1-1 مقدمه
هیجان و چگونگی کنار آمدن با آن،بخشی از شخصیت آدمی است و بر سلامت‌روانی وی تأثیر دارد. امروزه ما از انواع مختلف و متعدد هوش صحبت می‌کنیم. در هر مورد، هوش به توانایی دریافت، درک و کاربرد نمادها و سمبل‌ها که نوعی توانایی انتزاعی است، اشاره دارد. بعضی از مردم فقط می‌دانند که چگونه با دیگران سرکنند، بعضی دارای اعتماد به نفس زیادی هستند و بعضی‌ها در یاری رساندن به دیگران توانایی دارند. همه این‌ها مجموعه‌ای از مهارت‌ها بنام، هوش‌هیجانی[1] نشأت می‌گیرند.علاوه بر آن مهارت‌های هوش‌هیجانی تعیین کننده و تغییر دهنده احساسات، برانگیزاننده خود و همدلی با اشخاص دیگر هستند. توانایی درک و فهم و به کارگیری مهارت‌های هیجانی در افراد متفاوت است و این مجموعه سطح هوشیاری، هوش‌هیجانی شخص را تشکیل می‌دهد که در سلامت‌روانی و رشد عقلانی وی سهم مهمی دارد. امروزه پیشرفت ورزشکاران سطح قهرمانی به عوامل مختلفی بستگی دارد. شناسایی افراد مستعد از کودکی و نوجوانی و سوق دادن آنها به سمت یک ورزش خاص، به همراه برنامه‌ریزی، تمرینات فشرده جسمانی و روانشناختی از جمله این عوامل می‌باشد، برای مربیان مشخص شده است که آمادگی روانشناختی ورزشکار یکی از عوامل موفقیت در اجرای مهارت و عملکرد او به شمار می‌رود و آمادگی‌روانی او نیز مانند آمادگی‌جسمانی تنها با تمرین مهارت‌های روانشناختی میسراست. بررسی جین و سینها[2] (2005) نشان داد که هوش‌هیجانی با سلامت‌روانی رابطه مثبت دارد و حتی می‌تواند آن را پیش‌بینی کند.
1-2 بیان مسئله
تحقیقات انجام گرفته حکایت از تأثیر بسیار مهم ورزش و فعالیتهای بدنی بر سلامت‌روان و جسم انسان دارد. بدیهی است که سلامت جسم و روان دو بخش تفکیک‌ناپذیر از وجود انسان است که عملکرد هر یک بستگی کامل به سلامت و عملکرد مطلوب دیگری دارد.تمرینات بدنی علاوه بر کار‌آیی جسمانی، اعتماد بنفس افراد را نیز افزایش می‌دهد و از اضطراب می‌کاهد.ورزش و فعالیتهای بدنی این فرصت را به افراد درسنین مختلف می‌دهد که ارتباط جسمی، روانی واجتماعی برقرار کنند؛ضمن اینکه احساس اعتماد بنفس و تسلط بر مشکلات را در آنها تقویت می‌کند. هوش‌هیجانی به معنی شناخت و مدیریت احساسات خود و دیگران و استفاده از هیجانات برای هدایت فکر است توانایی درک و فهم و به کارگیری مهارت‌های هیجانی در افراد متفاوت است واین مجموعه از سطح هوشیاری، هوش‌هیجانی شخص را تشکیل می‌دهد که در سلامت‌روانی و رشد عقلانی وی سهم بسزایی دارد. امروزه پیشرفت ورزشکاران سطح قهرمانی به عوامل مختلفی بستگی دارد، شناسایی افراد مستعد از کودکی و نوجوانی و سوق دادن آنها به سمت یک ورزش خاص به همراه برنامه‌ریزی، تمرینات فشرده جسمانی و روانشناختی از جمله این عوامل در موفقیت اجرای مهارت و عملکرد او به شمار می‌رود. آمادگی روانی نیز مانند آمادگی‌جسمانی تنها با تمرین مهارت‌های روانشناختی میسراست. ویژگی هوش‌هیجانی امروزه آنقدر مهم است که متخصصان و کارشناسان تعلیم و تربیت و تربیت بدنی به نقش با اهمیت آن در یادگیری، پی برده‌اند.در تحقیقی دانشمندان مطالعات خود را روی رفتار ۷۷ دانشجوی دانشگاه متمرکز نموده و مشاهده کردند که کسانی که دارای میزان بالایی از هوش‌هیجانی هستند خوش مشرب و خوش رفتار و به روابط میان فردی اهمیت بیشتری قائل هستند و ارتباطات مثبت و سالم بین همدلی و هوش‌هیجانی برقرار نموده‌اند.
بررسی‌های صفات شخصیتی در تعیین میزان موفقیت ورزشکاران، نتایج مطالعات مختلف، هوش‌هیجانی را به عنوان یکی از اساسی‌ترین ویژگی‌های شخصیتی افراد معرفی نموده‌اند؛ این مطالعات مؤید این دیدگاه هستند که هوش‌هیجانی تصویر جامعی از توانایی شخص برای دست‌یابی به موفقیت در حیطه‌های عملکردی متفاوت،ایجاد می‌کند.با توجه به آمار و ارقام موجود در کشور که حاکی از وضعیت نه چندان مناسب سلامت‌روانی افراد جامعه بویژه نوجوانان و جوانان و حتی بزرگسالان است و از طرفی پیشرفت سریع فن‌آوری در سالهای اخیر و فقر حرکتی ناشی از آن، موجب به خطر افتادن سلامت افراد جامعه بویژه در بعد روانی شده است؛که اگر نتوان از بروز آنها جلوگیری نمود در آینده جامعه را مورد تهدید قرار داده و پرداخت هزینه‌های اقتصادی و مالی برای افراد جامعه را در پی خواهد داشت (صابونچی ،1380). بررسی مقایسه‌ای رابطه هوش هیجانی با سلامت روان و پیشرفت تحصیلی در دانشجویان شاهد و غیر شاهد دانشگاه تهران (حدادی کوهسار ، 1384 ) .تأثیر زیاد هوش هیجانی در میزان پیشرفت تحصیلی را نشان می دهد.هوش هیجانی حتی در افراد ورزشکار و غیرورزشکار نیز می‌تواند در جای خود تأثیر گذار بوده و حتی در روند پیشرفت و قهرمانی در رشته های گروهی و انفرادی تا حد زیادی جای بحث داشته باشد (حسن علیان ،1384). با توجه به تحقیقات محققان و پژوهشگران در بعد علوم انسانی و بخصوص در زمینه مسائل روانی و سلامت عمومی به نظر می‌رسد؛ در ارتباط با مسائل روانی و نقش هوش‌هیجانی در قشر بزرگی از اجتماع در حوزه آموزش و پرورش که دانش‌آموزان محور اصلی آن را تشکیل می‌دهند،کمتر مورد توجه قرار گرفته باشد.اینکه دانش‌آموزان به عنوان ذخایر بالقوه جامعه ورزشی هر ملتی در آینده محسوب شده و میتوان ورزشکاران ملی‌آینده بحساب آورد، لذا با توجه به تحقیقات‌وجستجو‌های انجام شده درحوزه‌های مختلف در ارتباط با مقایسه هوش‌هیجانی و سلامت‌روان دانش آموزان ورزشکار و غیرورزشکارپژوهشی انجام نشده؛ بنابراین محقق قصد دارد که از فرصت ایجاد شده در این مورد نهایت استفاده را نموده و در جهت ورزش قهرمانی گامی هرچند کوچک را بردارد.
1-3 اهمیت وضرورت تحقیق
نقش فعالیت‌بدنی در حیطه تعلیم و تربیت، بهداشت و درمان، روانشناسی و به طور کلی در زندگی روزمره بشر، روز به روز گسترش می‌یابد و محققان با نشان دادن تأثیرات مثبت و منفی آن در زندگی انسانها و بخصوص ورزشکاران به ارزش و اعتبار آن می‌افزایند. نقش فعالیت‌های‌بدنی در ایجاد سلامت‌روانی و بالابردن ظرفیت ذهنی بر اساس گزارش‌های محققان مشهود است، به طوری که کوپر اسمیت[3] اظهار داشت : "ورزشکاران از پایداری هیجانی ، اعتماد به نفس و ظرفیت ذهنی بالایی برخوردارند و نسبت به خود و زندگی تصورات مثبتی دارند و عوامل شخصیتی آنان نیز به نحو بارزتری رشد یافته است". همانطور که پیشتر ذکر شد، پژوهشگران نقش مسائل روانشناختی را در بالا بردن توانایی‌های ورزشکاران بسیار با اهمیت دانستند و مربیان و ورزشکاران پی‌برده‌اند که موفقیت در ورزش تنها نتیجه فعالیت و بالابردن کارایی جسمانی نیست و جنبه‌های روانشناختی هم باید مورد توجه قرار گیرد. از میان عوامل دخیل در کسب موفقیت ورزشی توجه به هوش‌هیجانی در سلامت جسمی و روانی انسان به ویژه ورزشکاران مطالعه و بررسی این سازه و نقش آن در بهداشت‌روان مهم و سودمند به نظر می‌رسد. با وجود این که اهمیت و تأثیر هوش‌هیجانی بر سلامت‌روانی و موفقیت‌های ورزشی توسط پژوشگران تأیید شده، لذا در ارتباط با آثار احتمالی در مورد دانش‌آموزان هیچ یافته‌ای بدست نیامده و از آنجایی که دانش‌آموزان از این قائده جدا نبوده و جزء لاینفک جامعه ورزش آینده خواهند بود؛ به نظر می‌رسد شناخت و مقایسۀ بین هوش‌هیجانی در بین ورزشکاران و غیرورزشکاران نه تنها سلامت روانی افراد بخصوص دانش‌آموزان را در انتخاب فعالیتهای مورد علاقه‌شان یاری می‌کند بلکه به مربیان در انتخاب برنامه و ورزشکاران و بازیکنان و اعطای مسئولیت‌های مختلف و درک رفتار و چگونگی برخورد با آنها را نیز کمک می‌نماید و نیز می‌تواند به رعایت جنبه‌های اخلاقی ورزش در کل جامعه تأثیرگزار باشند . با توجه به شناخت و اهمیت هوش‌هیجانی با فاکتورهای روانشناختی و تحقیقاتی که در داخل و خارج از کشور انجام گرفته؛ میتوان گفت که نقش هوش‌هیجانی در بین ورزشکاران با غیرورزشکاران بر میزان موفقیت آنان بسیار حائز اهمیت ودانش‌آموزان جامعه گسترده‌ای از اجتماع ما را تشکیل می‌دهند و سلامت‌روانی جامعه یکی از مهمترین برنامه‌های کلان هر کشوری محسوب می‌شود، لذا این پژوهش به دنبال مقایسۀ بین هوش‌هیجانی و سلامت‌روانی در بین دانش‌آموزان ورزشکار و غیرورزشکار دورۀ متوسطه شهرستان خرم‌آباد می‌باشد.
1-4 اهداف تحقیق
1-4-1 هدف کلی
هدف کلی از تحقیق حاضر مقایسۀ هوش‌هیجانی وسلامت‌روانی دانش‌آموزان ورزشکاروغیرورزشکار دورۀ متوسطه شهرستان خرم‌آباد می‌باشد.
1-4-2 اهداف اختصاصی
1- مقایسۀ هوش‌هیجانی دانش‌آموزان ورزشکار و غیرورزشکار دورۀ متوسطه شهرستان خرم‌آباد.
2- مقایسۀ سلامت‌روانی دانش‌آموزان ورزشکار و غیرورزشکار دورۀ متوسطه شهرستان خرم‌آباد.
1-5 فرضیه های تحقیق
1- بین سلامت‌روانی دانش‌آموزان پسرورزشکارو غیرورزشکار دورۀ متوسطه تفاوت معنی‌دار وجود ندارد.
2- بین شکایت جسمانی دانش‌آموزان پسر ورزشکار وغیرورزشکار دورۀ متوسطه تفاوت معنی‌دار وجود ندارد.
3- بین وسواس و اجبار دانش‌آموزان پسر ورزشکار وغیرورزشکار دورۀ متوسطه تفاوت معنی‌دار وجود ندارد.
4- بین حساسیت در روابط فردی دانش‌آموزان پسر ورزشکار و غیرورزشکار دورۀ متوسطه تفاوت معنی‌دار وجود ندارد.
5- بین افسردگی دانش‌آموزان پسر ورزشکار و غیرورزشکار دورۀ متوسطه تفاوت معنی‌دار وجود ندارد.
6- بین اضطراب دانش‌آموزان پسر ورزشکار و غیرورزشکار دورۀ متوسطه ارتباط معنی‌دار وجود ندارد.
7- بین پرخاشگری دانش‌آموزان پسرورزشکار و غیرورزشکار دورۀ متوسطه ارتباط معنی‌دار وجود ندارد.
8- بین ترس‌مرضی دانش‌آموزان پسرورزشکار و غیرورزشکار دورۀ متوسطه ارتباط معنی‌دار وجود ندارد.
9- بین افکار پارانوئیدی دانش‌آموزان پسرورزشکار و غیرورزشکار دورۀ متوسطه ارتباط معنی‌دار وجود ندارد.
10- بین روان‌پریشی دانش‌آموزان پسرورزشکار و غیرورزشکار دورۀ متوسطه ارتباط معنی‌دار وجود ندارد.
11- بین بهداشت‌روانی دانش‌آموزان پسرورزشکار و غیرورزشکار دورۀ متوسطه ارتباط معنی‌داری وجود ندارد.
12- بین هوش‌هیجانی دانش‌آموزان ورزشکار و غیرورزشکار دورۀ متوسطه ارتباط معنی‌دار وجود ندارد.
13- بین‌خودآگاهی دانش‌آموزان پسرورزشکار و غیرورزشکار دورۀ متوسطه ارتباط معنی‌دار وجود ندارد.
14- بین خودمدیریتی دانش‌آموزان پسرورزشکار و غیرورزشکار دورۀ متوسطه ارتباط معنی‌دار وجود ندارد.
15- بین آگاهی‌اجتماعی دانش‌آموزان پسرورزشکار و غیرورزشکار دورۀ متوسطه ارتباط معنی‌دار وجود ندارد.
16- بین مدیریت‌رابطه دانش‌آموزان پسرورزشکار و غیرورزشکار دورۀ متوسطه ارتباط معنی‌دار وجود ندارد.
مقایسۀ هوش‌هیجانی وسلامت‌روانی دانش‌آموزان ورزشکاروغیرورزشکار دورۀ متوسطه شهرستان خرم‌آباد-- دو فصل 102 ص