گام دیگر براى تهذیب اخلاق، توجه به عبادات و نیایشهاست.
براى پى بردن به تأثیر عبادت و نیایش در تهذیب نفوس و پرورش فضائل اخلاقى، قبل از هر چیز باید با مفهوم و حقیقت عبادت آشنا شد.
گرچه بحث درباره حقیقت عبادت سخنى مبسوط و گسترده را مىطلبد و بزرگان در تفسیر و اخلاق و فقه و حدیث درباره آن سخن بسیار گفتهاند، اما در یک اشاره کوتاه چنین مىتوان گفت : براى یافتن حقیقت عبادت باید به واژه «عبد» و مفهوم آن که ریشه اصلى عبادت است توجه نمود.
«عبد» از نظر لغت به انسانى گفته مىشود که سرتاپا تعلق به مولا و صاحب خود دارد؛ ارادهاش تابع اراده او، و خواستش تابع خواست اوست؛ در برابر او خود را مالک چیزى نمىداند و در اطاعت او سستى بخود راه نمىدهد.
بنابراین، عبودیت اظهار آخرین درجه خضوع در برابر کسى است که همه چیز از ناحیه اوست، و بخوبى مىتوان نتیجه گرفت که تنها کسى مىتواند «معبود» باشد که نهایت انعام و اکرام را کرده است و او کسى جز خدا نیست!
به تعبیر دیگر، و از بعد دیگر ـ «عبودیت» نهایت اوج تکامل روح یک انسان و قرب او به خداست، و عبودیت تسلیم مطلق در برابر ذات پاک اوست؛ عبادت تنها رکوع و سجود و قیام و قعود نیست، بلکه روح عبادت تسلیم بىقید و شرط در برابر کمال مطلق و ذات بىمثالى است که از هر عیب و نقص مبراست.
بدیهى است چنین عملى بهترین انگیزه توجه به کمال مطلق و پرهیز از هرگونه آلودگى و ناپاکى است؛ چرا که انسان سعى مىکند خود را به معبود خویش نزدیک و نزدیکتر سازد تا پرتوى از جلال و جمال او در وجودش ظاهر شود که گاه از آن تعبیر به «مظهر صفات خدا شدن» مىکنند .
در حدیثى از امام صادق علیه السلام مىخوانیم: «العبودیة جوهرة کنهها الربوبیة؛ عبودیت گوهرى است که ربوبیت در درون آن نهفته شده است. (1) اشاره به این که عبد تلاش و کوشش مىکند که خود را در صفات شبیه معبود سازد و پرتوى از صفات جلال و جمال او را در خود منعکس کند، و نیز انسان در سایه عبودیت به جاى مىرسد که به اذن پروردگار مىتواند در جهان تکوین، تدبیر و تصرف کند، و صاحب ولایت تکوینیه شود، همانگونه که آهن سرد و سیاه بر اثر مجاورت با آتش، گرم و سرخ و فروزان مىشود؛ این حرارت و نورانیت از درون ذات او نیست بلکه پرتو ناچیزى از آتش به او افتاده و به این رنگ در آمده است.
با این اشاره به قرآن باز مىگردیم و چگونگى تأثیر عبادت را در پرورش فضائل اخلاقى در آیات قرآن بررسى مىکنیم.
1ـ یا ای ـ ها الن ـ اس اعبدوا ربکم الذى خ ـ لق ـ کم و الذین من قبلکم لعلکم تتق ـ ون (سوره بقره، آیه21)
2ـ یا ایها الذین آمنوا کت ـ ب عل ـ یکم الص ـ یام کما ک ـ تب على ال ـ ذین من قبلکم لعلکم تتقون (سوره بقره، آیه183)
3ـ و اقم الصلوة ان الصلوة تنهى عن الفحشاء و المنکر (سوره عنکبوت، آیه45)
4ـ ان الانسان خلق هلوعا ـ اذا مسه الشر ج ـ زوعا ـ و اذا مسه الخیر منوعا ـ الا المصلین ـ الذین هم على صلاتهم دائ ـ مون (سوره معارج، آیات19 تا 24)
5ـ خذ من اموالهم صدقة تطهرهم و تزکیهم بها (سوره توبه، آیه103)
6ـ الذین آمنوا و تطمئن قلوبهمبذکراللهالاب ـ ذکرالله تطمئن القل ـ وب (سورهرعد، آیه28)
7ـ یا ایها الذینآمنوااستعینوابالصبر و الصلوة ان الله مع الصابرین (سورهبقره، آیه153)
ترجمه:
1ـ اى مردم! پروردگار خود را پرستش کنید، آن کس که شما و کسانى را که پیش از شما بودند آفرید، تا پرهیزگار شوید.
2ـ اى کسانى که ایمان آوردهاید! روزه بر شما نوشته شده، همانگونه که بر کسانى که قبل از شما بودند نوشته شد، تا پرهیزگار شوید.
3ـ ... و نماز را بر پا دار که نماز (انسان را) از زشتیها و گناه باز مىدارد.
4ـ به یقین انسان حریص و کم طاقت آفریده شده است ـ هنگامى که بدى به او رسد بى تابى مىکند ـ و هنگامى که خوبى به او رسد مانع دیگران مىشود (و بخل مىورزد) ـ مگر نماز گزاران ـ آنها که نماز را پیوسته به جا مىآورند.
5ـ از اموال آنها صدقهاى (به عنوان زکات) بگیر تا به وسیله آن، آنها را پاک سازى و پرورش دهى.
6ـ آنان کسانى هستند که ایمان آوردهاند، و دلهایشان به یاد خدا مطمئن (و آرام) است، آگاه باشید تنها با یاد خدا دلها آرامش مىیابد!
7ـ اى کسانى که ایمان آوردهاید! از صبر (روزه) و نماز کمک بگیرید! (زیرا) خداوند با صابران است!
شامل 19 صفحه word
دانلود تحقیق معناى عبادت و بندگى خدا و اثرات آن