تاریخچه کشت و استفاده از قارچهای خوراکی در ایران و جهان
تاریخ مصرف قارچهای خوراکی به عنوان غذا و دارو به زمانی بسیار دور برقی گردد بطوری که استان های نخستین از خواصی ویژه قارچها اطلاع داشتند و گاهی به عنوان یک ماده توهم زا در فالگیری ها از آن استفاده می نمودند . مردم کشور های شرقی اولین کسانی بودند که به استفاده از قارچ دست زده بودند بطوری که نوعی قارچ به نام « اوریکولاریا» برای اولین حدود 600 سال قبل از میلاد و نوعی دیگر بنام « فلامولینا و لوتیپس » در چین کشت می شده اند و همچنین نوعی دیگر از قارچهای آسیای شرقی بنام های « vokvariella و lentinu edodes » در حدود 2000 سال قبل در چین و ژاپن مورد استفاده قرار می گرفتند و تکنولوژی کشت این قارچها جزء هنرهای خیلی قدیمی این سرزمین ها بوده است .
همچنین ذکر شده که دو قرن قبل از میلاد یک پزشک یونانی به نام نیکاندر «Nicander » قارچ را در بستری از کود حیوانی و خاکستر که شاخه و برگ درخت انجیر روی آن را پوشانده بود پرورش داد .
در اوایل قرن 16 یکی از پزشکان گیاه داروئی در کشور اتریش برای اولین بار مبادرت به شناسائی قارچهای اطراف شهر وین نمود در همان قرن پرورش و استفاده از قارچ در کشور ایتالیا آغاز و با اختراع میکروسکوپ در قرن 17 فعالیت شناسائی قارچها بیشتر و بیشتر شد و پرورش قارچ در گلخانه و سالنهای پرورش قارچ در انگلستان آغاز و به برخی دیگر از کشورهای اروپایی توسعه یافت و در سال 1809 شخصی بنام « لینک » ساختمان بازیدیوسپور را در بازدیدیومیستها مشاهده نمود و اصطلاح بازیدیوم و سیستیدیوم را شخصی به نام لویل در سال 1837 اشائه داد و در سال 1884 دو نفر فرانسوی بنامهای آقایان کنستانتین و ماترشو که عضو انیستیتو پاستور بودند برای اولین بار از روش پاستوریزاسیون ،اسپور قارچ را وادار به جوانه زدن کرده وبذر قارچ را در شرایط استریل ابداع نمودند ودر اوائل قرن 19 کشت سنتی قارچ در غارهای طبیعی در کشور فرانسه آغاز شد ودر اوائل نیمه دوم قرن نوزده از اروپا به آمریکا انتقال ودر سال 1890 مزرعه داران در پنسیلوانیای آمریکا مبادرت به پرورش قارچ نمودند ودر سال 1921 در کشور هندوستان برای اولین بار فردی بنام بوس موفق به کشت دو نوع قارچ از جنس آگاریکوس (دکمهای) بر روی کود حیوانی شد. سیندن Sinden در سال 1932 تهیه بذر قارچ بر روی غلات را ابداع و لامبرت Lambert از آمریکا اساس تکنولوژی مدرن پرورش قارچ را بنیان نهاد و از سال 1970 در کشور مجارستان پرورش نوعی قارچ بنام پلوروت بر روی کنده درختان انجام میگرفته است. در ایران برای اولین بار در سال 1335 کشت قارچ دکمهای توسط فردی بنام احیایی در قسمت شمال تهران شروع شد و پس از مدتی در سالهای 1348 الی 1357 واحدهای کشت و تولید قارچ در تهران - کرج و شهر ری افتتاح و فعالیت خود را آغاز نمودند و در اواخر سالهای 1356 تولید بذر قارچ دکمهای توسط آقای پیرایش شروع شد و کشت قارچ صدفی نیز برای اولین بار در سال 1365 توسط آقای مصطفوی کارشناس سازمان کشاورزی در منطقه اوین تهران شروع شد و در سال 1376 ناصر وکیلی بعد از شش سال تلاش علمی وعملی اولین محصول بذر قارچ تولیدی خودکه شامل بذر قارچهای صدفی و دکمهای بود را به همراه دستورالعمل پرورش آن در منزل، در اختیار دانشجویان و پرسنل کادر دانشگاه ارومیه که در کلاسهای آموزشی پرورش قارچ شرکت کرده بودند قرار داده وفعالیت تولیدی خود را در سطح استان آذربایجان غربی آغاز نمود. در حال حاضر در سطح استان آذربایجان غربی دو شرکت عمده تولید قارچ صدفی ودکمهای بنام قارچ شیوا که در محور ارومیه به سلماس و شرکت « کوهستان » در 85 کشور تولید قارچ از مرز 4000000 تن در سال فراتر رفته است و ایران یکی از این 85 کشور تولید کننده قارچ خوراکی در ... است که با تولید 7500 تن در سال در جایگاه 24 قرار دارد که با افزایش اطلاعات علمی و استفاده از بذور مرغوب و استفاده از افراد متخصص و اهل فن می توان راندمان تولید را با همین امکانات موجود بالا برد . طبق آمار ارائه شده از طرف سازمان خوار و بار جهانی FAO حاکی از آن است که با توسعه اقتصادی رژیم غذایی تغییر کرده و مصرف روز افزون قارچ افزایش یافته بطوری که مصرف سرانه میزان تولید و خوراکی آن در چند کشور به شرح ذیل می باشد .
میزان تولید کشور ها بر حسب تن می باشد .
ردیف نام کشور تولید کننده میزان تولید قارچ در سال برحسب تن میزان مصرف سرانه برحسب gr
1 چین 1250000
2 ژاپن 67000
3 انکلستان 67000
4 امریکا 390000 1470
5 هلند 280000 2000
6 اسپانیا 80000
7 کانادا 77000
8 فرانسه 150000 2830
9 لهستان 90000
10 ایتالیا 70000
11 آلمان 60000 2980
12 ایران 7500 130
آشنایی با تقسیم بندی قارچ
قارچها به سه گروه تقسیم می شوند :
1- قارچهای خوراکی 2- قارچهای دارویی 3- قارچهای سمی
قارچهای خوراکی
در اکثر کشورهای جهان خوردن قارچ متداول است . کشورهای آلمان ، سوئیس ، فرانسه در صدر مصرف کنندگان قرار دارند . از مهمترین قارچهای خوراکی می توان قارچ دکمه ای ، انواع قارچهای صدفی ، قارچ والواریا ( چینی ) ، مورالها ، قارچ مرغوب چوب یا رقص پروانه ای ، قارچ کوپرینوس یا مرد پشمالو ، قارچ گوش چوب و قارچ خوراکی شی تا که یا قارچ جنگل ، .... اشاره کرد .
این قارچها را می توان در محیط مصنوعی پرورش داد و جزء قارچهای زراعی می باشند . تعدادی از قارچها غیر زراعی بوده که به صورت وحشی در مراتع و مزارع دیده می شوند.
علاوه بر این قارچهای خوراکی دارای ویتامینهای محلول در آب B.K.C و ویتامینهای محلول در چربی A.D.E را دارا می باشد .
2.قارچ سمی
در طی قرون متمادی قارچها به خصوص انواع وحشی و سمی آن موجب ترس و وحشت مردم می شدند و راجع به سمی بودن قارچها بین مردم افسانه ها و داستانهای زیادی نقل گردیده است .
برخی از قارچها وجود دارند کممه اگر همراه با الکل مصرف شوند سمی و کشنده بوده ولی مصرف آنها به تنهایی اثر سوئی ندارد . از این قارچها می توان به قارچ های مرکب ( coprinus ) و مورالها (Morchella ) اشاره کرد.
مسمومیتهای ناشی از قارچهای سمی را در سه گروه زیر مورد بررسی قرار می دهند :
الف ) قارچهایی که بر روی سیستم عصبی اثر می گذارند . قارچهایی که حساسیت به الکل ایجاد می کنند .
آمانیت قرمز یا زرد ( A manita muscarica ) عامل بسیاری از مسمومیت های قارچی می باشد .
قارچهای مخدر نیز از جمله قارچهایی می باشند که بر سیستم عصبی تاثیر می گذارند . مصرف این قارچها باعث می شوند که شخص صداها و مناظری را که وجود ندارد ، حس کند و دچار اوهام می گردد . آمانیت قرمز یا زرد یکی از قارچهای مخدر می باشد .
ب ) قارچهایی که بر روی دستگاه گوارش اثر دارند .
ج) قارچهایی که مصرف آنها موجب از بین رفتن سلولها می شوند مانند آمانیتا فالوئید .
3.قارچهای دارویی
استفاده از قارچها به عنوان دارو از زمانهای دور مرسوم بوده به طوری که آزتکها از قارچ به عنوان مواد توهم زا در فالگیری استفاده می کردند .
یکی از مهمترین آنتی بیوتیکها که امروزه در مبارزه با بیماریهای عفونی کاربرد دارد ، پنی سیلین می باشد که ارزش حاصل از آن از قارچها می باشد .
رتین ( Retine) یکی از ترکیبات ضد سرطانی است که وجود آن در قارچ خوراکی (a.campestris) گزارش شده است .
آشنایی با قارچ صدفی
قارچ صدفی قارچی مقاوم است. کشت وپرورش قارچ صدفی در مقایسه با سایر قارچ ها کم هزینه و ارزان است و می توان آن را در مقیاس کوچک و کارگاهی کشت کرد.قارچ صدفی از جمله قارچ های خوراکی است که در آب و هوای گرمسیری و نیمه گرمسیری رشد مطلوبی دارد. راندمان بیولوژیکی این قارچ صد در صد می باشد که از نظر میزان تولید حداکثر میزان تولید محصول به این گونه قارچ می باشد.15 تا 35 درصد وزن خشک قارچ صدفی را پروتئین های اصلی و ضروری تشکیل می دهد علاوه بر پروتئین این قارچ دارای مقادیر قابل توجهی اسید آمینه آزاد می باشد.کربن و نیتروزن دو عنصر حیاتی برای قارچ می باشد قارچ ها کربن مورد نیاز خود را از مواد تشکیل دهنده سبز و نیتروژن را از مواد به دست می آورند.قارچ صدفی جزء توانایی تجزیه کردن مواد را دارد و می تواند از طریق تجزیه کردن مواد بستره ای مواد غذایی خود را به دست آورد که به این گروه از قارچ پروتروف یا تجزیه کننده اولیه می گویند.
قارچ صدفی یه رنگ های سفید،خاکستری ، آبی، طلایی،صورتی و ... وجود دارد.یکی از ویژگیهای این نوع قارچ این است که توانایی تولید مواد ضدنماند را دارد.
مشکلاتی که در پرورش قارچ صدفی وجود دارد:
1-این قارچ زود فاسد می شود و نمی توان آن را پیش از چند روز نگهداری کرد.
2-به علت پخش گسترده اسپورهای قارچ در فضای سالن کشت و پرورش سلامت کارگرانی را که به اسپورها حساسیت دارند به خطر می افتد.
3-حشرات زیادی به سالن پرورش قارچ صدفی جذب می شوند.
« انواع قارچ های صدفی»
1-قارچ صدفی طلایی:
این قارچ به رنگ زرد و لیمویی است در حالت خام طعم تلخ و تند دارد پس از بخت بوی گردو می دهد .بسیار ترد و شکننده است و حمل و نقل آن بسیار مشکل می باشد این قارچ می تواند دمای بالا را تحمل کند اگر دما از 18 کمتر باشد اندام باردهی قارچ ظاهر نخواهد شد. این قارچ برای درمان تورم ریه مفید می باشد.
2-پلوروتوس استراتوس (صدف درخت):
این گونه از قارچ صدفی نسبت سایر گونه ها در برابر سرما مقاوم تر است و یکی از بهترین گونه های صدفی می باشد و به نام های قارچ صوفی،تپه صدفی،صدف درخت و حصیری شناخته شده است.کلاهک آن ابتدا محدود بوده به تدریج که قارچ رشد می کند از میزان تحدب آن کاسته می شود و در نهایت پهن می گردد.پلوروتوس استراتوس ماده ای به نام لواستانین تولید می کند از این ماده برای کنترل کلسترول خون استفاده می شود.
3-پلوروتوس فلوریدا:
یکی از قارچ های پر محصول می باشد که ساقه ی آن چون نرم است قابل استفاده می باشد اندازه کلاهک آن کوچک است بین 3 تا 5 سانتی متر شکل ظاهری آن شبیه پلوروتوس استراتوس است و مهمترین اختلاف این دو گونه نیاز حرارتی یک فلوریدا برای اندام زایی است.
4-قارچ صدفی خرمایی:
به نام های هندی و خرما نیز معروف است، کلاهک آن ابتدا محدب و یا رشد قارچ پهن می شود رنگ آن سفید مایل به خاکستری است این قارچ دارای 14 تا 27 درصد پروتئین،2درصد چربی،51درصد وزن خشک آن کربوهیدرات دارد.
5-قارچ صدفی پلوروتوس ساجر کاجو (هندی):
این قارچ دارای مزه خوب و باردهی بسیار عالی و رشد و پرورش آسان می باشد.محصول آن نسبت به سایر گونه ها زودتر به دست می آید رنگ آن در هوای گرم سفید و در هوای سرد و خاکستری می شود. برای پرورش به دمای 27 تا 29 درجه سانتی گراد مناسب می باشد.
6-قارچ صدفی سالمون:
این گونه به نام های صورتی ،ژاپنی،توت فرنگی و فلامینگو نیز نامیده می شود و رنگ آن صورتی است و دارای طعم خوبی می باشد و دمای 27 تا 29 درجه سانتی گراد برای پرورش آن مناسب می باشد و به شکل قیف باز است.
7-قارچ صدفی پلوروتوس ارینجی (شاه صدف):
این قارچ به علت داشتن بوی دلپذیر و کیفیت پخت مناسب جزء مرغوبترین گونه های پلوروتوس به حساب می آید.قارچی مقاوم و خوش طعم است و دمای مناسب برای پرورش آن 18 تا 24 درجه سانتی گراد می باشد کلاهک آن ابتدا محدب می باشد و با رشد قارچ قیفی شکل و در نهایت مسطح می شود.
«اصول و تهیه بستر قارچ صدفی»
آماده سازی مواد اولیه تهیه بستر کشت قارچ صدفی شامل مراحل ذیل می باشد:
1-انتخاب کلش مورد استفاده:
برای تهیه بستر می توان از ساقه خشک شده غلات مانند:کلش گندم ،جو،برنج و یا خاک اره استفاده کرده:کلش گندم چون بلندتر است دارای نشاسته بیشتری است به همین دلیل نسبت به سایر کلش ها مناسب تر می باشد. خاک اره چون از قسمت درونی چوب تهیه می شود نسبت به پوشال از نظر داشتن موادغذایی غنی تر است بنابر این در مقایسه خاک اره و پوشال بهتر است از خاک اره استفاده شود .در تهیه کلش باید دقت شود ه کلش های سبز وجود نداشته باشد. در انتخاب مواد دو عاما را باید در نظر داشت اول در دسترس بودن دوم اقتصادی بودن.با توجه به این دو عامل و امتیازات هر کدام یک کلش را انتخاب و تهیه می کنیم.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 57 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله قارچ