لینک پرداخت و دانلود *پایین صفحه*
فرمت فایل : Word(قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحه :177
فهرست مطالب:
بخش اول: نقش انگیزه در تحقق جرم
نقش انگیزه در تحقق و توصیف جرم
نقش انگیزه در تحقق و توصیف جرم
براساس اصل کلی انگیزه در توصیف عمل مجرمانه و تعیین مجازات آن تأثیر چندانی ندارد. در واقع مقنن مصلحت اجتماع را فوق هر اختیاری قرار می‌دهد. به طوری که در توصیف عمل مجرمانه متوجه این نکته است که افعال انسان نظم اجتماع را برهم می‌زند یا خیر؟ تردیدی وجودندارد که حیات نفسانی و انگیزه‌های باطنی مرتکب بر این امر تأثیر چندانی نمی‌تواند داشته باشد. با وجود این لازم به ذکر است که این مسئله در حقوق جزای ایران شدیدتر است ولی در حقوق جزای فرانسه مقنن انگیزه کمی پررنگ‌تر می‌باشد. اما از آنجایی که برای هر اصلی استثنایی وجود دارد در این خصوص هم انگیزه در موارد استثنایی مورد توجه مقنن و حقوقدانان قرارگ رفته است دراین فصل با جایگاه و نقش انگیزه در تحقق جرم و توصیف آن در دو سیستم حقوق جزای ایران و فرانسه موردبحث و بررسی قرار خواهیم داد. در مباحث آتی به طور مفصل و مبسوط در این زمینه بحث خواهیم کرد.
طرح بحث:
انگیزه با توجه به ایده‌ها و عقاید مکاتب مختلف جز در مواردی محدود تأثیر چندانی بر ارتکاب جرم ندارد. با پذیرش انگیزه به عنوان عاملی موثر درتحقق جرم در حقوق جزا در واقع قبول اوصاف ویژگی‌های مجرمانه اعمال افراد منوط به اهداف و انگیزه‌های باطنی است و جنبه‌های اجتماعی و مقید بودن حقوق جزای جنبه‌های اخلاقی عدالت می‌گردد. در حقوق جزای کشورهای مختلف از جمله فرانسه اصول انگیزه تأثیری در تحقق یا عدم تحققجرم ندارد لیکن در برخی موارد خود مقنن یا به حکم او دادگاه یا مقامات اجرایی انگیزه را در تحقق جرم و ماهیت عمل مجرمانه مؤثر دانسته‌اند. درحقوق جزای ایران نه تنها در بخش مربوط به تعزیرات ق.م.ا بلکه در بعضی مباحث مربوط به حدود نیز انگیزه و تأثیر آن بحث شده که در آینده به این موضوع خواهیم پرداخت.
بخش اول: نقش انگیزه در تحقق جرم
همان‌طورکه گفته شد انگیزه در تحق فعل مجرمانه تأثیر چندانی ندارد چرا که همانطور که (دون دیون دو وابر) نوشته است[1] قبول تأثیر انگیزه در حقوق جزا موجب می‌شودکه اعمال خلاف قانون و اوصاف مجرمانه جرایم منوط به اهداف و انگیزه‌های باطنی باشد و جنبه اجتماعی و مقید بودن حقوق جزا فدای جنبه اخلاقی عدالت می‌شود و بدیهی است که قبول چنین نظری برخلاف مصلحت اجتماعی است زیرا وقتی قانون عملی را جرم تلقی نموده و حتی برای متجاوز به این حق مجازات تعیین کرد هدفش حمایت از آن حق بوده است حال اگر کسی برخلاف قانون رفتار کرد و این حق را مورد تجاوز قرار داد بخاطر همین تعدی و تجاوز است که مجازات می‌شود همچنین ذکر این نکته ضروری است که انگیزه معمولا در مواردی مورد توجه مقنن قرارگرفته که به نحوی مبین اراده مجرم یا تشکیل دهنده هدف اصلی مجرم از ارتکاب جرم باشد.
مبحث اول: ماهیت انگیزه در حقوق جزا
در مورد ماهیت انگیزه یا چیستی آن می‌توان گفت انگیزه شامل منع یا ذوق یا احساسی است که بزهکار را به سوی ارتکاب جرم می‌کشاند واصولا در تحقق جرم تأثیری ندارد. ولی با وجود آن هر جرمی متغیر و متنوع است که کیفیت آن ممکن است فقط موجب تشدید یا تخفیف مجازات گردد.[2] در بعضی کتب ومقالات از انگیزه به (داعی) تعبیر شده است که در واقع امتیازی است که فاعل جرم را به سوی ارتکاب جرم سوق می‌دهد.[3] عده‌ای از اساتید حقوق از آن تحت عنوان موجبات محرکه جرم نام برده‌اند. دراصطلاح حقوقی، انگیزه یا داعی عبارت است از تصور نفع یا احساسی درونی که شخص را به سوی ارتکاب جرم سوق می‌دهد.[4] به طوری که ملاحظه می‌شود تعاریف ذکر شده تقریبا دارای یک مفهوم هستند منتهی جرم شناسان انگیزه را در زمرة مبانی جرم معرفی می‌کنند، ولی حقوقدانان در توجیه مفهوم قصد و انگیزه به عنوان دو کیفیت روانی مجزا قصد را به مفهوم علت و انگیزه را به مفهوم جهت تشبیه کرده‌اند.[5]
در امور کیفری که برخی آن را سبب یا علت یا داعی نامیده‌اند همان نفع یا احساسی است که مرتکب را به سوی ارتکاب جرم سوق می‌دهد.
بنابراین انگیزه عبارت است از آنچه مجرم را به اتخاذ تصمیم و ارتکاب جرم می‌خواند. بنابراین باید انگیزه را پذیره‌ای کاملا درونی وفردی دانست که گاهی تحت تاثیر عوامل مختلف برونی شکل می‌گیرد و با آمیخته شدن با سایر عوامل علت را به وجود می‌آورد، بدیهی است که گاهی انگیزه می‌تواند به حدی نیرومند باشد که بدون برخورداری از یاری عوامل خارجی جرمی را پدید می‌آورد و ناراحتی‌های شدید روانی و اختلالات مختلف درونی جنون در اشکال مختلف وانگیزه‌های بسیار قوی می‌باشد که قادر است گاهی مستقیما نقش مؤثری در ایجاد جرم ایفا می‌نماید.به هر حال در حقوق جزا انگیزه را از لحاظ نوع به مشروع و نامشروع و از لحاظ تعداد می‌توان انگیزه واحد یا متعدد و از لحاظ زمانی به انگیزه دور یا نزدیک تقسیم نمود. منظور از انگیزه نزدیک این است که مثلا اگر یک ایرانی مرتکب جرمی در خار از کشور شود[6] این عمل می‌تواند[7] انگیزه نزدیک مثل کسب منفعت و سود و انگیزه دور او می‌تواند[8] خدشه دار نمودن حیثیت فرهنگی کشور ایران باشد. به هر حال مهمترین تقسیم‌بندی انگیزه ازلحاظ حقوق جزا تقسیم بندی از لحاظ نوع است که به دو نوع مشروع و نامشروع تقسیم می‌شود.[9]
گفتار اول ـ در حقوق ایران
انگیزه در ق.م.ا در ماهیت جرم ودر تحقق آن موثر است . بهعنوان مثال می‌توان به ماده 698 اشاره کرد که می‌گوید هرکس به قصد اضرار به غیر و تشویق اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله نامه یا شکواییه یا مراسلات یا فرایض یا گزارش یا توزیع هرگونه اوراق چاپی یا جعلی باامضاء یا بدون امضاء اکاذیبی را اظهار کند یا با همان مقاصد اعمالی را برخلاف حقیقیت رأساً یا به عنوان نقل قولبه شخص حقیقی یا حقوقی یامقامات رسمی تصریحا یا تلویحاً نسبت دهد اعم از اینکه از طریق مزبور به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به غیر وارد شود یا نه علاوه بر اعاده حیثیت در صورت امکان باید به حبس از دو ماه تا دو سال و یا شلاق تا 74 ضربه محکوم شود. همین مطلب در ماده 699 ق.م.ا در رابطه با جرم (افترای عملی) آمده است. هر کس عالما و عامدا به قصد متهم کردن دیگری آلات و ادوات جرم یا اشیایی را که یافت شدن آن در تصرف یک نفر موجب اتهام او به جرم می‌گردد بدون اصلاح آن شخص در منزل یا محل کسب یا جییب یا اشیایی که متعلق به اوست بگذارد یا مخفی کند یا به نحوی متعلق به او قلمداد نماید و در اثر این عمل شخص مزبور تعقیب گردد پس از صدور قرار منع تعقیب و یا اعلام برائت قطعی آن شخص مرتکب به حبس از شش ماه تا سه سال و یا تا 74 ضربه شلاق محکوم می‌گردد. دراین دو ماده ملاحظه می‌شود که انگیزه و مصرف مرتکب (به قصد اضرار و غیر و تشویق اذهان عمومی یا مقامات رسمی) (یا با همان مقاصد اعمالی را برخلاف مقتضیات* و یا عبارت (به قصد متهم نمودن دیگری) مورد توجه مقنن بوده و انگیزه رایکی از عناصر تشکیل دهنده جرم و موثر در ماهیت جرم تلقی نموده است. مورد بعدی ماده 621 ق.م.ا است که در این قانون انگیزه به عنوان عنصری مهم و تشکیل دهنده جرم آدم ربایی تلقی شده و در ماهیت جرم مؤثر می‌باشدو در این ماده آمده: (هر کس به قصد مطالبه وجه یا مال یا به قصد انتقام یا به هر منظور دیگری به عنف یا تهدید با میله یا به هر نحو دیگری مشخصا یا توسط دیگری مشخص را برباید یا مخفی کند به حبس از پنج تا پانزد سال محکوم خواهد گردیددر صورتی که مبنی علیه کمتر از 15 سال تمام داشته باشد با ربودن توسط وسایل نقلیه انجام پذیرد یابه مجنی علیه آسیب جسمی و یا حیثیتی وارد شود مرتکب به حداکثر مجازات تعیین شده محکوم خواهد شد و در صورت ارتکاب جرایم دیگر به مجازات آن جرم نیز محکوم می‌شود. دراین ماده قانون‌گذار انگیزه آدم‌ربایی یعنی (به قصد مطالبه وجه) و یا قصد انتقام یا(هر منظور دیگر) را به عنوان عنصری مهم در تشکیل جرم و در ماهیت آن موثر می‌داند مورد دیگر قابل ذکر م 503 قانون مجازات اسلامی است که چنین می‌گوید هرکس به قصد سرقت یا نقشه برداری یا کسب اصاع از اسرار سیاسی یا نظامی یا امنیتی به مواضع مربوطه داخل شود همچنین اشخاصی که بدون اجازه مأمورین و مقامات ذیصلاح در حال نقشه‌برداری یا گرفتن فیلم یا عکس‌برداری از استحکامات نظامی یا اماکن ممنوعه دستگیر شوند به شش ماه تا 3 سال حبس محکوم می‌شوند. بنابراین وارد شدن به تعهد سرقت ازدیدگاه قانون‌گذار در ماده فوق‌الذکر انگیزه جرم ارتکابی ذکر شده است و در ماهیت جرم تأثیر ندارد است. موارد دیگری نیزدر مجموعه قوانین وجود دارد که انگیزه به عنوان عنصر تشکیل دهنده جرم ذکر شده و در ماهیت جرم ارتکابی اثر دارد که با توجه به کثرت موارد می‌توان به قانون مجازات اسلامی رجوع کرد.[10]
هر صفحه قانون‌گذار با انگیزه را در مجموعه قوانین نادیده گرفته و آن را تحت عنوان قصد خاص قلمداد نموده است.
تحقیق در مورد نقش انگیزه در تحقق و توصیف جرم