چکیده
هنجارگریزی یکی از مؤثرترین شیوههای برجسته‌سازی و آشناییزدایی در شعر است که بسیاری از شاعران از آن بهره بردهاند. شفیعیکدکنی، متناسب با ساخت بیانی شعرش، گاهی به عمد و گاه ناخودآگاه به هنجارگریزی روی میآورد و برای به کارگیری این شیوه از همه امکانات زبانی و هنری خود استفاده میکند.این پژوهش با روش تحقیق توصیفی-تحلیلی در چارچوب مکتب ساخت‌گرایی به بررسی هشت نوع هنجارگریزی (واژگانی، زبانی، آوایی، نوشتاری، معنایی، گویشی، سبکی و زمانی) در اشعار محمدرضا شفیعیکدکنی پرداخته است.بررسیهای به عمل آمده نشانگر این موضوع است که شفیعیکدکنی در اشعارش از انواع هنجارگریزی بهره برده است.اما این بهرهگیری به صورت یکسان نیست؛ بیشترین بسامد هنجارگریزی در حوزه هنجارگریزیهای معنایی و سپس زمانی رخ داده است.همچنین علاوه بر این، او در حوزههای نحو، واژگان، آوا، نوشتاری، سبکی، گویشی نیز به هنجارگریزی دست زده است.
فهرست مطالب
عنوان شماره صفحه
چکیده...................................................................................................................................................................................1
مقدمه....................................................................................................................................................................................2
فصل اول: کلیات تحقیق
1 - 1 بیان مسأله...................................................................................................................................................................5
1- 2 اهمیت و ضرورت تحقیق............................................................................................................................................6
1- 3 اهداف تحقیق..............................................................................................................................................................7
1- 4 سوالات تحقیق...........................................................................................................................................................7
1- 5 پیشینه تحقیق............................................................................................................................................................. .8
1- 6 فواید تحقیق..............................................................................................................................................................10
1- 7 روش تحقیق..............................................................................................................................................................11
فصل دوم: مبانی نظری تحقیق
2- 1 فرمالیسم....................................................................................................................................................................13
2- 2 ساخت‌گرایی.............................................................................................................................................................14
2- 3 برجسته‌سازی.............................................................................................................................................................20
2- 3 - 1 گونههای برجسته‌سازی......................................................................................................................................24
2- 3 - 1 - 1 قاعدهافزایی.................................................................................................................................................24
2- 3 - 1 - 2 هنجارگریزی (قاعدهکاهی)..........................................................................................................................25
2- 3 - 1 - 2 - 1 هنجارگریزی آوایی..............................................................................................................................28
2- 3 - 1 - 2 - 2 هنجارگریزی نوشتاری.........................................................................................................................29
2- 3 - 1 - 2 - 3 هنجارگریزی واژگانی..........................................................................................................................30
2- 3 - 1 - 2 - 4 هنجارگریزی نحوی.............................................................................................................................32
2- 3 - 1 - 2 - 5 هنجارگریزی زمانی..............................................................................................................................33
2- 3 - 1 - 2 - 6 هنجارگریزی سبکی.............................................................................................................................34
2- 3 - 1 - 2 - 7 هنجارگریزی گویشی...........................................................................................................................34
2- 3 - 1 - 2 - 8 هنجارگریزی معنایی............................................................................................................................35
2-4تحولات شعر معاصر....................................................................................................................................................41
2- 4 معرفی شفیعیکدکنی.................................................................................................................................................42
2- 4 - 1 زندگینامه شفیعیکدکنی....................................................................................................................................42
2- 4 - 2 کتابها و اشعار.................................................................................................................................................47
فصل سوم: انواع هنجارگریزی در شعر شفیعیکدکنی
3- 1 هنجارگریزی واژگانی................................................................................................................................................59
3- 1 - 1 واژگان................................................................................................................................................................60
3- 1 - 2 ترکیبها.............................................................................................................................................................62
3- 1 - 3 عبارات...............................................................................................................................................................64
3- 1 - 4 کاربرد اسامی خاص گیاهان و حیوانات............................................................................................................ 65
3- 2 هنجارگریزی زبانی (دستوری)..................................................................................................................................66
3- 2 - 1 به کارگیری ساختهای زبانی و دستوری غیرمتعارف.......................................................................................67
3 - 3 هنجاگریزی آوایی....................................................................................................................................................71
3- 4 هنجارگریزی نوشتاری...............................................................................................................................................72
3- 5 هنجارگریزی معنایی..................................................................................................................................................73
3- 5 - 1 تشبیه..................................................................................................................................................................74
3- 5 - 2 تشخیص.............................................................................................................................................................75
3- 5 - 3 حس آمیزی.......................................................................................................................................................77
3 - 5 - 4 پارادوکس.........................................................................................................................................................78
3- 5 - 5 تصویرسازی.......................................................................................................................................................80
3- 5 - 6 آشناییزدایی از اسطورهها و داستانهای دینی....................................................................................................81
3- 6 هنجارگریزی گویشی.................................................................................................................................................83
3- 7 هنجارگریزی سبکی...................................................................................................................................................85
3- 8 هنجارگریزی زمانی (باستانگرایی).............................................................................................................................87
3- 8 - 1 باستانگرایی واژگانی...........................................................................................................................................88
3- 8 - 2 فعل....................................................................................................................................................................89
3- 8 - 3 اسم.....................................................................................................................................................................91
3- 8 - 4 باستانگرایی از طریق تضمین..............................................................................................................................92
3- 8 - 5 باستانگرایی از طریق تلمیح................................................................................................................................93
فصل چهارم: نتیجهگیری
نتیجهگیری..........................................................................................................................................................................97
فهرست منابع......................................................................................................................................................................99
هنجارگریزی در اشعار محمدرضا شفیعی کدکنی ( کارشناسی ارشد )
شعر فارسى، به عنوان یکى از برجستهترین و گستردهترین آثار فرهنگِ بشرى، همواره موردِ ستایش آشنایانِ این وادى بوده است. این شعر، همانگونه که در حوزه مفاهیم و معانى ویژگیهایى دارد که آن را از شعر دیگر ملل امتیاز مىبخشد، در قلمرو ساخت و صورت هم از بعضى خصایص برخوردار است که در ادبیّات جهان، یا بىهمانند است یا مواردِ مشابه بسیار کم دارد. مثلاً ردیف ـ با وُسعتى که در شعر فارسى دارد و با نقشِ خلاّقى که در تاریخِ شعرِ فارسى داشته است ـ در ادبیّات جهانى بىسابقه است. بعضى دیگر از خصایص شعر فارسى نیز مشابه اگر داشته باشد، بسیار اندک است.