دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
مقدمه:
نکاته در لغت به معنای زیر به کار می رود:
الف- زن گرفتن
ب-زناشویی کردن
ج-عقد ازدواج
ودر اصطلاح حقوقی ودرکتب حقوقی به شرح زیر تعریف شده است.
د- (نکاح عبارت(4) از رابطه حقوقی است که بوسیله عقد بین مرد و زن حاصل می گرددوبه آنهاحق می دهد که تمتع جنسی از یکدیگر ببرند یا عبارت است از عقدی که
بوسیله آن وضعیت حقوقی مخصوصی بین زوجین(رابطه زوجین)بوجود می آید)
ه-(1-عقدی که بنیان خانواده است وباعث ایجاد رابطه زوجیت بین زن وشوهرمیشود.
2- رابطه ای که در اثر آن عقد بین زن و مردبه وجود می آید)
و- (عقدی است که به موجب آن مرد و زن(6)لااقل بر نفی محرومیت جنسی (مانند نکاح منقطع احیاناً)با علاوه بر نفی آن محرومیت به منظور تشکیل خانواده وقانوناً با هم متحد می شوند (مانند مورد نکاح دائم)
ز-(نکاح در لغت(7)به معنی ضم (پیوستن)است ودر اصطلاح حقوقی می توان آن را چنین تعریف کرد«نکاح قراردادی است که به موجب آنرن ومرد در زندگی با یکدیگر شریک ومتحد شده خانواده ای تشکیل می دهند»)
گرچه همه تعاریفی که بیان گردید جامع کامل می باشد ولی با استفاده از مجموع آنها می توان گفت:ناکاحقراردادی است که برای تشکیل خانواده و ادامه زندگی مشترکبین زن ومردی برابر موازین قانونی وشرعیبسته می شود و پس از انعقاد آن برای آنها حقوق وتکالیفی ایجاد می نماید واز جمله تمتع جنسی زن ومرد وتأمین نفقه زوجه به وسیله شوهر و تکمین زوجه و نیز تأمین نفقه فرزندان پس از تولد بوسیله پدرو نگهداری و تربیت فرزندان بوسیله پدر ومادر می باشد وبالاخرههدف اصلی این قراردادحفظ وبقاء نسل می باشد.
به همین جهت در قرآن مجید به مردان توصیه گردیده کهبا زنانپاک و عفیف ازدواج نمایند(آیه 3 سوره نساء)
فواید واهمیت نکاح:
در باره فوائد واهمیت نکاح در بین نویسندگان ومتفکرین وحقوقدانان بحث وگفتگوی
زیادی است چرا که خانواده منحصر به گروه وجامعه خاصی نبوده بلکه در تمام جوامع وممل تشکیل گردیده ومی گردد وبرای آن فوائد زیادی بر شمرده اند خصوصاً
در حقوق اسلام وکتاب آسمانی مسلمانان به نکاح اهمیت فراوانی داده شده است که از جمله موارد زیر را می توان نام برد:
1- ازدواج وتشکیل خانواده سنت پیامبران الهی می باشدکه قرآن در تایید این مطلب چنین تاکیید دارد:خداوند خطاب به پیغمبر بزرگوار اسلام(ص) می فرمایند) :ماپیش از تو پیامبرانی فرستادیم وبرای اینان زنان وفرزندانی قرار دادیم.)
2-ازدواج موجب آسایش و آرامش انسان می شود وبه زندگی بهتر وبیشتر دلبستگی پیدا می نماید وبامید اینکه زن و فرزندان در کناراو هستند خود را تنها نمی داند و همین امر موجب تقویت روحیه وامید و تلاش وخلاقیت و سازندگی وسیر به سوی پیشرفت وکمال انسان می شود.
3- نکاح مانع فساد و تباهی میگرددو مایه امید و دلگرمی انسان می شوند زیراروابط جنسی بر اساس ضوابط و معیارهای صحیح واخلاقی از بی بندو باری جلو گیری
می نماید.
4-فرزندانی که در کانون گرم خانواده متولد می شوندبا فرزندان ناشی از روابط جنسی آزاد فرق می نمایند چرا که آینده آنها روشن است و احساساامنیت وآرامش می نمایند.
5- مشاهیر جهان دست پرورده پدران ومادران دلسوز و فداکار بوده ومی باشند.
6- ازدواج و تشکیل خانواده دراقتصاد خانواده تأثیر فراوانی دارد.
7- در نتیجه ازدواج حقوق هر یک از افراد خانواده تثبیت می گردد.
9- از جمله آثار مهم خانواده قرابت و خویشاوندی است که از این طریق بین افراد پیوند نسبی وسببی حاصل می شود.
10- و بلا خره ازدواج بنایی است که کانون گرم خانواده و محل مهرو محبت والدین به فرزندان می باشد و در این بنا شخصیت اطفال شکل می گیرد و مستحکم می شود واز بهترین بناها است بنایی که در آن پدر و مادر و فرزندان بدون تنش واضطراب و
دلهره بطور گروهی یار و مددکار یکدیگر می با شندبه اینجهت از امام محمد باقر (ع)
روایت شده که حضرت پیغمبر فرموده اند : (در اسلام بنایی بهتر از ازدواج درنظر خداوند بنا نشده است).
اقسام نکاح :
نکاح بر دو قسم است :
1- نکاح دائم
2- نکاح منقطع
الف – نکاح دائم :
منظور از نکاح دائم این است که مدتی تعیین نشده باشد یعنی زن و شوهر برای یک عمر و تا پایان زندگی با یک دیگر ازدواج می نمایند . در وضعیت فعلی جامعه ما اکثریت قریب به اتفاق ازدواج ها دائمی است و به طوری که در عرف مشهور است گفته می شود : « زن با لباس عروسی به خانه شوهر می رود و با کفن از خانه او خارج می شود » همین مثل در مردان هم صادق است یعنی آن ها هم با لباس دامادی به خانه بخت می روند و جز در موارد استثنایی کـه برای زن و مرد وجود دارد از یک دیگر جدا نمی گردند و ازدواج مادام العمر می باشد . قانون مدنی ما هم وقتی مقدمه ازدواج یعنی خواستگاری را با شرایطی تعیین نموده به ازدواج دائمی نظر داشته و دارد و در عین حال در شرایط خاصی ازدواج موقت را هم تجویز نموده است که در وضعیت فعلی خیلی مقبول عامه مردم نبوده و از آن استقبال نمی شود .
ب - نکاح موقت یا منقطع :
منقطع در لغت به معنی بریده است و به نکاحی گفته می شود که برای مدت معینی واقع شده باشد و پس از پایـان آن مدت نیـازی بـه طلاق نیست و عقد نکاح منحل می گردد و به منظور بهره مند شدن از زن واقع می شود ؛ بنابراین نکاح منقطع هم برای مدتی که واقع شده است اعتبار دارد و صحیح می باشد و اگر زن و مرد دارای اولادی بشوند , مشروع و قانونی است و از پدر و مادر خود ارث می برد .
مرد می تواند چندین زن منقطعه بگیرد , حقوق امامیه اجازه می دهد که مرد بتواند هر چند زن منقطعه که بخواهد بگیرد و حدودی برای آن تعیین ننموده است . داشتن زن دائم برای مرد مانع از ازدواج با زنان دیگر به نکاح منقطع نمی گردد . به این جهت در نکاح منقطع چند نکته مورد توجه است :
1- این که مدت باید معلوم باشد .
2- در نکاح منقطع مهریه باید معلوم باشد در غیر این صورت عقد نکاح باطل خواهد بود .
3- در نکـاح منقطـع اگـر زن قبـل از پایان مدت بمیرد مهریه او ساقط نمی شود و برعهده مرد می باشد .
4- هرگاه نکاح منقطع واقع شده باشد ولی تا پایان مدت مرد با او نزدیکی ننماید باز هم باید مهریه او را بپردازد .
5- در نکاح منقطع طلاق وجود ندارد یعنی مقرراتی که درباره طلاق راجع به ازدواج دائم به عمل می آید اعمال نمی گردد و به این جهت اگر مدت خاتمه یابد و یا مرد پس از وقوع عقد مدت را بذل نماید و یا این کـه نکاح فسـخ شود طلاقی صورت نمی گیـرد چـرا کـه عقـد منقطـع منحـل می گردد .
6- عده زوجه در نکاح منقطع هرگاه زن حامله نباشد دو طُهر می باشد و اگر زن به علت اقتضاء سن عادت زنانگی نبیند عده او 45 روز می باشد ولی عده وفات و عده زن حامله در نکاح دائم و منقطع تفاوتی ندارد .
7- در عقد نکاح منقطع زن و مرد از یک دیگر ارث نمی برند .
8- در نکاح منقطع نفقه وجود ندارد مگر این که ضمن عقد شرط شده باشد که مرد به زن نفقه بدهد و یا این که بنای عقد بر تأدیه نفقه باشد .
شروط ضمن عقد نکاح دارای چهره ی خاصی است و همیشه تابع قواعد عمومی شرط ضمن عقد نیست . شروط ضمن عقد نکاح را به باطل و صحیح می توان تقسیم کرد .
الف – شروط باطل :
شروط باطل گاهی مفسد عقد نیست و تأثیری در آن ندارد زیرا به ارکان عقد لطمه نمی زند و گاهی موجب بطلان عقد است , چه به ارکان عقد لطمه می زند و به دیگر سخن , موجب فقدان یکی از عناصر اساسی قرارداد می گردد .
- شروطی که باطل است ولی مبطل عقد نیست :
شروطی که باطل است ولی به صحت عقد لطمه نمی زند و تأثیری در آن ندارد طبق ماده 232 قانون مدنی بر سه گونه است :
یک – شرطی که انجام آن غیر مقدور باشد :
مثلاً اگر ضمن نکاح شرط شود که شوهر مرده ای را زنده کند یا یک زبان خارجی را در یک
روز به طور کامل به زن بیاموزد , این شرط باطل ولی عقد صحیح است .
دو – شرطی که در آن نفع یا فایده نباشد :
چنان که شرط شود یکی از همسرها مسافت بین تهران و کرج را پیاده یا با شتر به پیماید .
سه – شرطی که نامشروع باشد :
یعنی شرطی که مخالف قواعد آمره ( امری ) باشد . قواعد آمره مربوط به نظم عمومی است و مصلحت عمومی در آن موردنظر است . از این رو قانون گذار اجازه نمی دهد که افراد با قراردادهای خود , هر چند فرعی و تبعی باشد و ضمن عقد نکاح آورده شود , آن رانقض کنند . شرط نامشروع باطل است ولی موجب بطلان عقد نیست . شروط نامشروع در نکاح مصادیق گوناگونی می تواند داشته باشد که شروط زیر از آن جمله است :
1- شرط خیار :
شرط خیار آن است که اختیار فسخ نکاح برای یکی از زوجین یا شخص ثالث ضمن عقد شرط شود . ماده 1069 قانون مدنی این شرط را باطل معرفی کرده و می گوید :
« شرط خیار فسخ نسبت به عقد نکاح باطل است ولی در نکاح دائم شرط خیار نسبت به صداق جایز است مشروط بر این که مدت آن معین باشد و بعد از فسخ مثل آن است که اصلاً مهر ذکر نشده باشد . » قول گروهی از فقهای امامیه بر بطلان شرط و عقد , در مورد شرط خیار نسبت به عقد نکاح است , بدین استدلال که نکاح به شرط خیار که یک چیز است مورد نظر بوده و با بطلان شرط آن چه منظور طرفین بوده تحقق نیافته است .
نظر دیگری که ظاهراً مورد قبول قانون مدنی واقع شده است که در این مورد شرط باطل و عقد صحیح است زیرا نکاح و شرط دو چیز است و به عبارت دیگر , تعدد مطلوب در این جا وجود دارد و بدین جهت بطلان شرط به صحت نکاح که چیز دیگری است لطمه نمی زند .
حال ببینیم چرا شرط خیار در نکاح باطل و سایر قراردادها صحیح است ؟ نکاح قراردادی مهم و استثنایی است که منشأتشکیل خانواده است و بقاء و تثبیت خانواده همیشه مطلوب و موردنظر قانون گذار بوده است . از این رو فسخ نکاح جز در چند مورد خاص پذیرفته نشده و توافق طرفین و شرط خیار از موجبات فسخ نکاح به شمار نیامده است .
2- هرگاه شرط شود اگر شوهر مهر زن خود را تا تاریخ معینی ندهد زن حق فسخ نکاح را داشتـه باشد , یا نکـاح خود به خود منحـل شود . ماده 1081 قانـون مدنـی در این باره مقـرر می دارد : « اگر در عقد نکاح شرط شود که در صورت عدم تأدیه مهریه در مدت معین نکاح باطل خواهد بود , نکاح و مهر صحیح ولی شرط باطل است . » این قاعده نیز با اصل بقاء و تثبیت خانواده و استثنایی بودن فسخ توجیه می شود .
3- هرگاه در نکاح شرط شود که زن سابق شوهر مطلقه باشد , چون طلاق شرایط و تشریفات خاصی دارد , صرف شرط طلاق ضمن عقد نکاح کافی برای تحقق آن نیست ؛ لذا چنین شرطی باطل است . همین طور است اگر شرط شود که حق طلاق منحصراً با زن است . اما اگر ضمن عقد , شوهر برای طلاق به زن وکالت دهد , این شرط درست خواهد بود .
4- هرگاه زن بر شوهر شرط کند که حق ندارد به منزل زن قبلی خود برود و یا با او نزدیکی کند .
5- هرگاه زن بر شوهر شرط کند که حق حضانت یا ولایت بر اطفال خود را نداشته باشد .
6- هرگاه شرط شودکه زن حق نفقه نداشته باشد .
7- هرگاه شرط شرط شود که زن در اعمال و معاشرت های خود کاملاً آزاد باشد .
8- هرگاه شرط شود که ریاست خانواده با زن باشد . این شرط برخلاف ماده 1105 قانون مدنی می باشد که متضمن یک قاعده امری است .
9- هرگاه شرط شودکه شوهر حق ندارد زن دیگری بگیرد . به اعتقاد فقهای امامیه چنین شرطی نامشروع و باطل است . در حقوق امروز در تأیید این نظر شاید بتوان به ماده 959 قانون مدنی استناد کرد که می گوید : « هیچ کس نمی تواند به طورکلی حق تمتع یا حق اجراء تمام یا قسمتی از حقوق مدنی را از خود سلب کند . »
در فقه اسلامی , بعضی از فقهای امامیه در بطلان شرط مذکور تردید کرده و صحت آن را پذیرفته اند . به اعتقاد اینان در صورت تخلف شرط , ضمن حق فسخ نکاح را خواهد داشت . اگر صحت شرط را در حقوق امروز بپذیریم , با توجه به این که موارد فسخ نکاح در حقوق ما محدود است , نمی توانیم قائل به فسخ برای زن یا بطلان ازدواج دوم در صورت تخلف شویم , بلکه فقط می توانیم حق مطالبه خسارت برای زن بشناسیم .
- شروطی که باطل و مبطل عقد است :
طبق ماده 233 قانون مدنی « شرایط مفصله ذیل باطل و موجب بطلان عقد است : 1- شرط خلاف مقتضای عقد ؛ 2- شرط مجهولی که جهل به آن موجب جهل به عوضین شود » .
مقصود از شرط خلاف مقتضـای عقد شرطـی است کـه با آن چه ذات و طبیعت عقد اقتضـا می کند منافات داشته باشد , چنان که در نکاح شرط شود که شوهر یا زن وظایف زوجیت را انجام ندهد یا رابطه ی زوجیت بین آنان پدید نیاید . چنین شرطی , از نظر مبایعت با ذات عقد , هم باطل و هم موجب بطلان عقد است .
ب – شروط صحیح :
شـروط صحیـح , طبـق ماده 234 قانون مدنی , به شرط صفت , شرط نتیجه و شرط تقسیم می شود .
اول – شرط صفت :
شرط صفت در نکاح عبارت از این است که وجود صفت خاصی در یکی از زوجین یا در مهر شرط شود . اگر وجود صفت خاصی در یکی از زوجین شرط شده باشد , چنان که شرط شده باشد که زن باکره , یا شوهر دارای درجه لیسانس یا دکتری یا فلان مقدار ثروت باشد , در صورت تخلف شرط , کسی که شرط به نفع او شده است ( مشروط له ) می تواند نکاح را فسخ کند ( ماده 1128 قانون مدنی ) . اگر وجود وصف خاصی در مهر شرط شده باشد ( مثل این که شرط شده باشد زمینی که مهر قرار داده شده دارای مساحت معینی باشد یا خانه ای که به عنوان مهر تعیین شده در فلان محل واقع باشد ) و بعد از عقد معلوم شود که مهر فاقد وصف منظور است , مشروط له می تواند با استفاده از خیار تخلف شرط ( ماده 235 قانون مدنی ) مهر را فسخ کند ؛ در این صورت مانند موردی عمل می شود که در نکاح مهر معین نشده باشد , یعنی نکاح درست و غیرقابل فسخ است و زن در صورت وقوع نزدیکی مستحق مهرالمثل خواهد بود . در تأیید این نظر علاوه بر قواعد عمومی قراردادها می توان به ملاک ماده 1069 قانون مدنی استناد کرد .
دوم – شرط نتیجه :
شرط نتیجه آن است که تحقق امری در خارج شرط شود ( ماده 234 ) . در این گونه شرط , نتیجه یکی از اعمال حقوقی به صرف شرط کردن در عقد و بدون این که به سبب دیگری نیاز باشد , حاصل می گردد و از این رو آن را شرط نتیجه گویند ؛ مثل این که ضمن نکاح شرط شود که شوهر مالک مال معینی باشد که متعلق به زن است یا شرط شود که یکی از زوجین از جانب همسر دیگر برای انجام امری وکالت داشته باشد . در این صورت , احتیاج به ایجاب و قبول جداگانه ای نیست و به محض تحقق عقد نکاح , نتیجه منظور نظر به دست آید در زمینه شرط نتیجه در عقد نکاح آن چه بیشتر مورد استفاده واقع می شود و از دیر زمانی در ایران معمول بوده شرط وکالت برای طلاق است . ممکن است ضمن نکاح مرد به زن وکالت دهد که در صورت اثبات پاره ای امور ( مانند غیبت در مدت معین , ترک انفاق , گرفتن زن دیگر به وسیله شوهر , سوء قصد به حیات زن یا غیر این ها ) یا حتی بدون هیچ گونه قید و شرط خود را از جانب مرد مطلقه سازد . ممکن است حق توکیل هم به زن داده شده باشد , یعنی به موجب شرط ضمن عقد , زن حق داشته باشد برای اجرای طلاق وکیل بگیرد . ماده 4 قانون ازدواج مصوب 1310 و ماده 1119 قانون مدنی این گونه شرط را پیش بینی کرده و قانون حمایت خانواده مصوب 1353 نیز آن را تأیید نموده است . در این مورد هرگاه زن بخواهد از وکالت خود در طلاق استفاده نماید , باید برابر قانون جدید , به دادگاه رجوع کند و اجازه طلاق بگیرد .
تخلف از شرط نتیجه :
هرگاه در شرط نتیجه , امری که تحقق آن موردنظر بوده حاصل نشود چه ضمانت اجرایی برای آن مقرر است ؟ مثلاً اگر انتقال مال معینی به شوهر , به صورت نتیجه , ضمن عقد نکاح درنظر گرفته شده باشد و بعد معلوم شود که آن مال در زمان عقد موجود نبوده یا متعلق به دیگری بوده و مالک انتقال آن را به شوهر اجازه نکند , در این صورت تخلف از شرط نتیجه صدق می کند که باید ضمانت اجرای آن را بررسی کرد . در قراردادهای مالی در صورت عدم حصول نتیجه , مشروط له می تواند قرارداد را فسخ کند ( مستنبط از ماده 240 قانون مدنی ) اما در نکاح از آن جا که موارد فسخ محدود است و تخلف از شرط نتیجه صریحاً از موجبات فسخ به شمار نیامده است , نمی توان برای مشروط له خیار فسخ قائل شد و فقط می توان به او حق داد که از متعهد ( مشروط علیه ) مطالبه خسارت نماید .
سوم – شرط فعل :
شرط فعل آن است که اقدام یا عدم اقدام به فعلی بر یکی از طرفین یا بر شخص خارجی شرط شود ( ماده 234 قانونی مدنی ) , چنان که در نکاح شرط کنند که اگر شوهر زن دیگری اختیار کند یا زن خود را طلاق دهد مبلغی به او بپردازد , یا بر شوهر شرط شود که زن خود را در شهر معینی مسکن دهد یا از شهر معین خارج نکند ( ماده 1114 قانون مدنی ) .
آیا می توان در نکاح شرط کرد که شوهر با زن نزدیکی نکند ؟ بعضی از فقها این شرط را باطل دانسته و در مقام استدلال گفته اند : مقصود اصلی از نکاح توالد و تناسل است که منوط به نزدیکی است , پس چنین شرطی مخالف مقتضای عقد است . و برخی گفته اند : شرط نامشروع است , لیکن به پیروی از قول مشهور فقهای امامیه می توان گفت این شرط نه خلاف مقتضای عقد است و نه نامشروع , چه نکاح دارای هدف های مختلف است و نزدیکی تنها هدف آن و مقتضای ذات نکاح نیست تا در صورت شرط عدم دخول , نکاح نتواند تحقق پیدا کند . به علاوه قانون چنین شرطی را منع نکرده و شرط مزبور برخلاف نظم عمومی هم نیست و اصل صحت شرط است .
بنابراین شرط عدم نزدیکی صحیح و نافذ است لیکن کسی که شرط به نفع اوست می تواند بعد از عقد از شـرط صرف نظر کرده , اجـازه ی نزدیکی دهد , زیرا برابر قاعـده کلـی مشروط له می تواند حق حاصل از شرط فعل را ساقط کند ( ماده 245 ) .
تخلف از شرط فعل :
در قراردادهای مالی هرگاه متعهد از وفاء به شرط فعل خودداری کند , مشروط له می تواند اجبار او را به ایفاء شرط از دادگاه بخواهد و اگر اجبار متعهد به انجام شرط غیر مقدور ولی انجام آن به وسیله شخص دیگر ممکن باشد , دادگاه می تواند به خرج ملتزم موجبات انجام فعل را فراهم کند و هرگاه اجبار مشروط علیه به انجام فعل مشروط ممکن نباشد و فعل هم از اعمالی نباشد که دیگری بتواند از جانب متعهد انجام دهد , مشروط له حق فسـخ معامله را خواهد داشت ( مواد 237 تا 239 قانون مدنی ) .
لیکن باید یادآور شد که خیار فسخ به علت تخلف از شرط فعل ویژه قراردادهای مالی است و در نکاح نظر به این که بقاء و تثبیت خانواده مورد نظر بوده و موارد فسخ محدود است و قانون این موارد را پیش بینی نکـرده است نمی توان خیـار فسـخ برای مشـروط لـه قائـل شد و فقط می توان به او حق داد که در صورتی که زیانی از جهت تخلف از شرط , به او وارد شده باشد , جبران آن را از مشروط علیه بخواهد .
هرگاه شرط فعل بر شخص خارجی و به تعبیر دیگر به ضرر شخص ثالث باشد , چنان که , ضمن نکاح شرط شده باشد که شخصی غیر از زن و شوهر ملک خود را به زن ببخشد یا شوهر را در مؤسسه خود استخـدام کند , شک نیست کـه چنین شرطـی ایجـاد تعهد برای شخص ثالث ( خارجی ) نمی کند و این شخص فقط در صورت قبول شرط ملزم به اجرای آن خواهد بود . اگر شخص ثالث شرط را قبول نکند , مشروط له می تواند از طرف دیگر قرارداد مطالبه خسارت نماید ولی با توجه به آن چه در پیش گفته شد , حق فسخ نکاح را نخواهد داشت .
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 27 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید