نیاز روز افزون جامعه به غذا و رشد بی رویه جمعیت و کاهش منابع غذایی، یکی از مهمترین مسائلی است که توجه دولتمردان، اندیشمندان و محققان را به خود معطوف داشته است. در این راستا، لزوم استفاده بهینه از منابع غذایی موجود و به کارگیری روشهای مطلوب نگه داری و جلوگیری از ضایعات بی رویه محصولات کشاورزی، تأمین منابع جدید غذایی، بسته بندی مناسب به منظور حفظ و بهبود کیفیت محصولات و ...، از جمله مواردی است که اهمیت آن بر هیچ کس پوشیده نیست.
علاوه بر این، رشد و توسعه جوامع و پیشرفت علوم و صنعت، سبب پیدایش عادات و سبک های نوین غذایی شده، به گونه ای که نیاز به تنوع محصولات و پیدایش فرآورده های جدید غذایی و کمک غذایی به شکل روز افزونی احساس می گردد. بدین سبب رابطه مستقیم رشته صنایع غذایی با سلامت مردم و توجه خاص دولت و مردم به کمیت و کیفیت غذایی جامعه و ایجاد کارخانجات جدید صنایع غذایی و ...، همگی دلایل بارزی هستند که اهمیت این رشته تحصیلی را نشان می دهند.
تجارب چند سال اخیر نشان می دهد که توسعه صنعتی و افزایش سهم صنایع ساخت در GDP و رشد صنایع مذکور عامل اصلی دستیابی به نرخ بالای رشد اقتصادی در برخی از کشورهای در حال توسعه بالاخص کشورهای آسیایی بوده که پیامدهایی نظیر کاهش مشارکت کشاورزی در GDP را بدنبال داشته است . توسعه صنایع فرآیندی یکی از محرکهای اصلی رشد اقتصادی در بسیاری از کشورهای در حال توسعه عنوان می گردد که صنایع مرتبط با بخش کشاورزی نظیر صنایع غذایی از اهم آن قلمداد می شود .
یکی از اولویتها و برنامه های کاری دولتهای کشورهای در حال توسعه توجه ویژه به بخش صنایع غذایی است که علل عمده آنها عبارتند از :
- افزایش اهمیت صنایع غذایی به لحاظ اشتغالزایی و افزایش مشارکت مستقیم یا غیر مستقیم آن در تولید درآمد ملی .
- تغییر ترکیب صادرات جهانی از مواد اولیه به محصولات ساخته شده با ارزش افزوده بالاتر .
- طبق آمار بانک جهانی حدود 20% جمعیت جهان درفقر بسر می برند که 75% آنها در مناطق روستایی زندگی می کنند . کاهش فقر یکی از چالش های اصلی ملل و موضوعات مهم بین المللی است .
اشتغالزایی در مناطق روستایی بعنوان یکی از مهمترین رویکردهای کاهش فقر در کشورها عنوان می شود . کشورهایی که یکی از اهداف ملی آنها کاهش فقر است سرمایه گذاری در بخش صنایع کاربر بالاخص در مورد صنایع وابسته به منابع نظیر صنایع غذایی را انتخاب کرده اند .
- افزایش توسعه صنایع فرآوری میوه و سبزیجات بدلیل وجود بازار بزرگ بین المللی ، افزایش سطح آگاهیهای عمومی از توانمندی و اثرات مثبت آن در کاهش ضایعات در مراحل تولید محصولات کشاورزی .
- رویارویی کشورهای درحال توسعه با منابع محدود و لزوم برنامه ریزی جهت استفاده بهینه از آنها یکی از مسائل کشورهای در حال توسعه فقدان و کمبود مهارتهای مدیریتی در بخش سرمایه گذاریهای با مقیاس بزرگ است ، لذا گسترش فعالیتهای صنعتی در بخش وابسته به منابع مانند صنایع غذایی بالاخص در مقیاسهای کوچک از جمله اولویتهای کاری دولتها محسوب می شود .
- افزایش سطح درآمدها و تغییر الگوهای زندگی ، تغییر رفتارهای مصرف مواد غذایی را به سوی محصولاتی با کیفیت بالاتر و مغذی تر هدایت می نماید .
- تمایل به مصرف محصولات غذایی مناسب از لحاظ سهولت و تسریع در پخت آنها نیز روزبروز فزونی می یابد .
در نظریه های توسعه به بخش کشاورزی بعنوان بخش منفعل که تأمین کننده مازاد برای بخش صنعت است نگریسته شده است . این مازاد به سه شکل انتقال نیروی کار به بخش صنعت ، انتقال مواد غذایی برای جمعیت شهری و تأمین نهاده تولید بخش صنایع غذایی صورت می گیرد. وظیفه ایجاد مازاد بخش کشاورزی در تمام اقتصادها و در تمام زمانها صادق است .
آرتولوئیس عنوان می کند که هرچه ایجاد مازاد و انتقال آن سریعتر صورت گیرد بخش صنعت سریعتر رشد می کند .
رشد بخش صنعت و ثروتمندتر شدن جامعه موجب خواهد گردید تا مردم درصد بیشتری از درآمدشان را به محصولات کشاورزی و مواد غذایی اختصاص دهند .
بررسیهای کوزنتس نشان داد که همراه با افزایش سطح زندگی در یک کشور ، اهمیت نسبی بخش کشاورزی تنزل پیدا می کند در حالیکه اهمیت بخش صنایع بویژه صنایع تبدیلی و غذایی افزایش می یابد .
امروزه صنایع غذایی از جمله صنایع زودبازده و با ارزش افزوده فراوان در عرصه جهانی است که جدای از اهمیت حیاتی آن دارای جنبه های اقتصادی گسترده است؛ به گونه ای که واحد اطلاعات اکونومیست در آخرین پیش بینی خود از وضعیت و فضای تجاری صنایع مختلف در سطح جهانی برای سال 2006، اعلام کرده که تنها برنج 80 درصد غذای بیش از سه میلیارد نفر از مردم جهان را در این سال تشکیل داده و تجارت این محصول به حدود 415 میلیون تن خواهد رسید که برای تأمین جهانی آن با توجه به رشد مصرفی، تولید این محصول طی 20 سال آینده باید 30 درصد افزایش یابد.
همچنین براساس این پیش بینی مصرف جهانی غذا، نوشیدنی ها و دخانیات نیز با رشد 4/4 درصدی بیش از 3/4 تریلیون دلار خواهد بود.
ایران با داشتن خاک وسیع و طبیعت چهار فصل و نیز نیروی متخصص فراوان ظرفیتهای بالقوه و آماده ای برای رشد و بالندگی این صنعت داراست و تنها استفاده از فناوری های نوین و برنامه ریزی مناسب برای حضور در عرصه جهانی را نیاز دارد.
با این همه شاهد نوعی پیشرفت و توسعه ناهمگون و ناهنجار در صنایع غذایی هستیم که نشان از افراط و تفریط در این بخش از صنایع کشور است؛ به طوری که بسیاری از شاخه های با ارزش افزوده بیشتر صنایع غذایی که ایران به مراتب مزیتهای بهتری در آنها دارد، دست نخورده باقی مانده و در رشته های دیگری مثل ماکارونی، رب و یا موادی که در فرهنگ عامه از آن به عنوان هله و هوله یاد می شود، با انبوه تولیدات مواجه است.
وضعیت صادرات صنایع غذایی
توسعه صنایع غذایی و توجه بیشتر به کیفیت تولیدات موجب می‌شود که امکانات تازه‌ای نیز برای صدور محصولات اضافی به‌وجود آید و تمامی شواهد حکایت از آن دارد که در صورت توسعه صنایع غذایی، هم می‌توانیم درآمد ریالی و ارزی بیشتری به‌دست آوریم و هم شوق تولید را افزایش دهیم. به زبان دیگر با توجه به این بخش می‌توان تحول وسیعی را در این صنعت شاهد باشیم ملاحظه می‌شود که صنعت غذا بسیار وسیع و پر‌دامنه و در عین حال مهم است. چرا که این صنعت مهمترین نیاز انسان‌ها را تأمین می‌‌کند.
اقلام مهم صادراتی صنایع غذایی عبارتند از : شکلات ، بیسکویت و انواع شیرینی ، آبمیوه و کنسانتره ، نوشابه و آبمعدنی ، رب گوجه فرنگی و گلاب ..
بخش تعاون هم اکنون با دارا بودن بیش از 800 واحد تعاونی فعال مرتبط با صنایع غذایی به فعالیت می‌پردازد. وجود اتحادیه‌های سراسری مرتبط نیز برای هماهنگی امور و تقویت و تأمین نیاز تولیدکنندگان نقش ارزنده‌ای را در گسترش این بخش به‌عهده دارد.
شرکت‌های تعاونی نیز در کنار سایر شرکت‌های تجاری فرصت‌های زیادی برای حضور و فعالیت در سطح بین‌المللی دارند. شرکت‌هایی که تمایل دارند در صحنه بین‌المللی فعالیت کنند باید توجه داشته باشند
شامل 18 صفحه فایل word قابل ویرایش
دانلود مقاله گزارش صنایع غذایی