فرمت فایل word: (لینک دانلود پایین صفحه) تعداد صفحات : 22 صفحه
چکیده:
خشکسالی یکی از مهمترین بلایای طبیعی است که سالانه میلیون ها دلار خسارت به جوامع کشاورزی در سراسر دنیا وارد می کند. در دهه های اخیر در بین حوادث طبیعی که جمعیت های انسانی را تحت تاثیر قرار داده اند تعداد فراوانی پدیده خشکسالی از نظر درجه شدت، طول مدت، مجموع فضای تحت پوشش، تلفات جانی، خسارات اقتصادی و اثرات اجتماعی دراز مدت در جامعه، بیشتر از سایر بلایای طبیعی بوده است. از مهمترین آثار و پیامدهای آن کمبود آب برای مصارف مختلف از جمله کشاورزی است. احداث قنوات و بهره برداری از آنها یکی از روشهای باستانی تأمین آب خصوصاٌ درمواقع خشکسالی در ایران می باشد. در این روش بدون صرف انرژی و تنها از طریق نیروی ثقل، از دیر باز تاکنون بخشی از آب مورد نیاز مصارف کشاورزی، شرب و خانگی تأمین شده و می شود. استفاده از این روش تأمین آب پس از گسترش امکانات حفر چاههای نیمه عمیق و عمیق کاهش یافته و در برخی نقاط کشور نیز احداث قنات جدید متوقف شده است. برداشت بی رویه از آبهای زیرزمینی از طریق بهره برداری بیرویه از چاهها همراه با افزایش تعداد چاه ها و عدم تغذیه طبیعی به دلایل مختلف به خصوص تغییر کار بری اراضی، نحوه ی بهره برداری از اراضی وآب و هوا منجر به کاهش آبدهی و یا خشک شدن قنوات شده است بر این اساس منظور از این تحقیق بررسی و تجزیه و تحلیل اثرات عملیات آبخیزداری به روش تغذیه مصنوعی در افزایش آبدهی قنوات از طریق بهره برداری از سیلاب ها و مدیریت سیل می باشد.حوزه آبخیز مورد مطالعه حوضه فوجرد با مساحت 2/26741 هکتارکه این حوضه در70 کیلومتری شهر قم- استان قم، و در محدوده جغرافیائی ¢ ¢28، ¢03،°50 تا ¢¢24، ¢24،°50 طول شرقی و ¢¢09، ¢31،°34 تا ¢¢33، ¢39،°34 عرض شمالی واقع گردیده است.
در این تحقیق داده های کمی و کیفی آب قنوات در پهنه های اجرای اقدامات و عملیات تغذیه مصنوعی آبخانه ها (آبخوان ها) و با استفاده از تجزیه تحلیل های روند تغییرات رفتار هیدرولوژیکی (به صورت کمی و کیفی) در قنوات منتخب حوضه مورد بررسی قرار گرفته و نتیجه تغییرات آبدهی قنوات منتخب (گمبله و نوح آباد) در قبل و بعد از اجرای برنامه های تغذیه مصنوعی شامل احداث حوضچه تغذیه و پخش سیلاب به ترتیب در حوزه آبگیر آن ها طی سال های 1373 تا 1388 نشانگر این است که مقادیر دبی قنوات به ترتیب از 6/5 و 8/5 لیتر در ثانیه در سال1373 ( قبل از عملیات تغذیه مصنوعی) به 5/12 و 3/8 لیتر در ثانیه در سال 1388 افزایش یافته است و نتایج به دست آمده از تجزیه و تحلیل تأثیر تغذیه مصنوعی در خصوصیات کیفی آب این قنوات مبتنی بر روش همبستگی نشان دهنده این است که کیفیت آب دو قنات مورد بررسی در اثر اجرای عملیات آبخیزداری بهبود یافته اند که این بهبود نقش موثری در کاهش اثرات خشکسالی در منطقه داشته است.
پیشگفتار
احداث قنوات و بهره برداری از آنها یکی از روشهای باستانی تأمین آب در ایران می باشد. در این روش بدون صرف انرژی و تنها از طریق نیروی ثقل، از دیر باز تاکنون بخشی از آب مورد نیاز مصارف کشاورزی، شرب وخانگی تأمین شده و می شود. استفاده از این روش تأمین آب پس از گسترش امکانات حفر چاههای نیمه عمیق و عمیق کاهش یافته و در برخی نقاط کشور نیز احداث قنات جدید متوقف شده است. برداشت بی رویه از آبهای زیرزمینی از طریق بهره برداری بیرویه از چاهها همراه با افزایش تعداد چاه ها و عدم تغذیه طبیعی به دلایل مختلف به خصوص تغییر کار بری اراضی، نحوه ی بهره برداری از اراضی وآب و هوا منجر به کاهش آبدهی و یا خشک شدن قنوات شده است. براساس آمار موجود، درحال حاضر حدود 35000 رشته قنات با میزان آبدهی سالیانه حدود 9 میلیارد متر مکعب درسطح کشور وجود دارد، که عمدتاٌ در مناطق خراسان، فارس، کرمان، یزد اصفهان، سمنان، آذر باینجان شرقی واستان مرکزی قرار دارند (بهنیا، 1367). قنوات موجود به دلیل عدم نگهداری اصولی و کافی و به طور کلی به دلیل عدم استطاعت مالی کشاورزان و بهره برداران به ویژه در مناطق روستائی به منظور بازسازی و احیاء و لایروبی آنها در حال تخریب بوده وبعضاً نیز به کلی تخریب و مخروبه شده اند، به نحوی که هیچگونه بهره برداری از آنها به عمل نمی آید ) ابراهیمی و زمزمیان، 1379 (. باتوجه به گستره وسیع اقالیم خشک ونیمه خشک در کشور (حدود90 درصد پهنه کشور) و نیز مسأله کمبود و بحران آب به دلیل زیاد بودن فراوانی وقوع خشک سالی ها ( به خصوص در سه دهه اخیر) از یک سو و افزایش فراوانی وقوع سیل از سوی دیگر، به نظر می رسد مدیریت نگهداری و بهره برداری ازقنوات می تواند تا اندازه ای در راستای حل مشکل کم آبی و بحرانهای ناشی از آن مؤثر واقع شده وحداقل قسمتی از نیازهای آبی بخش کشاورزی از این طریق تأمین شود. اما با در نظر گرفتن وضعیت و شرایط هیدرولوژی آبخیزهای واقع در مناطق خشک و نیمه خشک کشور و موقعیت و خصوصیات مکانی قنوات موجود و احداث سامانه های جدید، جنبه های مجهول و مبهم در احیاء، تجهیز و بهره برداری از سامانه های قنات، پایداری آبدهی آنها و راهکار های رفع این چالش و معضل و چگونگی دستیابی به آنها است. در این راستا، عمده ترین متغیرهایی که مطرح هستند میزان و نرخ تغذیه طبیعی و کفایت و تناسب میزان و نرخ تغذیه طبیعی در امکان تداوم آبدهی قنوات در سازگاری با حداقل نیازهای آبی به خصوص تأمین بخشی از آب فعالیت های کشاورزی از یک طرف و دارا بودن توجیه های علمی و عملی تغذیه مصنوعی قنوات به منظور تضمین امکان تداوم آبدهی قنوات با توجه به وقوع جریان های سیلابی و رواناب های سطحی به صورت تندآبها که موجب اندکی نفوذ آب در توده خاک و زمین در حالت متعارف و طبیعی می شود، از طرف دیگر است. بر این اساس منظور از این تحقیق بررسی و تجزیه و تحلیل اثرات تغذیه مصنوعی در افزایش آبدهی قنوات از طریق بهره برداری از سیلاب ها و مدیریت سیل می باشد که با توجه به فراهم بودن امکان انجام این پژوهش با در نظر گرفتن عملیات مهار و پخش سیلاب در حوزه آبخیز فوجرد در استان قم است.
مقاله بررسی انجام عملیات آبخیزداری درکاهش اثرات خشکسالی
