دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
درباره پروژه :
در این پروژه ما قصد داشتیم، روال کاری کلینیک تخصصی خون را به صورت مکانیزه درآوریم. البته بخش حسابداری به صورت کامپیوتری بود و ما سیستم پذیرش بیمار و تشکیل پرونده و همچنین اطلاعات مربوط به کارکنان را در نرم افزار طراحی شده لحاظ کردیم.
در این کلینیک تخصصی 4 پزشک فوق تخصص خون مشغول به کارند. یک بخش برای شیمی درمانی و یک آزمایشگاه کوچک برای انجام آزمایشگاه اولیه بیماران می باشد.
این کلینیک در سه طبقه می باشد که طبقه اول بخش شیمی درمانی، طبقه دوم اتاق های ویزیت و طبقه سوم هم آزمایشگاه می باشد.
یک نفر مسئول بخش شیمی درمانی در طبقه اول حاضر است که در صورت لزوم و صلاح دید پزشک به کمک 2 نفر دیگر که تکنسین این بخش هستند به شیمی درمانی بیماران می پردازند. بخش شیمی درمانی دارای 8 تخت برای بیماران است و قابلیت انجام شیمی درمانی برای 8 نفر همزمان را دارد.
در طبقه دوم سه اتاق برای ویزیت بیماران وجود دارد که 4 پزشک در آنها مشغول به فعالیت هستند. دو پزشک به صورت یک روز در میان در این کلینیک کار می کنند و دو پزشک دیگر به صورت هر روز و از ساعت 14 الی ساعت 18 در این کلینیک مشغول به کارند. این کلینیک دارای 2 منشی می باشد که کار رسیدگی به بیماران و تشکیل پرونده را به عهده دارند. در این کلینیک طبق بررسی های انجام شده حدود 000/10 پرونده فعال وجود دارد و بایگانی آنها به صورت سنتی می باشد.
کار تشکیل پرونده به عهده منشی و کار تکمیل آن توسط پزشک مربوطه می باشد. بیمار در هنگام مراجعه اگر هیچ گونه آزمایشی تا به حال انجام نداده باشد، به بخش آزمایشگاه راهنمایی می شود و از او یک سری آزمایش های کلی گرفته می شود و جواب آزمایشگاه در همان روز آماده و به پزشک تحویل داده می شود.
اگر احتیاج به بررسی بیشتر باشد به بیمارستان معرفی می شود و کار درمان در بیمارستان ادامه پیدا می کند.
در بخش آزمایشگاه یک سرپرست و 3 تکنسین آزمایشگاه وجود دارند که کلیه امور انجام و جواب دهی به عهده این افراد می باشد. ارتباط بین کلیه بخش های موجود از طریق تلفن داخلی می باشد.
یک حسابدار هم برای رسیدگی به کارهای مالی در طبقه سوم مستقر است که برای انجام کارهای خود از نرم افزارهای موجود استفاده می کند .
ما در این پروژه به مکانیزه کردن پرونده های بیماران پرداختیم. با دریافت کردن اطلاعات از پزشکان و منشی ها به کار درست کردن فرم های ورود اطلاعات پرداختیم. این نرم افزار تحت وب نوشته شده است و امکان اینکه با تغییرات اندکی تبدیل به یک وب سایت هم شود را دارد. به این صورت پزشکان از هر کجا که باشند می توانند به پرونده های بیماران خود دسترسی داشته باشند و این امر برای آنها اهمیت زیادی داشت.
در این نرم افزار از SQL SERVER 2000 و ASP استفاده شده است و برای رابط گرافیکی هم ترجیح دادیم تا از HTML استفاده می کنیم تا خاصیت تبدیل به وب سایت شدن را هم داشته باشد .
این نرم افزار از4 بخش عمده تشکیل شده است :
1- بخش مربوط به تشکیل پرونده توسط منشی
2- بخش تکمیل پرونده توسط پزشک
3- بخش مدیریت اطلاعات بیماران و اطلاعات پایه کارکنان
4- بخش آزمایشگاه
در بخش اول، منشی ها با وارد کردن کلمه عبور مربوط به خود به قسمتی از نرم افزار دسترسی پیدا می کنند و می توانند که پرونده جدید تعریف کنند.
شماره پرونده به صورت خودکار توسط سیستم درست می شود و پس از کامل کردن پرونده توسط منشی به منشی اعلام می شود، سپس منشی شماره پرونده تشکیل شده را به بیمار می دهد و بیمار به هنگام ورود به اتاق ویزیت آن را به پزشک ارائه می کند .
در بخش دوم پزشک شماره پرونده بیمار را به سیستم وارد می کند و اطلاعاتی را که منشی به سیستم وارد کرده مشاهده می کند و در قسمت مربوط به پزشک، نتایج معاینات و مشاهدات خود را وارد می کند. تمامی فیلدهای طراحی شده، با تایید پزشکان مربوطه صورت گرفته است .
در بخش سوم نرم افزار که قلب نرم افزار است، مدیر سیستم می تواند اطلاعات پایه در مورد تمامی کارکنان و پزشکان مشغول در کلینیک را وارد و ویرایش کند. همچنین می تواند اطلاعات پرونده های بیماران را هم ویرایش کند .
با توجه به صحبت های انجام شده، مدیر سیستم همان پزشکان خواهند بود. بنابراین در این بخش امکان گزارش گیری از پرونده های بیماران را هم قرار داده ایم. این گزارش گیری ها شامل گزارش گیری مبتنی بر سن بیماران، جنسیت آنها، نوع بیماری و نوع و مدت درمان می باشد.
امکان جستجو در پرونده بیماران را هم در این بخش قرار داده ایم تا پزشک بدون داشتن شماره پرونده هم بتواند به بیمار مورد نظر، دسترسی داشته باشد .
در بخش چهارم آزمایشگاه نتایج آزمایش را برای پزشک مربوطه اعلام می کند و این نتایج در همان زمان برای پزشک ارسال می شود. هر آزمایش در یک فیلد بانک اطلاعاتی قرار می گیرد .
در نگاه کلی تر به موضوع، امکان لینک شدن این نرم افزار به یک نرم افزار مالی هم دیده شده است که اگر عملی شود، کلیه کارهای بیمار توسط این نرم افزار انجام خواهد شد و حسابداری هم به صورت خودکار برای هر بیمار اجرا می شود .
با نگاه اولیه پزشکان به طرح نرم افزار، با استقبال مناسبی از طرف ایشان مواجه شدیم و بر آن شدیم که سیستم را جامع تر درست کنیم و در اختیار سایر پزشکان علاقمند هم قرار دهیم .
در این نرم افزار برای برنامه نویسی روی SERVER از زبان ASP و برای برنامه نویسی روی Client از زبان JAVA SCRIPT استفاده شده است. ضمن اینکه برای گرفتن گزارشات و جستجو در پرونده ها از دستورات SQL استفاده شده است.
معرفی UML
UML به افراد اجازه می دهد تا چندین نوع مختلف از نمودارهای بصری را به وجود آورند که جنبه های مختلف سیستم را نمایش میدهد. Rational Rose از ایجاد اکثر این مدلها، همانطور که در زیر آمده، پشتیبانی می کند .
• نمودار Use Case
• نمودار Sequence ( توالی )
• نمودار Collaboration ( همکاری )
• نمودار Class ( کلاس )
• نمودار State Transition ( حالت )
• نمودار Component
• نمودار Deployment
این نمودارهای مدل، جنبه¬های مختلف سیستم را نشان میدهند . مثلاً نمودار Collaboration ( همکاری ) محاورات ضروری میان آبجکت ها را نشان میدهد، به این منظور که تعدادی از توابع سیستم را به انجام برساند. هر نمودار یک هدف و یک شنونده در نظر گرفته شده دارد.
نمودارهای Use Case
نمودارهای Use Case محاورات میان Use Case ها را نشان میدهند، که عملیات سیستمی و عامل ها ( Actor ) که نشان دهنده افراد یا سیستم هایی است که اطلاعات را برای سیستم فراهم کرده و یا از آن دریافت می کنند را نمایش می دهند . نمودارهای Use Case محاورات میان Use Case ها را نشان می دهند . Use Case ها درخواستهای سیستم را از دید کاربر نشان می دهند . بنابراین Use Case ها عملیاتی هستند که سیستم فراهم می کند. عامل ها در واقع نگهدارنده پول ( بانکدار ) یک سیستم هستند. این نمودارها نشان می دهند که چه عامل هایی به Use Case ها مقدار اولیه می دهند . همچنین آنها نشان می دهند که چه موقع یک عامل، اطلاعات را از Use Case دریافت می کند .
نمودار Use Case محاورات میان Use Case ها و عاملهای یک سیستم را نشان میدهد . بر این اساس، نمودار Use Case می تواند درخواستهای سیستم را نشان دهد. در این مثال مشتری بانک تعدادی از Use Case ها را مقدار دهی می کند : برداشت پول (Withdraw money )، واریز (Deposit Fands ) ، انتقال از حساب ( Transfer Fands ) ، پرداخت ( Make Payment ) ، مشاهده تراز ( موجودی ) ( View Balance ) ، و تغییر ( Change PIN ) PIN .
تعدادی از ارتباطات این ارزش رادارند که بیشتر به آنها اشاره شود. کارمند بانک همچنین به Use Case تغییر PIN مقدار اولیه می دهد . Use Case پرداخت، فلشی را نشان میدهد که به سیستم اعتباری می رود. سیستم های خارجی ممکن است عاملهایی باشند و در این مورد، سیستم اعتباری بعنوان یک عامل نشان داده شده است ، زیرا خارج از سیستم ATM ، است .فلشی که از یک Use Case به یک عامل می رود نشان می دهد که Use Case اطلاعاتی را تولید می کند که یک عامل از آن استفاده می کند . در این مورد Use Case پرداخت، اطلاعات پرداختی کارت اعتباری را برای سیستم اعتباری آماده می کند . اکثر اطلاعات از دیدن نمودارهای Use Case قابل فهم می باشد زیرا این نمودارها همه عملیات سیستم را نشان میدهد . کاربران، مدیران پروژه، تحلیلگران، برنامه نویسان، مهندسین تضمین کیفیت و هر شخص دیگری که به سیستم وابسته است ، می تواند مانند همه، این نمودارها را ببیند و بفهمد که چه سیستمی قرار است به انجام برسد.
نمودارهای Sequence ( توالی )
نمودارهای Sequence برای نشان دادن جریان عملیات در یک Use Case استفاده شده¬اند مثلاً Use Case برداشت پول چند توالی ( Sequences ) دارد مانند برداشت پول، تلاش برای برداشت پول از حساب بدون موجودی، تلاش برای برداشت پول با PIN اشتباه و غیره .
نمودار Sequence جریان پردازش رادر Use Case برداشت پول نشان می دهد. عاملهای وابسته در بالای نمودار نشان داده شده¬اند ؛. همچنین آبجکت هایی که سیستم نیاز دارد تا Use Case برداشت پول را به نتیجه برساند در بالاترین نقطه نمودار نشان داده شده است. هر فلش یک پیغام ارسالی بین عامل و آبجکت را نمایش می دهد تا عملیات مورد نیاز را به انجام برساند. نکته دیگر درباره نمودارهای Sequence این است که آنها آبجکت ها را نمایش می دهند و نه کلاسها . کلاسها انواع آبجکت ها را نمایش می دهند نمودار Sequence به جای مشتری ( customer ) ( که یک کلاس است ) ، Joe را نشان می دهد .
Use Case بدین ترتیب شروع می شود که مشتری کارتش را وارد کارت خوان می کند، یک آبجکت در بالای نمودار با مستطیلی نشان داده شده است . سپس کارت خوان شماره کارت را می خواند . آبجکت حساب Joe را باز می کند و صفحه نمایش ATM را مقدار دهی می نماید . صفحه نمایش از Joe می خواهد که PIN را وارد نماید . او 1234 را وارد می کند . صفحه PIN را با آبجکت حساب تأیید می کند و آنها را با هم جفت و جور می کند . صفحه انتخابهایش را برای Joe آماده می کند و او 20 دلار را انتخاب می کند . سپس صفحه وجوه را از حساب بر میدارد . این یک سری از پردازشهایی که آبجکت حساب (account ) به انجام می رساند را مقدار دهی می کند .
ابتدا، حساب Joe تأیید می کند که حساب ، حداقل شامل 20 دلار است . سپس وجوه را از حساب کسر می کند . بعداً به صندوق اطلاع می دهد و 20 دلار را آماده میکند. همچنین حساب Joe به صندوق اطلاع می دهد تا یک رسید را آماده کند. سرانجام به کارت خوان اطلاع می دهد تا کارت را باز پس دهد . بنابراین این نمودار Sequence تمام جریان پردازشی Use Case برداشت پول را با نشان دادن یک مثال مشخصی از اینکه Joe 20 دلار از حسابش بر می دارد را توضیح می دهد . کاربران می توانند به این نمودارها نگاه کنند و مشخصات پردازش تجاریشان را ببینند تحلیلگران جریان پردازش را در نمودار Sequence می بینند . برنامه نویسان آبجکت هایی که به کُدنویسی نیاز دارند را به همراه عملگرهای آن آبجکت می بینند . مهندسین تضمین کیفیت می توانند جزییات پردازش و تولید Test Case مبتنی بر پردازش را ببینند . Sequence برای همه کسانیکه در پروژه مسئول نگهدای پول هستند ، مفید می باشند .
نمودارهای Collaboration
نمودارهای Collaboration دقیقاً همان اطلاعات نمودارهای Sequence را نشان می دهند . اگر چه نمودارهای Collaboration اطلاعات را به روشی متفاوت و با یک هدف متفاوت نشان میدهد .
در نمودار Collaboration مانند قبل، آبجکت ها به شکل مستطیلهایی نمایش داده شده¬اند و عاملها به شکل آدمک می باشند . در حالیکه در نمودار Sequence آبجکت ها و ارتباطات عامل ها به ترتیب زمان توضیح داده شده¬اند . نمودار Collaboration آبجکت ها و فعل و انفعالات عامل ها را بدون توجه به زمان نشان میدهد . مثلا در این نمودار کارت خوان به حساب Joe اطلاع می دهد تا باز شود و حساب Joe به کارت خوان اطلاع می دهد تا کارت را باز پس دهد . همچنین آبجکت هایی که مستقیماً با دیگری ارتباط برقرار می کنند با خطوطی که بین آنها کشیده شده نشان داده شده¬اند .
اگر صفحه نمایش ATM و کارت خوان مستقیماً با یکدیگر رابطه داشته باشند ، باید یک خط بین آنها کشیده شده باشد . نبودن این خط به این معنی است که هیچ ارتباط مستقیمی بین این دو آبجکت وجود ندارد .
بنابراین نمودارهای Collaboration همان اطلاعات نمودارهای Sequence را نشان می دهند اما افراد به دلایل متفاوتی به نمودارهای Collaboration مراجعه می کنند . مهندسین تضمین کیفیت و معماران سیستم به این نمودارها نگاه می کنند تا توزیع شدن پردازشهای بین آبجکت ها را ببینند . فرض کنید که نمودار Collaboration به شکل یک ستاره که در آن چند آبجکت که با یک آبجکت مرکزی ارتباط دارند ، باشد. یک معمار سیستم ممکن است نتیجه بگیرد که سیستم خیلی به آبجکت مرکزی وابسته است و آبجکتها را دوباره طراحی نماید تا نیروی پردازش را به طور یکنواخت توزیع کند. دیدن این نوع محاورات در یک نمودار Sequence بسیار مشکل است .
نمودارهای Class ( کلاس )
نمودارهای Class ( کلاس ) ارتباطات بین کلاسها را در سیستم نشان میدهد . کلاسها می توانند بعنوان طرحی کلی برای آبجکت ها دیده شوند مثلاً حساب Joe یک کلاس است . کلاسها شامل اطلاعات و رفتاری هستند که بر روی اطلاعات عمل می نمایند . کلاس حساب ( account ) شامل PIN مشتری و رفتاری که PIN را کنترل می کند می باشد. در نمودار Class برای هر نوع آبجکتی در نمودار Sequence و Collaboration یک کلاس ایجاد شده است .
نمودار Class ، ارتباطات بین کلاسهایی را نشان میدهد که use case برداشت پول را به انجام می رسانند در یک نمودار Class ، هر کلاس با مستطیلی نشان داده شده که به سه بخش تقسیم شده است . بخش اول نام کلاس را نشان می دهد .
بخش دوم صفات کلاس ( attributes ) را نشان می دهد. یک صفت قطعه¬ای از اطلاعاتی است که با یک کلاس مرتبط می باشد . مثلا ً کلاس حساب ( account ) شامل سه صفت است . Account Number ( شماره حساب ) ، PIN , Balance ( تراز ) . آخرین بخش شامل عملگرهای کلاس ( Operations ) می باشد. یک عملگر تعدادی رفتار است که توسط کلاس آماده خواهد شد . کلاس حساب ( account ) شامل چهار عملگر است . Open ( باز کردن) ،Withdraw Funds ( برداشت وجوه ) Deduct Funds ( واریز وجوه ) و Verify Funds ( تأیید موجودی ) برای کلاس حساب ( Account ) ، Private ( خصوصی ) هستند .
برنامه نویسان از نمودارهای Class استفاده می کنند تا که کلاسها را به طور واقعی تولید نمایند. ابزارهایی مانند Rose چارچوب کلاسها را تولید می کنند، سپس برنامه نویس جزییات را در زبان انتخابی خود نشان می دهند . تحلیلگران از نمودارهای کلاس استفاده می کنند تا جزییات سیستم را نشان دهند . همچنین طراحان به نمودارهای Class نگاه می کنند تا طرح سیستم را ببینند .
اگر یک کلاس شامل چند تابع باشد ، یک معمار می تواند این را در نمودار Class دیده و توابع را به چند کلاس بشکند . نباید هیچ وابستگی بین کلاسهایی که با یکدیگر ارتباط دارند وجود داشته باشد . یک طراح یا برنامه نویس نیز می تواند این را ببیند. نمودارهای Class برای این ایجاد شده¬اند تاکلاسهایی را نشان دهند که با هم در هر use case کار می کنند و نمودارهای جامع ( Comprehensive ) شامل کل سیستم یا زیر سیستم را می توان به همین ترتیب ایجاد نمود.
نمودارهای حالت ( State Transition Diagrams )
نمودارهای حالت ( ما به آن نمودار حالت می گوییم ) راهی را آماده می کنند تا حالتهای مختلف یک آبجکت را مدل کنند در حالیکه نمودارهای Class یک تصویر ثابت از کلاسها و وابستگی آنها را نشان می دهند. نمودارهای حالت استفاده می شوند تا بیشتر رفتارهای پویای یک سیستم را نمایش دهند. یک نمودار حالت رفتار یک آبجکت را نشان می دهد . مثلاً یک حساب بانکی می تواند به چندین حالت متفاوت وجود داشته باشد . می تواند باز شود، بسته شود یا به طور اضافی ( بیشتر از موجودی ) از حساب برداشته شود. یک حساب ممکن است در هر یک از این حالتها، به طور متفاوتی رفتار کند. از نمودارهای حالت برای نشان دادن این اطلاعات استفاده می شود.
در این نمودار می توانیم حالتهای مختلف یک حساب را ببینیم . همچنین می توانیم ببینیم که چگونه یک حساب از یک حالت به حالت دیگر منتقل می شود. مثلاً وقتی یک حساب باز است و مشتری درخواست بستن رخداد می دهد چیزی است که موجب می شود یک انتقال از حالتی یه حالت دیگر صورت گیرد .
در حالت ویژه start state ( حالت شروع ) و stop state ( حالت پایان ) وجود دارد . حالت شروع با یک دایره توپر سیاه در روی نمودار نمایش داده شده است و نشان می دهد چه حالتی از آبجکت در ابتدا ایجاد شده است . حالت پایانی بوسیله یک خال هدف نمایش داده شده است و نشان می دهد که آبجکت درست قبل از اینکه از بین برود، در چه حالتی می باشد. بر روی یک نمودار حالت ، فقط و فقط یک حالت شروع وجود دارد ، در حالی که شما می توانید حالت پایانی نداشته باشید، یا اینکه هر چند حالت پایانی که نیاز دارید را داشته باشید.
ممکن است زمانی که آبجکت داخل یک حالت ویژه است چیزهای مشخصی اتفاق بیفتد . در مثال ما وقتی که از یک حساب ، زیادی برداشت می شود، یک اخطار به مشتری فرستاده می شود . پردازشهایی که در حالت مشخصی از آبجکت اتفاق می افتند actions نامیده می شوند.
نمودارهای حالت برای هر کلاسی ایجاد نمی شوند. آنها فقط برای کلاس های پیچیده استفاده می شوند. اگر آبجکتی از یک کلاس می تواند در چندحالت وجود داشته باشد و در هر حالت خیلی متفاوت رفتار نماید، ممکن است بخواهد یک نمودار حالت برای آن ایجاد کنید .
بسیاری از پروژه ها اصلاً به این نمودارها نیازی ندارند. اگر آنها ایجاد شده¬اند ، برنامه نویسان از آنها در زمان تولید کلاسها استفاده می کنند. نمودارهای حالت فقط برای مستندسازی ایجاد شده¬اند. وقتی شما از روی مدل Rose خود کُد را ایجاد می کنید ، کُد از روی اطلاعات روی نمودارهای حالت ایجاد نخواهد شد .
اگر چه add – ins در Rose برای سیستم¬ها بلادرنگ ( real time ) وجود دارد، که می تواند کُد قابل اجرا را بر پایه نمودارهای حالت تولید نماید .
نمودارهای اجزاء ( Component Diagrams )
نمودارهای Component یک دید فیزیکی از مدلتان را به شما نشان میدهد . یک نمودار Component اجزای نرم¬افزاری سیستم شما و روابط بین آنها را به شما نشان می دهد . دو نوع Component در نمودار وجود دارد، Component های قابل اجرا و کتابخانه کُد .
در Rose ، هر یک از کلاسهای موجود در مدل به یک Component کُد منبع نگاشت شده¬اند . اولین باری که Component ها ایجاد می شوند ، آنها به نمودار Component اضافه می گردند . سپس وابستگی های میان Component ها کشیده می شود . وابستگیهای Component ، وابستگیهای زمان اجرا و زمان ترجمه میان Component ها را نشان می دهد .
هر کلاس در نمودار Component های خودش نگاشته شده است . مثلاً کلاس ATM screen به یک Component به نام ATM Screen نگاشته شده است . کلاس ATM Screen همچنین به یک Component دوم ATM Screen نگاشته شده است . این دو Component عنوان و بدنه کلاس ATM Screen را نمایش می دهند. Component سایه دار یک Package Specification ( مشخصات بسته ) نامیده شده است .
این Component بدنه فایل ( .cpp ) کلاس ATM Screen را در c++ نمایش می دهد . Component غیر سایه دار نیز یک Package Specification ( مشخصات بسته ) نامیده شده است . Package Specification ، فایل ابتدایی برنامه (.H) کلاس c++ را نمایش می دهد. Component که ATM . exe نامیده شده یک مشخصات وظیفه است و یک نخ از پردازش را نمایش می دهد. دراین مورد نخ پردازش ، برنامه قابل اجرا می باشد.
Component هایی که با خط چین به هم وصل شده¬اند وابستگی روابط بین آنها را نشان میدهد. مثلاً کلاس Card Reader به کلاس ATM Screen وابسته است . به این معنی که کلاس ATM Screen باید موجود باشد تا کلاس Card Reader ترجمه شود . فایل اجرایی ATM Client . exe اولین باری که همه کلاسها ترجمه شده¬اند می توان ایجاد شده باشد . مثال ATM دو نخ پردازش دارد. بنابراین به دو صورت قابل اجراست . یک مجموعه اجرایی ATM Client شامل ATM Screen , Card Reader , Cash Dispenser می باشد . دومین مجموعه اجرایی ATM Server شامل Component حساب است .
یک سیستم بسته به تعداد زیر سیستم ها یا قابلیت اجرایی می تواند چندین Component داشته باشد . به طور عمومی ، بسته ها مجموعه¬ای از آبجکت ها هستند. در این مورد بسته ها مجموعه¬ای از Component ها می باشد. ATM شامل دو بسته است : ATM Client و ATM Server
نمودارهای Component بوسیله هر شخصی که مسئول تنظیم و تدوین سیستم است ، استفاده می شود .
نمودارها این ویژگی را بیان می نمایند که به چه منظوری نیاز به کامپایل Component ها وجود دارد . همچنین نمودار نشان خواهد داد که چه Component هایی در زمان اجرا بعنوان نتیجه کامپایل ایجاد خواهند شد . نمودارهای Component ، نگاشته شدن کلاسها به اجزای اجرا شده را نشان میدهد. این نمودارها در جایی که تولید کُد تمام شده است رسم می شوند .
نمودارهای Deployment
نمودارهای Deployment آخرین نوع نمودارهایی هستند که شرح خواهیم داد . نمودار Deployment لایه فیزیکی شبکه و جایی که Deployment های مختلف مقیم می شوند را نشان می دهد . در مثال ATM ، ATM از بسیاری زیر سیستم های در حال اجرا برا روی وسایل فیزیکی مجزا یا گره¬ها تشکیل شده است.
نمودار Deployment ، Layout سیستم را به ما بیشتر نشان می دهد . سرویس گیرنده قابل اجرای ATM ، بر روی چندین ATM که بر روی محلهای متفاوت ایجاد شده¬اند ، اجرا خواهد شد . سرویس گیرنده ATM بر روی یک شبکه خصوصی ، با سرویس دهنده ATM اصلی ارتباط برقرار خواهد کرد . سرویس دهنده ATM قابل اجرا بر روی سرویس دهنده ATM اصلی ، اجرا خواهد شد . سرویس دهنده ATM اصلی ، بر روی شبکه محلی با سرویس دهنده پایگاه داده بانکداری که Oracle را اجرا می کند ارتباط برقرار خواهد کرد . سرانجام، یک چاپگر به سرویس دهنده ATM اصلی وصل شده است .
بنابراین ، این نمودار به ما نصب فیزیکی سیستم را نشان می دهد. سیستم ATM ما یک سبک معماری سه طبقه دارد. به همراه با یک طبقه پایگاه داده¬، سرویس دهنده اصلی و سرویس گیرنده . نمودار Deployment بوسیله مدیر پروژه ، کاربران ، طراح و پرسنل برنامه نویسی استفاده می شود تا لایه فیزیکی سیستم و جای زیر سیستم های مختلفی که مقیم خواهند شد را بفهمند. این نمودار به مدیر پروژه کمک می کند که چه سیستمی مناسب کاربران خواهد بود. همچنین به پرسنلی که مسئول برنامه نویسی هستند کمک می کند تا تلاشهای برنامه نویسی آنها را برنامه ریزی نماید.
مروری بر بانک‌های اطلاعاتی
یکی از مهمترین بخش‌های هر برنامه کاربردی اطلاعاتی آن است که با چگونگی ذخیره و بازیابی اطلاعات سروکار دارد. در این فصل مروری بر مفهوم بانک اطلاعاتی و انواع آن خواهیم داشت.
تعریف بانک اطلاعاتی
بانک اطلاعاتی مجموعه‌ای از داده‌های پایدار است که توسط برنامه‌های کاربردی موجود در یک موسسه مورد استفاده قرار می‌گیرد. منظور از پایداری این است که نوع داده‌های بانک اطلاعاتی با داده‌های ناپایداری مثل داده‌های ورودی داده‌های خروجی دستورات کنترلی صف‌ها بلوک‌های کنترل نرم‌افزار نتایج موقت و به طور کلی تمام داده‌هایی که ماهیت آنها حالت گذرا دارد متفاوت است.
بانک‌های اطلاعاتی از نظر فیزیکی فایل‌هایی هستند که در سیستمهای کامپیوتری برای ذخیره و بازیابی اطلاعات به کار می‌روند. برنامه‌های کاربردی مستقیماً نمی‌توانند این فایل‌ها را دستکاری کنند بلکه برای پردازش این فایل‌ها فرمان‌هایی را به سیستمهای مدیریت بانک اطلاعاتی (DBMS) صادر می‌کنند. بنابراین سیستمهای مدیریت بانک اطلاعاتی واسط میان کاربران و بانک‌های اطلاعاتی‌اند.
به این دلیل می‌گوییم داده‌های بانک اطلاعاتی پایدار است که وقتی داده‌ها توسط سیستم مدیریت بانک اطلاعاتی برای ورود به بانک اطلاعاتی پذیرفته شده‌اند فقط در صورتی می‌توانند حذف شوند که درخواستی به این سیستم وارد شده و اجازه حذف به آن داده شود. یعنی با اثرات جانبی ناشی از اجرای برنامه حذف نخواهند شد.
توجه داشته باشید که منظور از موسسه در تعریف بانک اطلاعاتی هر سازمان اقتصادی، علمی ، فنی و غیره است. موسسه ممکن است یک واحد مستقل ، یا یک شرکت بزرگ باشد مانند:
- شرکت تولیدی
- دانشگاه
- اداره دولتی
- بیمارستان
- بانک
هر موسسه داده‌هایی راجع به عملیات خود نگهداری میکند. این داده‌ها همان داده‌های پایدار هستند.
سیستم بانک اطلاعاتی چیست؟
سیستم بانک اطلاعاتی ، سیستم کامپیوتری نگهداری داده‌هاست . بانک اطلاعاتی را می‌توان بستری برای نگهداری داده‌ها در نظر گرفت. کاربران سیستم می‌توانند عملیات گوناگونی را بر روی این فایل‌ها انجام دهند:
- افزودن فایل‌های جدید و خالی به بانک اطلاعاتی
- افزودن داده‌ها به فایل‌های موجود
- بازیابی داده‌ها از فایل‌های موجود
- تغییر داده‌های فایل‌های موجود
- حذف داده‌ها از فایل موجود
- حذف فایل‌هایی از بانک اطلاعاتی
به عبارت ساده‌تر، سیستم بانک اطلاعاتی یک سیستم کامپیوتری است که هدف آن ذخیره اطلاعات است و کاربران می‌توانند اطلاعات آن را بازیابی یا به هنگام‌سازی کنند.
یک بانک اطلاعاتی ساده از چهار مولفه تشکیل شده است :
- داده‌ها
- نرم‌افزار
- سخت افزار
- کاربران
هر یک از این چهار مولفه را به طور مختصر شرح خواهیم داد:
داده‌ها
سیستمهای بانک اطلاعاتی در کامپیوترهای شخصی و کامپیوترهای بزرگ (یا سرور) به کار گرفته میشود. بدیهی است که قابلیت‌هایی که سیستم بانک اطلاعاتی ارائه میکند تا حد زیادی به کامپیوتری که این سیستم بر روی آن نصب است، بستگی دارد. سیستم‌ها بر روی کامپیوترهای بزرگ معمولاً چند کاربره هستند، در حالی که سیستم‌ها بر روی کامپیوترهای شخصی، تک کاربره می‌باشند به طور کلی، داده‌ها در بانک اطلاعاتی ، به خصوص در سیستمهای بزرگ، هم به صورت مجتمع و هم به صورت اشتراکی هستند. این دو جنبه، یعنی مجتمع و اشتراکی بودن داده‌ها در محیط‌های بزرگ به عنوان امتیاز سیستمهای بانک اطلاعاتی محسوب میشود و در سیستمهای کوچک نیز ارزشمند است. هر کدام از این دو جنبه را به طور مختصر شرح می‌دهیم.
- مفهوم مجتمع بودن این است که بانک اطلاعاتی مجموعه‌ای از فایل‌ها است که بخشی از اطلاعات اضافی از آن حذف شده‌اند.
- مفهوم مشترک بودناین است که داده‌های موجود در بانک اطلاعاتی می‌تواند بین کابران مختلف به اشتراک گذاشته شود، یعنی هر یک از کاربران می‌توانند از یک بخش از داده‌ها برای اهداف خاصی استفاده کنند.
کاربران مختلف می‌توانند به یک بخش از داده‌ها دستیابی داشته باشند. این شیوه اشتراک و همزمانی از این واقعیت ناشی میشود که بانک اطلاعاتی مجتمع است.
سخت افزار
قطعات سخت افزاری سیستم شامل موارد زیر است :
- حافظه‌های جانبی ( معمولاً دیسک‌ها) که برای ذخیره داده‌ها به کار می‌روند و دستگاه‌های ورودی ، خروجی ، (مثل درایوها) ، گرداننده‌های دستگاه‌ها، کانال‌های ورودی ـ خروجی و ...
- پردازنده‌های سخت‌افزار و حافظه‌های اصلی آنها که برای پشتیبانی از اجرای نرم‌افزار بانک اطلاعاتی به کار می‌روند.
نـرم‌افـزار
بین بانک اطلاعاتی فیزیکی (مثلاً داده‌های ذخیره شده) و کاربران سیستم ، لایه‌ای از نرم‌افزار وجود دارد که سیستم مدیریت بانک اطلاعاتی نام دارد. امکاناتی مثل حذف و اضافه فایل‌ها، بازیابی داده‌ها از آنها و به هنگام‌سازی این فایل‌ها از طریق سیستم مدیریت بانک اطلاعاتی ارائه میشود. یکی از کارهایی که سیستم مدیریت بانک اطلاعاتی انجام میدهد این است که کاربران را از مواجه شدن با جزئیات سخت‌افزاری دور میکند.
کـاربـران
کاربران اطلاعاتی را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:
- دسته اول ، برنامه‌نویسان کاربردی هستند که برنامه‌های کاربردی بانک اطلاعاتی را به زبان‌های خاصی می‌نویسند. این برنامه‌ها، درخواست مناسبی را به سیستم مدیریت بانک اطلاعاتی ارسال می‌کنند تا به بانک اطلاعاتی دستیابی داشته باشند.
- دسته دوم ، کاربران نهایی هستند که از طریق ایستگاه‌های کاری یا پایانه به سیستم دستیابی دارند. هر کاربر می‌تواند از طریق برنامه‌های کاربردی به بانک اطلاعاتی دستیابی داشته باشد.
دسته سوم : مدیر بانک اطلاعاتی است. وظیفه این دسته از کاربران ، مدیریت بر داده‌های بانک اطلاعاتی است که مفهوم داده‌ها را درک می‌کنند و نیاز موسسه به داده‌ها را در سطح مدیریت عالی قرار میدهند.
مزایای استفاده از بانک اطلاعاتی
برای این که با مزایای استفاده از بانک اطلاعاتی آشنا شوید، باید بدانید که موسسات معمولاً داده‌های خود را به دو شکل ذخیره می‌کنند:
سیستمهای فایل . در این سیستم ، هر یک از فایل‌های مربوط به داده‌های موجود در موسسه ، مستقل از دیگری مورد استفاده قرار می‌گیرد. موسسه برای بهره‌برداری از این سیستم ، به ازای هر فایل ، یک یا چند برنامه کاربردی می‌نویسد . این برنامه‌های کاربردی هر کدام مستقیماً به داده‌های فایل دستیابی دارند.
در چنین سیستمی ، برقراری ارتباط بین فایل‌های مختلف و به دست آوردن اطلاعات جدید دشوار است. علاوه بر این داده‌های تکراری در فایل‌های مختلف ذخیره می‌شوند.
سیستم بانک اطلاعاتی : در چنین سیستمی ، داده‌ها در یک بانک اطلاعاتی قرار دارند که با مفهوم آن در ابتدای بحث آشنا شدید. مزایای سیستم بانک اطلاعاتی عبارتند از:
- جلوگیری از اتلاف حافظه در ذخیره کردن داده‌ها.
- ایجاد اطمینان نسبت به گزارش‌های به دست آمده.
- ساده بودن اخذ گزارش‌های جدید.
- بالا بودن سرعت پردازش داده‌ها.
- استقلال داده‌ها از سیستم کاربردی.
- تمرکز در مدیریت داده‌ها.
انواع بانک‌های اطلاعاتی
برای سازماندهی داده‌ها و روابط بین آنها راههای گوناگونی وجود دارد. سه الگوی اصلی ، تشکیل سه نوع بانک اطلاعاتی را میدهند.
بانک اطلاعاتی هرمی
در این الگو، اطلاعات به صورت درختی در اختیار کاربران قرار می‌گیرد. داده‌ها در بخش‌هایی به نام قطعه ذخیره می‌شوند. قطعه بالای نمودار ریشه نام دارد. ریشه به صورت رابطه پدر – فرزندی به قطعات زیرین وصل میشود. قطع پدر می‌تواند چندین فرزند داشته باشد، ولی هر فرزند فقط یک پدر دارد.
بانک اطلاعاتی شبکه‌ای
این شکل ، حالت تغییریافته الگوی هرمی است. این دو الگو به آسانی قابل تبدیل به یکدیگر هستند. در الگوی هرمی می‌توان یک عامل را به چند عامل پیوند داد، ولی در الگوی شبکه‌ای می‌توان چندین عامل را پیوند داد.
بانک اطلاعاتی رابطه‌ای
در سیستم بانک اطلاعاتی رابطه‌ای، هر یک از فایل‌های بانک اطلاعاتی را یک جدول می‌نامند. به عبارت دیگر ، بانک اطلاعاتی مجموعه‌ای از جدول هاست و هر جدول حاوی داده‌های مرتبط به هم است. که در هر جدول هر ستون را یک فیلد و هر سطر را یک رکورد گویند. بنابراین ، هر رکورد بانک اطلاعاتی حاوی چند فیلد است که هر فیلد از نوع خاصی است.
نکته دیگری که در مورد جدول‌ها قابل توجه است ، فیلد کلید اولیه است. این ، فیلد مشخصه هر رکورد است و در هیچ دو رکوردی از جدول یکسان نیست.
انـواع رابـطه
همانطور که از نام بانک اطلاعاتی رابطه‌ای برمی‌آید. رابطه ، عنصر مهمی در این نوع بانک اطلاعاتی محسوب میشود. به عبارت دیگر، قدرت بانک اطلاعاتی رابطه‌ای ، ناشی از رابطه‌ای است که جدول‌های بانک اطلاعاتی می‌توانند با یکدیگر داشته باشند. برای این که جدول‌ها با یکدیگر رابطه برقرار کنند، باید دارای فیلد کلید اصلی باشند، زیرا رابطه بر اساس این فیلد صورت می‌گیرد. جدول‌های بانک اطلاعاتی به شکل‌های مختلف می‌توانند با یکدیگر رابطه داشته باشند که به شرح آنها خواهیم پرداخت.
رایطه یک به یک : در این نوع رابطه ، یک رکورد با یک رکورد از جدول دیگر ارتباط برقرار میکند.
رابطه یک به چند : این رابطه ، متداول‌ترین رابطه در بانک اطلاعاتی است که در آن ، یک رکورد از جدولی با چند رکورد از جدول دیگر مطابقت میکند.
رابطه چند به چند : در این رابطه ، چند رکورد از یک جدول با چند رکورد از جدول دیگر تطبیق میکند. این نوع رابطه معمولاً در بانک اطلاعاتی رخ نمی‌دهد. ولی برای ایجاد چنین رابطه‌ای ، باید جدول دیگری به نام جدول اتصال ، بین دو جدول دیگر قرار داد , تا رابطه چند به چند را به دو رابطه یک به چند تبدیل کند.
طراحی بانک اطلاعاتی
اطلاعات در سیستم بانک اطلاعاتی رابطه‌ای بین چند جدول توزیع میشود تا ذخیره‌سازی اطلاعات و بازیابی اطلاعات بهینه شود. جدول‌ها با فیلدهای مشترکی ارتباط داده می‌شوند به طوری که اطلاعات می‌توانند به شیوه‌های موثری استخراج و نمایش داده شوند. اگر بانک اطلاعاتی خوب طراحی شده باشد می‌تواند ابزار مهمی برای مدیریت بر اطلاعات شخصی یا تجاری باشد، ولی اگر طراحی آن خوب صورت نگیرد، ارزشی نخواهد داشت. هر چه وقت بیشتری در طراحی و تحلیل داده‌ها صورت گیرد، نتیجه بهتری به دست می‌آید.
وقتی طراحی کامل و مرور شد، به راحتی می‌توان بانک اطلاعاتی را ایجاد کرد.
فرآیند طراحی ، با تحلیل کارهایی میشود که برای بانک اطلاعاتی مورد نیاز است. اول باید مشخص کنید که سیستم چه کاری را باید برای کاربر انجام دهد. با کاربران مصاحبه کنید تا به خواسته‌های آنها پی ببرید. توجه داشته باشید که فرآیند طراحی یک فرآیند تکراری است. وقتی کاربران می‌خواهند از سیستم جدید استفاده کنند، راجع به ویژگی‌های آن فکر می‌کنند، مثل فرم ورود داده‌ها، تقاضاهای ویژه و فیلدهای محاسباتی.
از طرفی دیگر ، طراحی باید جایی خاتمه یابد و توسعه بانک اطلاعاتی شروع شود. در این صورت، خواسته‌های دیگر سیستم را می‌توانید در نسخ بعدی سیستم منظور کنید. فرآیند طراحی بانک اطلاعاتی را می‌توان در هشت مرحله انجام داد که هر مرحله هدف خاصی را دنبال میکند:
1. تعیین کنید که کاربران چه انتظاری از بانک اطلاعاتی دارند و چه داده‌هایی باید در خروجی ظاهر شوند.
2. توزیع داده‌ها را برنامه‌ریزی کنید (چه داده‌هایی در چه جدول‌هایی قرار گیرند).
3. فیلدهای هر رکورد را در هر جدول مشخص کنید.
4. برای هر جدول یک فیلد منحصربه فرد تعریف کنید تا تضمین شود که هیچ دو رکوردی یکسان نیستند.
5. تعیین کنید که جدول‌ها چگونه باید با یکدیگر ارتباط داشته باشند.
6. طراحی را با کاربران مرور کنید.
7. جدول‌ها را ایجاد کرده داده‌ها را وارد کنید.
8. کارآیی بانک اطلاعاتی را تحلیل و بهینه‌سازی کنید.
مقایسه سه نوع بانک اطلاعاتی
همنطور که دیدید، سه نوع بانک اطلاعاتی را می‌توان ایجاد کرد که عبارتند از هرمی ، شبکه‌ای و رابطه‌ای که اکنون به بررسی نقاط ضعف و قوت هر کدام می‌پردازیم. توانمندی اصل یالوهای هرمی و شبکه‌ای در کارآیی آنها است. به عنوان مثال ، از الگوی هرمی می‌توان در سیستم هواپیمایی استفاده کرد که میلیون‌ها جا را ذخیره میکند.
عیب روش‌های هرمی و شبکه‌ای این است که همه راههای دستیبابی ، مسیرها و فهرست‌ها باید از قبل مشخص باشد. پس از این که تعریف شدند به راحتی قابل تعریف نیستند. لذا، انعطاف‌پذیری آنها بسیار کم است. نیاز به برنامه‌نویسی زیادی دارند، وقت گیر بوده نصب و نوسازی آنها دشوار است.
قدرت الگوی رابطه‌ای، انعطاف‌پذیری آن در پذیرش خواسته‌های جدید، ترکیب اطلاعات از منابع مختلف ، سهولت طراحی و نگهداری ، و افزودن اطلاعات بدون تاثثرگذاری در داده‌ها و برنامه‌های موجود است. عیب عمده آن ، کندی نسبی آن است ، زیرا باید حجم زیادی از داده‌ها را که بر روی دیسک ذخیره شده‌اند بازیابی کند، رابطه بین آنها را تشخیص دهد و اطلاعات مناسب را در اختیار قرار دهد.
SQL Server
در این مبحث با مفهوم بانک اطلاعاتی و انواع آن آشنا شدید. دو سیستم مدیریت بانک اطلاعاتی رابطه‌ای که کاربرد فراوان دارند، اوراکل و SQL Server هستند.
بانک اطلاعاتی SQL Server
هر بانک Server SQL دارای تعدادی از اشیاء است که جلوتر به آن می‌پردازیم. علاوه بر این ، تعدادی از بانک‌های اطلاعاتی قبلاً ایجاد شدند و همراه این سیستم وجود دارند.
اشیای بانک اطلاعاتی SQL Server
هر بانک اطلاعاتی دارای اشیایی است که هر کدام نقش خاصی دارند. ایجاد بانک اطلاعاتی برای برآورده کردن اهداف تجاری مستلزم ایجاد و کارکردن با این اشیاء است .
شروع کار با 2000 SQL Server
محیط 2000 SQL Sever
در این قسمت یاد خواهید گرفت که چگونه :
- Manager Enterprise را آغاز کنید.
- یک Server را راه‌اندازی کنید.
- یک Server را به راه انداخته یا آن را متوقف کنید.
- اشیاء را در کنسول درختی نشان دهید.
- از Manager Enterprise خارج شوید.
2000 SQL Server Microsoft برای پشتیبانی از پایگاههای اطلاعاتی بزرگ و مهم طراحی شده است. مثل ذخیره سازی اطلاعات و تجارت الکترونیکی و پردازش تراکنش‌ها به صورت Online . برای بیان منظور ، Server SQL ابزارهای متعددی در اختیار شما قرار میدهد، از جمله برنامه های کمکی مثل Bcp.exe که برای کپی کردن اطلاعات Server SQL به یک فایل معمولی به کار می‌رود و Manager Enterprise ، که یک ابزار گرافیکی قوی و پیچیده برای مدیریت پایگاههای داده و خود Server SQL می‌باشد.
آشنایی با Enterprise Manager
Manager Enterprise اولین ابزاری است که برای مدیریت Server SQL به کار می‌رود. با استفاده از رابط گرافیکی Manager Enterprise می‌توانید:
- گروههایی از چندین نمونه Server SQL تعریف کرده و هر یک از سرویس گیرنده‌های موجود در یک گروه را ثبت کنید.
- پارامترهای Server SQL را برای هر یک از سرویس‌دهنده‌های ثبت شده تنظیم کنید.
- در هر یک از سرویس دهنده‌های ثبت شده ، پایگاه داده بسازید و آنها را سازماندهی کنید، برای آن سرویس‌دهنده کاربرانی تعریف کرده و حق دسترسی هر یک از آنها را مشخص نمایید.
- امور مدیریتی Server SQL را بر روی هر یک از سرویس‌دهنده‌های ثبت شده تعریفی اجرا کنید.
- با استفاده از Analyzer Query ، دستورات SQL نوشته و آنها را تست کنید.
- با استفاده از Designer Query ، محتویات جدول‌ها و نماها را مشاهده کنید.
- هر یک از ویزاردهای Server SQL را فراخوانی کنید.
Microsoft Management Console
سیستم عامل ویندوز شامل برنامه‌ای است به نام Console Management Microsoft یا به اختصار MMC، که به عنوان یک چارچوب استاندارد برای مدیریت برنامه‌های سرویس دهنده به کار می‌رود یک "کنسول" نامیده میشود. معمول‌ترین نوع کنسول ، Span-in می‌باشد و Manager Enterprise یک Span-in می‌باشد و Manager Enterprise بوده که برای مدیریت Server SQL به کار می‌رود. جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد MMC ، به Help ویندوز مراجعه کنید.
آغاز کردن Enterprise Manager
قبل از انجام هر کاری باید Manager Enterprise را آغاز کنید. Manager Enterprise مانند بقیه برنامه‌های ویندوز بوده و راه‌اندازی آن کاملاً مشابه می‌باشد.
برای آغاز کردن Enterprise Manager
1. دکمه Start موجود بر روی نوار وظیفه ویندوز را کلیک کنید.
2. روی آیتم Programs اشاره کرده و از لیست برنامه Server SQL Microsoft را انتخاب کنید. آیکون‌های موجود در پوشه Server SQL Microsoft در یک لیست ظاهر می‌شوند.
3. روی آیکون برنام Manager Enterprise کلیک کنید.
4. پنجره برنامه Manager Enterprise مانند شکل ظاهر می‌گردد.
Manager Enterprise ابزارهایی در اختیار قرار میدهد که با استفاده از آنها می‌توانید مدیریت Server SQL را انجام داده و پایگاههای داده بسازید. پنجره این برنامه به دو قسمت تقسیم میشود: کنسول درختی در سمت چپ و منطقه جزئیات در سمت راست.
آیتم‌های موجود در کنسول درختی به صورت سلسله‌ای مرتب شده‌اند درست مثل پوشه‌ها در Explorer Windows برای مشاهده آیتم‌های موجود در زیر یک آیتم می‌توانید روی آیکون Explorer که به شکل یک + است کلیک کنید. آیکون Collapse که به شکل علامت – می‌باشد برای بستن آیتم‌ها به کار می‌رود.
کنترل کردن SQL Server
قبل از این که با استفاده از Manager Enterprise بتوانید یک پایگاه داده جدید بسازید یا به اطلاعات درون یک پایگاه داده موجود دسترسی پیدا کنید، ابتدا باید نمونه سرویس دهنده را به Manager Enterprise معرفی کنید، اطمینان حاصل کنید که سرویس دهنده فعال بوده و در حال اجرا است, و به پایگاه داده مورد نظر خود متصل شوید.
مدل‌های امنیتی Server SQL
برای کسب اطمینان از این که تنها افراد شناسایی شده به اطلاعات سری و حساس درون پایگاه‌ها دسترسی پ
