در جابجایی آزاد هیچ عامل خارجی وجود ندارد و حرکت سیال فقط در اثر تاثیر دانسیته می‌باشد مانند حرکت هوا از روی سطح شوفاژ. مثال برای جابجایی اجباری زمانی است مانند حرکت آب از داخل یک لوله با استفاده از یک پمپ در جابجایی آزاد سرعت سیال بسیار کم می‌باشد. بنابراین باتوجه به رابطه زیر مقدار انتقال حرارت بسیار کم می‌باشد.
جابجایی آزاد مکانیزم یا نوعی از انتقال حرارت می‌باشد که در آن حرکت سیال توسط یک منبع خارجی مثل پمپ و یا فن و دستگاه‌های مکش تامین نمی‌گردد اما فقط توسط اختلاف چگالی در سیال که توسط گرادیان دما تامین می‌شود انتقال میابد.
در جابجایی آزاد سیال منبع گرم را احاطه کرده و گرما دریافت می‌کند. و بدین سان چگالیش پایین میاید و سیال سرد جای آن را می‌گیرد و گرم می‌شود و بدین سان این چرخه ادامه پیدا می‌کند. این پروسه انرژی حرارتی را از سلول پایینی به بالا هدایت می‌کند.
نیروی راننده برای جابجایی آزاد بوینسی یعنی همان اختلاف چگالی بین دو سیال می‌باشد. جابجایی آزاد در سالهای اخیر مورد توجه محققان قرار گرفته است و این توجه به دلیل وجود این نوع جابجایی در طبیعت و نیز کاربردهای آن در مهندسی می‌باشد.
در طبیعت سلول‌های جابجایی از طلوع آفتاب و نور خورشید زمین و آب را گرم کرده و این اصلی ترین صورت سیستم آب و هوایی می‌باشد. همچنین این انتقال در جریانات اوقیانوسی و نیز در جریان هوای گرم روی آتش و همچنین شکل گیری بادهای اوقیانوسی دیده می‌شود.
در محاسبات ریاضیاتی این نوع جابجایی وابستگی سیستم بسوی جابجایی طبیعی به عدد گراشف که نرخ نیروی بوینسی و نیروی ویسکوز می‌باشد.
115- بررسی جابجایی آزاد روی صفحات مسطح و نقش عدد گراشوف در جریان های آرام و آشفته - 14 صفحه فایل ورد (word)