پس از جنگ نهاوند در مدت ده سال اصفهان و فارس و آذربایجان (تادربند) و ری و سیستان و مکران و غیره به تصرف اعراب در آمدند و لیکن هر کدام از این ولایات و شهرها سپاهیانی جمع کرده و در سر حد یا کرسی ولایات با اعراب جنگیده بالاخره شکست خوردند فقط طبرستان تا نیمه قرن دوم هجری (769.م) استقال خود را حفظ کرد و در اینجا سلسله سپهبدها سلطنت نمودند خراسان را اعراب بعد از سایر ایالات ایران متصرف شدند کلیتاً چنان که از مورخین عرب مستفاد می شود ایرانی ها جنگ های زیاد با اعراب کرده به مراتب بیش از رومی ها در مقابل مسلمین پافشاری نموده اند ده سال بعد از جنگ نهاوند (31 هجری = 652م.) یزدگرد کشته شد توضیح آنکه آخرین شاه ساسانی بعد از شکست نهاوند از ری به اصفهان و از آنجا به کرمان و بعد به بلخ و مرو رفت و پس از آن سفیری به چین فرستاده از فغفور کمک طلبید دولت چین به واسطه دوری از ایران از انجام تقاضای او امتناع نمود بعد یزد گرد با خاقان ترک ها مذاکره کرد در ابتدا او راضی شد به یزدگرد کمک کند ولی بعد به واسطه نارضامندی از رفتار او امتناع نمود پس از آن یزدگرد از سوء نیت ماهوی مرزبان مرو نسبت به خود مطلع شد فرار نمود و در نزدیکی مرو به آسیابانی پناه برد که شب را در آنجا بگذراند و او یزدگرد را به طمع لباس فاخر و جواهرش کشت به روایتی او را در فارس دفن نمودند.
سلسله ساسانی پس از فوت یزدگرد:
مدت سلطنت این سلسله در ایران 416 سال بود ولی انقراض آن با زوال دولت ساسانی توام نبود زیرا چنان که مورخین چینی نوشته اند یزدگرد سوم در سال شانزدهم هجری (638 م) سفارتی به دربار چین فرستاده کمک طلبید ولیکن فغفور چین از جهت دوری ایران امتناع نمود بعد از فوق یزدگر پسر از فیروز سوم خود را شاه ایران خواند و فغفور او را بدین سمت شناخت پس از آن فیروز در کوههای طخارستان مانده درصدد جمع آوری قشونی برای جنگ اعراب برآمد و پادشاه طخارستان که چندی از طرف اعراب راحت بود او را کمک کرد و شاه ایران دانست. پس از آن در 661 م. دولت چین ممالک غربی خود را مرتب کرده و ضمناً ترک های ترکستان را شکست داده دولتی به اسم ایران تشکیل و پادشاهی آن را به فیروز تفویض نمود این مملکت (تزی کیک) نام داشته و معلوم نیست کجا بوده بعد از چندی فیروز به واسطه حملات مسلیمن نتوانست در تزی کیک بماند و به چین رفته اجازه تاسیس آتشکده ای در چان کان از فغفور خواست ولی به زودی در گذشت بعد از او هم موافق منابع چینی باز شاهزادگانی از ایران با چین مراوده داشته اند و نیز مورخین چینی ضبط کرده اند که شاه ایران در 732م. (کیلی) نام تسطوری را به سفارت به دربار چین فرستاده ولیکن اسم او را ذکر نکرده اند.
ایران پس از جنگ نهاوند: بعد از جنگ نهاوند اعراب در قسمت های مختلف ایران با ایرانی ها در زد و خورد و کشمکش شدند اگرچه طبقه اصناف و کارگر سواد مردم شهری را تشکیل می داد چون از تضییقات مغها نسبت به بعضی مکاسب و حرف ناراضی بود سلطه اعراب را زودتر پذیرفت ولی اهالی ده نشین از آنجا که مالکین اراضی غالباً از طبقه نجبا بودند و نیز ایلات و قلاع مقاومت کرده به زودی به حکومت عرب تن در ندادند چنان که قلعه استووند در ری تا 141 هجری مقاومت نمود و دیگر اینکه در بعضی از قطعات ایران پادشاهی و امراء محلی تا چند قرن بعد از استیلای عرب باقی ماندند و خلفای بنی امیه و عباسی نتوانستند آنها را کاملاً مطیع نمایند. (مانند طبرستان و گیلان) و نیز باید در نظر داشت که هر چند با سقوط دولت ساسانی استقلال ایران آن زمان زائل شد ولی روح استقلال طلبی ایران زنده ماند چنان که در مدت بیش از یک قرن خلفای بنی امیه هر چند سالی متناوباً لشگرهای صد و دویست هزار نفری به ایران فرستاده برای اطفاء شورش های ایران با جدی هر چه تمامتر کوشیدند بی اینکه به این شورش ها خاتمه داده باشند. کشمکش ایرانی با خلفاء بالاخره به غلبه اولی تمام شد توضیح آنکه ایرانی ها خلافت بنی امیه را واژگون و به جای ان خلافتی تاسیس کردند که از حیث تشکیلات و تزتیبات شبیه دولت ساسانی بوده نفوذ ایران را در دربار خلفای عباسی تامین می نمود مبارزه ایرانی با خلفاء با وجود این تغییر مهم باز خاتمه نیافت و تمام علایم و آثار آشکار داشت که ایرانی نمی خواهد دیگر سیادت سیاسی بغداد را تحمل کند. بر اثر این حسیات در قطعات مختلف ایران دولت های تاسیس شد که اسماً
فهرست مندرجات:
تسخیر ایالات ایران و فوت یزدگرد: 1
سلسله ساسانی پس از فوت یزدگرد: 2
دبیران و سایر عمال اداره مرکزی: 17
شامل 22 صفحه فایل word قابل ویرایش
دانلود مقاله تسخیر ایالات ایران و فوت یزدگرد