مشخصات این فایل
عنوان: برج رادکان کردکوی
فرمت فایل: word( قابل ویرایش)
تعداد صفحات: 44
این مقاله درمورد برج رادکان کردکوی می باشد.
خلاصه آنچه در مقاله برج رادکان کردکوی می خوانید :
بخش چهارم
روزنه در بنا:
بربدنه گنبد در معماری ایران روزنه می گذاشتند بعدها که شکل گنبد کاملتر شد روزنه را در ساقه گنبد تعبیه نموده اند. مهمترین عملی که روزنه انجام می داده است هواکشی و روشنی رسانی بوده است.
در گنبد قابوس روزنه بربدنه مخروط قرار گرفته است. چون از روزنه هایی که بربام گنبد تعبیه می شده برف و باران به داخل می باریده ، در نمونه های پیشرفته روزنه را برساقه گنبد می - - نهادند. در برج رادکان که بعد از گنبد قابوس و به فاصله کمی از آن ساخته شده روزنه را بر بدنه آن قرار داده اند.
روزنه کوچکی در جانب شرقی بنا نزدیک به کتیبه های بالای برج تعبیه شده است که احتمالاً از آن جهت نورگیری استفاده می شده است. و یا این روزنه برای کارگرها و حمل مصالح ساختمانی هنگامی که خود بنا در دست ساختمان بوده مورد استفاده قرار گرفته است.
نصرت ا... مشکوتی می نویسد: « فرق این برج با بنای گنبد قابوس در این است که روزنه این برج برخلاف روزنه شرق گنبد قابوس که دربدنه مخروط ساخته شده در بدنه مدور برج احداث گشته است1.»
بازبودن روزنه به طرف مشرق و آغازمتن کتیبه ها از همین طرف ، یعنی قرار دادن کتیبه اول به طرف مشرق و درامتداد بالا روزنه درخور تعمق است.
1- مقاله نصرت ا... مشکوتی درمجله هنرو مردم ، شماره 51
سوراخهای چوب بست:
بدنه برج بسیار ساده و دارای آجرچینی معمولی است . در فواصل معین سوراخ هایی به چشم می- - خورد که جای داربستی بوده که در هنگام احداث بنا تعبیه شده است. تعداد و ترتیب سوراخهای چوب بست ، که بعضی پرشده و برخی پر نشده اند و در سطح خارجی بنا آشکارند. در این تصویر اغلب سوراخهای چوب بست پرشده را مشاهده می کنیم.
مقطع سوراخهای چوب بست ظاهراً مربع است و هیچ یک از آنها کلیه ضخامت دیوار را فرا نگرفته است. چوبهایی که داخل سوراخها قرار داده شده اند از شاخه یا تنه درخت است.
دونالدون ویلبر می نویسد: « در نواحی روستایی ایران و سایر کشورهای خاورمیانه ،دیوارهای بناها را به همان ترتیب قرنها پیش می سازند . همین که دیوار به قدر یک متر بالا آمد ، بنا روی دیوار می نشیند و به ساختن آن زیردست خود ادامه می دهد . گل و گچ بوسیله سبد یا ناوه بالا کشیده میشود شاگردبنا آجر را بالا می اندازد و بنا سرعت بالا دادن آجر را تنظیم می کند و شاگرد با دقت عجیب آجرها را دانه دانه به دست استاد خود می رساند . به این ترتیب دیوار به بلندی چهارمترکه حداکثر ارتفاع پرتاب آجر است ، می رسد ، ولی ساختمانهای مرتفع تر مستلزم ساختن چوب بست است 1 .»
در بعضی از بناها رج سوراخها در سطوح دیوار داخلی و خارجی هردو وجود دارد . پائین ترین رج اصلاً کمتر از سه متری ارتفاع برج نیست و این از خصوصیاتی است که با طرز ساختمان، که شرح داده شد ، مطابقت دارد.
اگر چوب بست فقط برای فرستادن مصالح ساختمانی به پای دیوار به کار رود می بایست این سوراخها فقط در یک طرف بنا وجود داشته باشد .
دونالدون ویلبر می گوید: « چوب بست برای سه منظور ساخته می شود : یکی برای بالا بردن مصالح ؛ دیگری به عنوان سکو جهت طاق نما ، سرطاق ، قرنیس و امثال آنها ؛ سوم به عنوان سکو جهت ساختن عوامل تزئینی و پوشش روی بنا2 .»
برای ما مردمان عصر جدید وجود چوب بست روی بسیاری از بناها خلاف اصول زیبایی به نظر می رسد. ولی ظاهراً سازنده و صاحب بنا اهمیتی به آن نمی دادند. سطح خارجی برج رادکان آجرچینی معمولی دارد که با دقت بسیار کارگذاشته شده است،ولی این آجرچینی زیبا را سوراخهایی که دور ساقه بنا را گرفته ،ضایع نموده است.
1و2- ویلبردونالدون – معماری اسلامی ایران در دوره ایلخانیان – تهران – ص 59
کتیبه ها و تزئینات بنا:
بطور کلی خط همواره یک نقش اصلی و مهم را در هنر و معماری ایران ایفا کرده است . پس از تغییراتی که در نتیجه استیلای مسلمانان عرب بر ایران واقع شد ، در صنعت و فرهنگ معماری این مملکت نیز تحولی پدید آمد که اهم آن یک ظهور زبان عربی بود و دیگری خط کوفی . نه تنها در معماری بلکه در تمامی اشیایی که تصور شود در زندگی مورد استعمال داشته هیچ خط مانند آن نوع خط عربی که کوفی هم نامیده می شود این اندازه برای تزئین و آرایش مناسب نمی- - باشد. تمام حروف کوفی دارای قاعده های افقی هستند وقتی کنارهم قرار داده شوند تشکیل حاشیه و شیار می دهند و از این رو زمینه این خط را برای هرسطح که تزئین داشته باشد به کار می برند .« معماری اسلامی در ایران در تمام ادوار و قرون سه نوع تزئین برروی بنا نشان می دهد که عبارت است از آجرکاری ،گچ کاری و کاشی کاری . از لحاظ زمان استفاده از هر یک از این سه نوع با دو نوع دیگر مصادف و منطبق است ولی گچ مدت درازتری از مصالح دیگر به کاربرده شده است1.»
1- ویلبردونالدون – معماری اسلامی ایران در دوره ایلخانیان – تهران- ص 85
فایده عملی تزئین گچی آن است که می توان آن را به سرعت پخش و روی آن کار کرد و به همین جهت ارزان تمام می شود در صورتی که آجرکاری وقت بیشتری لازم دارد و نسبتاً گران تمام میشود. دربنای میل رادکان تزئین گچ بری علاوه بر تزئین آجری موجود است . قسمت کادر بالایی خطوط ، گلهایی به شکل لاله ساخته شده با گچ دریک کادر جداگانه دورتادور قسمت زیرین گنبد را فراگرفته است.
شاهکار صنعتی این بنا علاوه بر گنبد مخروطی ، دو رشته تزئین و کتیبه کوفی گچی آن می باشد در توضیح کتیبه بالای برج ،مینورسکی دانشمند روس نوشته است : « کتیبه محیط فوقانی برج حاکی است که آن بنا در زمان فرمانروایی اسپهبد ابوجعفر محمد بن وندرین باوند در(407 هجری) آغاز شده و کتیبه سوم مشعر براین است که ساختمان بنا در سال 411هجری بدست احمدبن عمرپایان یافت . اما مستند سوم مینورسکی یعنی کتاب مسافرت ترکیه و ایران همردوهل (مورد مطالعه دانشمند محترم هوشنگ اعلم قرار گرفت) ، مولف مزبور در سفر مازندران و گرگان ،میله رادکان را به چشم دید که بر بالای برج کتیبه ای است زیبا به خط کوفی و محیط آن 31 متر است1 . »
در اینجا نکته ای که باید بدان اشاره شود این که مولف در توضیح کتیبه ها به کتیبه اول اشاره نکرد. و از کتیبه دوم نامی نبرده است. اما کتیبه آخر را با نام کتیبه سوم ترجمه نموده است با توجه به عکسها می توان دریافت که کتیبه از سه قسمت تشکیل شده است. قسمت اول کوفی ، قسمت دوم پهلوی و بخش دوم نیز اختصاص به خطوط کوفی دارد که علت عدم اشاره مولف به کتیبه دوم احتمالا ً مشکل وی در زمینه ترجمه خطوط بوده است
1- نقل از مینورسکی ، محجوری اسماعیل – تاریخ مازندران – ج 1
در روی برخی از کلمه ها کتیبه روکش احتمالاً گچی و یا روکش دیگری که موجب حفظ آن گردد دیده می شود.
مخروط فوقانی میله رادکان
پی بنا:
در دوره های اسلامی آجر یکی از عناصر مهم معماری ساختمانی را تشکیل می داد که نه تنها در اسکلت بنا بلکه در پی و زیربنایی نیز به کار می رفته است در دوره سلجوقی کلیه نیروهای مختلف فشاری و حتی برشی آجر بصورت بسیار حساب شده به کار رفته بطوریکه بنا بعد از گذشت چندین قرن هنوز پابرجاست و ایستادگی خود را به خوبی حفظ کرده است .
چون این برج برروی یک تپه طبیعی بنا شده معلوم نیست شالوده بنا تا چه عمقی پایین رفته و یا اینکه از دیوار روی آن عریض تر بوده است یا نه ؛ ولی در هر حال سنگینی بنا را بدون فرونشستگی نگاه داشته است.
از طرفی حفریاتی صورت نگرفته ، ولی از فرسودگی و سایش اطراف بنا به نظر می رسد که بنا از سنگ و قلوه سنگ باشد.
بخش پنجم
گزارش:
بنای برج رادکان در نتیجه بی مبالاتی و تجاوزی که به آن شده بود به منظره رقت آوری درآمده بود . پایه بنا و اطراف سردر ورودی آجری آن صدمات زیاد دیده بود و در برخی از قسمتهای پایه بنا آجرهای آن را کنده و برده بودند .
در تصویر فوق آجرهای کنده شده و همچنین صدمه دیده به خوبی نمایان است . درون بنا هم نیازمند به تعمیرات و اصلاحاتی بود. در وسط کف برج ک قبلاً پر از خاک بوده است عده ای به خیال اینکه گنجی در زیر آن پنهان کرده اند ، آن را کنده اند.
گذشته از خرابی پی و پایه بنا گنبد مخروطی آن بالاخص درسمت شمالی و غربی خرابی و لطمه- - های فراوان دیده تعدادی از آجرهای آن شکسته و از جای خود در آمده بودند.
در تصویر فوق آجرهای لطمه دیده گنبد مخروطی برج به وضوح قابل رویت می باشد.
بنا در سال 1347 برای نخستین مرتبه به تعمیر پایه بنا بر طبق اسلوب قدیمی و همچنین مرمت گنبد مخروطی آن اقدام شد.
مرمت در سمت غرب بنا به ارتفاع تقریباً دو متر به علت نشستن برف برروی آن صورت گرفته است. بطوریکه این شاهکار صنعتی عالم اسلامی که با شکوه ترین ابنیه قرن پنجم هجری است از خطر خرابی و هرنوع گزند و آسیبی محفوظ و مصون گشت .
بخشی از فهرست مطالب مقاله برج رادکان کردکوی
کلیات
بخش اول
موقعیت طبیعی بنا:
1- وجه تسمیه رادکان:
پیشینه تاریخی برج رادکان:
برج معروف رادکان هزار ساله شد
شرح مختصر بنا:
مسائل ایستایی کل بنا:
بخش دوم
مصالح بنا
ملات بنا :
بخش سوم
گنبد در بنا :
تجارب و تکامل گنبد:
اصل ایستایی گنبد:
رابطه شکل – سازه در گنبد:
گونه شناسی ساختمانی گنبد:
قوس : پوشش نعل درگاه
بخش چهارم
روزنه در بنا
سوراخهای چوب بست:
کتیبه ها و تزئینات بنا:
مخروط فوقانی میله رادکان
پی بنا:
بخش پنجم
گزارش:
خاتمه :
فهرست منابع:
دانلود مقاله برج رادکان کردکوی