87ص
یکی از ویژگی‌های مهم جمعیت شناختی دهه‌های اخیر، افزایش امید به زندگی و شمار سالمندان است (کاواناف[1]، 1997، فریس[2]، 1980، اسپنر[3]، 1989 و بلسکی[4]،1999) پژوهش‌ها نشان می‌دهند که میزان سالمندی در دو جنس یکسان نبوده و شمار زنان سالمند بیشتر است (بلسکی، 1999؛ کاواناف، 1997).
با افزایش سن، بیماریهای مزمن و محدودیت فعالیت افزایش یافته به طوری که تحقیقات نشان می‌دهند بیش از 50 درصد سالمندان بالای 76 سال دارای محدودیتهای حرکتی و ناهنجاری‌‌های روانی و اجتماعی هستند (دیلیسا[5]، 1993؛ بیرن[6] و اسکای[7]، 1990).
تغییرات مفاصل، ماهیچه‌ها و استخوان‌ها در دوران پیری باعث محدودیتهای حرکتی بویژه برای سالمندان غیر فعال شده و ممکن است با نوعی محرومیت از محرک‌ها فضای اجتماعی و طبیعی همراه باشد.
کابلان و بارن[8] (1997) بیان می‌کنند که سلامت روانی حالتی از بهزیستی است که موجب بالا رفتن سازگاری فرد با جامعه می‌شود، به طوری که موقعیت‌های شخصی و ویژگی‌های اجتماعی برای وی رضایت‌بخش می‌شود (صالحی، 1380).
اگر مبنای آغاز سالمندی را 60 سالگی در نظر بگیریم. اصولاً افراد سالمند بخش کثیری از جامعه را به خود اختصاص داده و به عنوان نیرویی تعیین‌کننده در این راستا محسوب میشوند، زیرا اعتقاد بر این است که زمانی در جوامع شکوفائی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دیده می‌شود که این قشر نیز همانند سایر اقشار، فعال و از سلامتی کامل برخوردار بوده و در تمامی زمینهها نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا نمایند.
بسیار جالب توجه است که افراد، غالباً سالمندی را دوره آغاز بیماریهای جسمانی و روانی مختلف می‌پندارند و بر این باورند که تمامی اندوخته‌های دوره جوانی و میانسالی را باید صرف درمان کنند. در مقابل آن دسته از افراد سالمند که در فعالیت‌های ورزشی شرکت داشته‌اند، معتقدند که می‌توان بدون ترس و با سلامت کامل وارد این مقطع شد و از آن نیز لذت برد. مطالعات لاندرز و پتروزپلو[9] (1994) در زمینه بررسی نتایج 27 مطالعه بین سال‌های 1960 تا 1999 نشان داد که 81 درصد پژوهشگران به این نتیجه دست یافته‌اند که فعالیت جسمانی با کاهش اضطراب مرتبط است. همچنین بررسی فرا‌تحلیلی کرافت[10] (1997) نشان داد که فعالیت‌های ورزشی باعث کاهش معنی‌دار افسردگی و افزایش زمان کلی خواب می‌گردد.
بنابراین توجه به سلامت روانی افراد سالمند یکی از امور مهم دولت‌ها بوده و اولین قدم بررسی وضعیت سلامت روانی آنان است. به همین دلیل این پژوهش به بررسی وضعیت سلامت روانی سالمندان پرداخته و زنان سالمند فعال را با غیر فعال مقایسه نموده است.
پژوهش حاضر با هدف بررسی و مقایسه سلامت روانی درافراد سالمند فعال و غیرفعال زن انجام گرفته است. روش تحقیق از نوع علی - مقایسه ای است که پس از توصیف سلامت روانی به مقایسه آن دربین افراد سالمند می پردازد.
جامعه آماری شامل تمامی زنان سالمند بالای 60 سال بود (3000N=) که نمونه نهایی این پژوهش از بوستانهای سطح شهر مشهد به روش نمونهگیری تصادفی و با استفاده از فرمولهای برآورد حجم نمونه به تعداد 222 نفر انتخاب شدند .
ابزار اندازهگیری پرسشنامه سلامت روانی GHQ-28 گلدبرگ و هیلر بود و آزمون یو مان ویتنی برای مقایسه میانگین دوجامعه (زنان سالمند فعال و غیرفعال ) استفاده شد. بنابر نتایج حاصل بین علائم جسمانی، اضطراب و اختلال خواب، اختلال کارکرد اجتماعی و افسردگی از دوگروه افراد سالمند فعال و غیرفعال تفاوت معنیداری مشاهده شد. همچنین زنان سالمند فعال نسبت به غیرفعال در سلامت روانی و مقیاسهای چهارگانه آن، در وضعیت مطلوبتری قرار دارند.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول- طرح تحقیق
مقدمه ....................................................................................................................................................... 2
بیان مساله ................................................................................................................................................ 4
ضرورت و اهمیت پژوهش ...................................................................................................................... 5
اهداف پژوهش ........................................................................................................................................ 7
هدف اصلی پژوهش ................................................................................................................................ 7
اهداف فرعی پژوهش .............................................................................................................................. 7
فرضیههای پژوهش .................................................................................................................................. 8
محدودیتهای پژوهش ........................................................................................................................... 9
تعاریف نظری ....................................................................................................................................... 10
تعاریف عملیاتی ..................................................................................................................................... 11
ج
فصل دوم- ادبیات و پیشینه تحقیق
مقدمه ................................................................................................................................................... 14
فعالیت بدنی ........................................................................................................................................... 14
ورزش ................................................................................................................................................... 16
مفهوم سلامت روان ............................................................................................................................... 18
فعالیت بدنی و سلامت روان ................................................................................................................ 19
مفهوم سلامت روان در نظریههای روانکاوی ..........................................................................................23
نظریه آدلر ..............................................................................................................................................24
نظریه اریکسون ....................................................................................................................................... 24
نظریه کورت لوین.................................................................................................................................... 25
نظریه کارل راجرز ............................................................................................................................. .. 25
سلامت از دیدگاه زیستی، روانی و اجتماعی ..........................................................................................25
مفهوم سالمندی ...................................................................................................................................... 27
فعالیت بدنی و سلامت روان سالمندان ................................................................................................... 29
تحقیقات انجام گرفته در داخل کشور ..................................................................................................... 32
تحقیقات انجام گرفته در خارج از کشور ................................................................................................ 36
فصل سوم- روش تحقیق
مقدمه ...................................................................................................................................................... 41
روش پژوهش ......................................................................................................................................... 41
جامعه آماری ........................................................................................................................................... 42
نمونه آماری ............................................................................................................................................ 42
ابزار پژوهش ........................................................................................................................................... 45
روایی و اعتبار ابزار ................................................................................................................................. 47
متغیرهای تحقیق ..................................................................................................................................... 49
روشهای آماری .................................................................................................................................... 50
ح
ملاحظات اخلاقی .................................................................................................................................. 50
آزمون فرض نرمال بودن متغیرها ........................................................................................................... 50
فصل چهارم- تجزیه و تحلیل دادهها
مقدمه ....................................................................................................................................................... 55
سن ......................................................................................................................................................... 56
وضعیت تأهل ......................................................................................................................................... 57
شغل ...................................................................................................................................................... 58
میزان فعالیت در هفته .............................................................................................................................. 59
بیماری قلبی ............................................................................................................................................ 60
فشار خون بالا .........................................................................................................................................61
بیماری آرتروز ........................................................................................................................................62
بیماری دیابت .........................................................................................................................................63
توصیف سلامت روانی آزمودنیها به تفکیک فعالیت .............................................................................64
توصیف بعد جسمانی سلامت روان آزمودنیها ......................................................................................65
توصیف بعد اضطراب و اختلال خواب سلامت روان آزمودنیها ...........................................................66
توصیف بعد کارکردهای اجتماعی سلامت روان آزمودنیها ...................................................................67
توصیف بعد افسردگی سلامت روان آزمودنیها .....................................................................................68
توصیف سلامت روانی آزمودنیها به تفکیک وضعیت تأهل ..................................................................69
بخش دوم : آزمون فرضیه .......................................................................................................................70
آزمون فرضیه اول ...................................................................................................................................71
آزمون فرضیه دوم ...................................................................................................................................72
آزمون فرضیه سوم ..................................................................................................................................73
آزمون فرضیه چهارم .............................................................................................................................. 74
آزمون فرضیه پنجم .................................................................................................................................75
آزمون فرضیه ششم .................................................................................................................................76
خ
فصل پنجم- بحث و نتیجهگیری
مقدمه ...................................................................................................................................................... 79
خلاصهی پژوهش ................................................................................................................................... 79
یافتههای پژوهش................................................................................................................................... 80
بحث و نتیجهگیری ................................................................................................................................. 82
نتیجهگیری کلی ......................................................................................................................................85
پیشنهادهای مبتنی بر یافتههای پژوهش ................................................................................................... 86
پیشنهادات برای پژوهش های آینده ........................................................................................................ 86
منابع و پیوستها ...................................................................................................................................87
د
مقایسه سلامت روانی زنان سالمند فعال و غیرفعال بوستان¬های شهر مشهد