مشخصات این فایل
عنوان: اسطرلاب کروی
فرمت فایل: word( قابل ویرایش)
تعداد صفحات: 32
این مقاله درمورد اسطرلاب کروی می باشد.
بخشی از تیترها به همراه مختصری از توضیحات هر تیتر از مقاله اسطرلاب کروی
اندامهای اسطرلاب:
حلقه: این قطعه دایره‌ای است فلزی که به هنگام کار با اسطرلاب مى‌توان آن‌را به عنوان دستگیره به کاربرد، یا به جایى آویخت. گاه حلقة دیگری نیز که ممکن است فلزی، نخى یا ابریشمى باشد و آن‌را علاقه مى‌نامند، به آن مى‌افزایند. عروه: این اندام دایره‌ای فلزی است که میان حلقه و کرسى قرار مى‌گیرد . نقش این دو (یا سه) اندام فراهم شدن امکان چرخش کامل اسطرلاب و قرار گرفتن آن در جهت صحیح به هنگام کار با آن است. کرسى: زائده‌ای است بر قوس کوچکى از محیط اسطرلاب که عروه بدان متصل مى‌شود. اُم: ام صفحة اصلى و غیرقابل انتقال اسطرلاب است و دیواره‌ای آن‌را در برمى‌گیرد و صفحات دیگر که قابل انتقالند، روی آن قرار مى‌گیرند. عرض دیواره به 360 تقسیم شده است. بر کف این صفحه، چندین دایره که مرکز آنها مرکز صفحه است، رسم شده‌اند، و در هر یک از این دوایر، نام چندین شهر نوشته شده است. این صفحه بیشتر برای یافتن جهت قبله به کار مى‌رود. حجره: فضای تهى که از ام اسطرلاب و دیوارة آن تشکیل مى‌شود و صفحه‌های قابل انتقال اسطرلاب و عنکبوت در آن جای مى‌گیرند. صفایح: صفایح صفحاتى دایره شکلند با سوراخى در مرکز دایره که محور اسطرلاب از آن مى‌گذرد و یک فرو رفتگى در نقطه‌ای از پیرامون، برای آنکه به کمک یک برآمدگى در دیوارة حجره، در جای خود قرار گیرد و از گردش آن جلوگیری گردد. بر روی هر صفحه، 3 دایره که مرکز آنها مرکز صفحه است، رسم شده، و هر کدام به ترتیب درازای شعاع نشان دهندة مدارهای رأس‌الجدی، رأس‌الحمل و رأس‌السرطانند. این ترتیب مربوط به اسطرلاب شمالى است؛ در اسطرلاب جنوبى دایرة کوچک‌تر مدار رأس‌الجدی و دایرة بزرگ‌تر مدار رأس‌السرطان خواهد بود. بر روی صفحات، همچنین دو قطر عمود بر هم رسم شده است؛ قطر افقى را خط مشرق و مغرب خوانند (نیمة چپ خط مشرق، و نیمة راست خط مغرب است) و قطر عمودی، از کرسى تا مرکز، خط نصف‌النهار است و نیمة....(ادامه دارد)
اسطرلابهای به جا مانده:
از اسطرلابهای قدیم یونان نمونه‌ای به جا نمانده است؛ اما مسلمانان پس از آشنایى با این ابزار هزاران اسطرلاب ساختند که از آن میان شاید در حدود 800 نمونه باقى مانده باشد. شمار اندکى از این رقم مربوط به دوران شکوفایى دانش نجوم در جهان اسلام، و بقیه مربوط به سده‌های بعد، یعنى دورانى است که هیچ‌گونه نوآوری قابل ذکری در کار نبوده است. در حقیقت، چنانکه گفته شد، جهان اسلام طى همان دوران به چنان اوجى در این فن دست یافته بود که تا قرنها پس از آن، برای دانشمندان هیچ ملتى دست یافتنى نبود در مجموع، اسطرلابهایى که در ایران، یا به دست صنعتگران ایرانى ساخته شده، در دقت هندسى و زیبایى بسیار برتر از اسطرلابهای ساخت دیگر اقوام تشخیص داده شده‌اند. دقت و صحت اسطرلابهای ساخت ایرانیان، بیشتر از آن‌روست که این اسطرلابها به دست خود اخترشناسان ایرانى و یا زیر نظر ایشان ساخته مى‌شده‌اند. برپایة یکى از گزارشها از مجموع 165 اسطرلاب کهن مربوط به مشرق زمین که با دقت موردبررسى قرار گرفته‌اند، 65 نمونه ساخت ایرانیان، 27 نمونه ساخت مسلمانان هندوستان، 8 نمونه ساخت هندوان، 21 نمونه ساخت عربها (یعنى مصریان، سوریان و عراقیان)، و 42 نمونه ساخت صنعتگران اسپانیا و مسلمانان شمال افریقا، و دو نمونه ساخت یهودیان است. به طوری که ملاحظه مى‌شود در این فهرست ایرانیان در رأس قرار دارند (همانجا). بیشتر آنچه از اسطرلابهای کهن باقى مانده است، در موزه‌های بزرگ اروپا به ویژه در انگلستان، اسپانیا، ایتالیا نگهداری مى‌شود. مورلى بر آن است که کهن‌ترین اسطرلاب موجود ساخت احمد بن خلف مروزی است و در 293ق/906م برای مقتدر، خلیفة عباسى ساخته شده است، اما درِکِر2 تاریخ ساخت آن‌را 339ق/950م مى‌داند و آ. داسکیو3 بر آن است که این اسطرلاب در سدة 12 یا 13م از روی یک نمونة قدیمى ساخته شده است احتمالاً کهن‌ترین اسطرلابى که تاکنون باقى مانده، در 374ق/984م به دست دو برادر اصفهانى به....(ادامه دارد)
مسطح :
اسطرلاب مسطح رایج ترین نوع آن است که در طی قرون میانه تا حد ممکن توسط اسطرلاب سازان مسلمان کامل شد، هرچند اختراع اسطرلاب توسط یونانیان در حدود قرن دوم میلادی صورت گرفت؛ اما درطی قرون بعد این ابزار نجومی توسط دانشمندان و هنرمندان ایرانی و عرب کامل شد واستفاده ازآن چنان اهمیت یافت که دراین زمینه کتب متعددی نیز نوشته شده است. نمونه های موجود نشان میدهد درحالیکه اسطرلاب های اروپایی از حدود قرن سیزدهم هجری وجود دارد نمونه های اسلامی از قرن دهم تاریخ زده شده انددردوره صفویه استفاده از اسطرلاب به دلیل بهره گیری از آن در پیش بینی وقایع و سوانح رواج فراوان داشت ازاین روبرخی منجمان و هنرمندان زیباترین اسطرلابها و ابزار نجومی را پدید آوردند ، چنان که بیشتر اسطرلابهایی که امروزه در موزه های ایران و جهان نگهداری می شود مربوط به این دوره است و نام مشهور ترین اسطرلاب سازان بر آثار این دوره نقش بسته است.
دقت و ظرافت درساخت و تزئین این ابزار نشان دهنده آن است که صنعت فلزکاری در دروه صفوی ( 907 تا 1167 هجری ) به همان رونق و ترقی که از گذشته خود به ارث برده باقی مانده است. در آثار این دوره که بر پایه سنت های قدیم و مهارت فلزکاران استقرار یافته ، چیره دستی و نبوغ هنرمندان این عصر به چشم می خورد . طراحان و فلزکاران عصر صفوی با ابداع شیوه های جدید موازین تازه ای را در سبک های خود ایجاد کردند و در موارد بسیاری شکل و ترکیب اشیاء دوره گذشته را که ظاهری زمخت و خشن داشت به کنار نهادند و زیبایی و ظرافت را جایگزین کردند در میان سایر اشیاء فلزی ابزار و آلات نجومی نیز از این سبک و سیاق پیروی کردند و با روشهای هنرمندانه و بسیار زیبا ساخته شدند.در تزئین آثار هنری و صنایع این دوره نقوش تزئینی گیاهی و اسلیمی بیشتر ....(ادامه دارد)
اسطرلاب کروی یا کره نجومی
این اثرتوسط استاد ضیاء الدین محمد بن قائم محمد بن ملا عیسی ابن ملا الهداد اسطرلابی همایونی لاهوری در سال 1058 هجری ساخته شده است.این کره بر روی حلقه پایه برنجی به ارتفاع 9/13 س . م .متصل به حلقه ای افقی به قطر 19 س . م . قرار گرفته است .
روی حلقه چهار جهت اصلی مشخص شده است که محور شمال و جنوب دارای شیار برای چرخیدن کره می باشد . دور تا دور حلقه با دقت یک درجه ، درجه بندی شده و در هر پنج درجه نوشته هایی با حروف ابجد که نسبت به چهار جهت اصلی متقارن مشاهده می شود.
بر روی این کره نقش صور فلکی به طرز بسیار زیبا و استادانه ای طراحی و نقر شده و نام صور فلکی و ستارگان و اعداد خاصی نیز در اطراف آن قلمزده شده است که نیاز به مطالعه و بررسیهای علمی و تخصصی دارد. این اسطراب با ارزش از وقفیات دکتر سید جلال الدین تهرانی می باشد.....(ادامه دارد)
فهرست مطالب مقاله اسطرلاب کروی
مقدمه
اسطرلاب ها
اندامهای اسطرلاب:
انواع اسطرلاب:
تعیین وقت به کمک اسطرلاب:
اینک از چند اسطرلاب دیگر نیز که جالب توجه شمرده شده‌اند، یاد مى‌شود:
اختراع استرلاب و بی‌مهری نسبت به ایرانیان
ریشه لغوی و ایرانی استرلاب
قدیمیترین استرلابها
هنر فلزکاری و قلمزنی:
قلمزنی:
کاربرد اسطرلاب ها
سه اسطرلاب مربوط به دوره صفوی در گنجینه نجوم
1- اسطرلاب مسطح برنجی :
اسطرلاب مسطح برنجی :
اسطرلاب کروی یا کره نجومی
فهرست منابع وماخذ
دانلود مقاله اسطرلاب کروی
