اصل ارزیابی محصول از جنگ دوم جهانی آغاز شده است از سال 1943 که متفقین کوشش های خود را در جنگ افزایش دادند تأمین تجهیزات در ارتش انگلستان دچار مشکلات عدیده ای گردید . زیرا تهیه و تدارک مواد منفجره ای که در جنگ استفاده می شدند نه تنها کار بسیار حساسی بود بلکه تضمین کیفیت آنها به گونه ای که به نحو مطلوبی مورد استفاده قرار گرفته و عمل نمایند نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار بود . به همین دلیل دریافت کننده از یکسو قادر نبود باز خورد آنی و یا مؤثری را مخابره نماید و از سوی دیگر ممکن بود سلسله مراتب فرماندهی در سازمانهای ارتشی نتوانند آنچه در کیفیت محصول منظور است به نحو شایسته ای ارائه دهند همچنین فشار تولیدات نظامی بر تولیدات کشوری تعدد زیادی کارگران تولید کننده بدون مهارت و تخصص عدم وجود یک سیستم کیفیت مؤثر و کارا که جوابگوی نیازهای پراکنده و گسترده در سطح بسیار زیاد باشد موجب بروز معضلات و مشکلات فاجعه سازی میگردیدند . در پایان آژانس تأمین تدارکات نظامی انگلستان سری استانداردهائی که تدوین نمود که به طور کلی و عمومی نشانگر توانایی های سازمانهای تولیدی در ارائه محصولاتی با کیفیت ثابت و در حد بالائی بودند . این استانداردها زیربنای سری استانداردهای
سیستم های کیفیتی AQAP بودند که در اواخر دهه 1960 توسط کشورهای عضو سازمان ناتو Nato (سازمان پیمان آتلانتیک شمالی) پذیرفته شدند ،در اوایل دهه 1970 انگلستان سری استانداردهای AQAP را به عنوان سری MODO5 توسعه دادسری استاندارهای MODO5 که ابتدا برای منظورهای نظامی تدوین شده بودند برای سازمانهای خریدار غیرنظامی بسیار زیادی متناسب گردیدند .
MODO5 ها و استانداردهای ملی دیگری که در آن زمان در انگلستان متداول بودند همگی به منظور برآورده کردن و تکامل کنترل مدیریت برفرآورده ها مورد استفاده قرار می گرفتند از سوی دیگر نیز در ایالات متحده آمریکا کمپانی هائی که از تجربه سلسله با ارتش در جنگ دوم جهانی ناراضی بودند ارزش روشهائی را که سیستم یک سازمان تولیدی را ارزیابی میکنند ، دریافتند .
در انگلستان کمپانی هائی که با سازمانهای نظامی به طور مستقیم معامله نمی کردند و اهداف MODO5 را نیز دنبال نمی نمودند از استاندارهای موازی DS5179 سود می جستند استانداردهای BS5179 با وجود اینکه نسبت به استانداردهای قبلی بهینه سازی شده بودند هنوز به صورت راهنماهائی بودند که سازندگان به طور داوطلب می توانستند از آنها استفاده نمایند و کاربردی در قراردادهای تجاری نداشتند . در سال 1979 استاندارد BS5750 (قسمتهای 1 ، 2و 3) تدوین گردید به طوری که در BS5750 بیشترین نکات کلیدی مذکور در ISO 9001 فعلی وجود داشتند .
1ـ BSI : علامت اختصاری مؤسسه استاندارد انگلستان است که با عنوان :
British standardin istitue
بسیاری از شرکتها در انگلستان بر استانداردهای BS5750 ارزیابی شدند و همزمان در این سالها ، سری استانداردهای ISO 9000 نیز تدوین گردیدند .
در بین سالهای 1979 ، 1987 حجم عظیم کار بحث و بررسی روی استانداردهای سیستم کیفیت انجام شد .
بسیاری از کشوهای اتحادیه اروپا Europeen community ارزشهای یک استانداردها واحد برای سیستم های مدیریت را درک کردند و پذیرفتند .
نتیجة این بحث ها و بررسی ها سری استانداردهای ISO 9000 (استانداردهای سیستم کیفیت) بودند که در سال 1987 منتشر شدند و در اندک زمانی جایگزین سیستمهای قبلی گردیدند . در حال حاضر نیز سری استانداردهای ISO9000 در اتحادیه اروپا به عنوان EN 29000 و در آمریکا با عنوان ANS/ASQCQ-90 شناخته می شوند .
کلیات ISO 9000
با پدید آمدن سازمان تجارت جهانی W.T.O (گات GATT سابق) روابط اقتصادی کشورهای جهان به سمتی غیر از آنچه که در گذشته بوده ست ، پیش می رود و از طرفی دیگر خروجی های حاصله از جلسات متعدد و تصمیم گیریها در اینگونه سازمانها ، اثری بسیار سریع در روند فعالیتهای تجاری به وجود می آورد نمونه این اثرات ، تغییر در حقوق مشتری بوده است چرا که منبعد مشتری علاوه بر حق اطلاع یافتن از مشخصات محصول این حق را هم یافته است از ویژگیهای فرآیند تولید آن محصول نیز اطلاع کسب کند . نتیجه اعلام این حق آخری برای مشتری در آخرین دور مذاکرات W.T.O که در کشورهای اروگوئه برگزار گردید اعلام این توافق همگانی در خصوص تعیین یک حداقل معیار سنجش به جهت ارزیابی کیفیت فرآیند تولید محصولات عرضه کنندگان به صوت اعتباری بین المللی بوده است و این امر منجر به پیدایش سری استانداردهای ISO 9000 توسط سازمان بین المللی استانداردسازی (ISO) گردید .
ـ ISO لغت یونانی بوده و معنای آن در زبان یونانی «برابر» یا «مطابق» می باشد .
ـ ISO یک سازمان غیر دولتی است .
ـ در حال حاضر استفاده از استانداردهای ISO اختیاری است .
ـ ISO 9000 استانداردی جهانی برای پی ریزی سیستم مدیریت به منظور تضمین کیفیت می باشد .
آشنایی با World Treaty Organization
استانداردهای ISO 9000 توسط کمیته فنی 176 سازمان ISO تهیه
می شوند که مرکز آن در سوئیس است منظور اینست که هر کشوری این استانداردها را به زبان خودش منتشر کند و درک تفاهم مشترک بین همه آنها به وجود می آید . ایجاد احساسی مشترک مستلزم درک مفاهیم و معانی
واژه ها در زبان های مختلف است واژه یابی مناسب برای رساندن مفاهیم صحیح لغت به کار برده شده در زبان اصلی کلید و رمز موفقیت نهایی در آموزش و ارائه و استفاده از سری استانداردهای ISO 9000 می باشد.
برای مثال دو واژه کلیدی در بحث و بررسی های مربوط به ISO 9000 وجود دارند .
واژه اول «واقعیت» یا «Fact» است یا Fact چیزی است که به عنوان وجود عینی و واقعی شناخته شده باشد . «آنچه که هست» یا «آنچه که وجود دارد» و استاندارد ISO 9000 نیز خود یک «واقعیت» است به همین دلیل برای واحدهای تولیدی نیاز به ثبت شدن تحت این استانداردها به عنوان گواهینامه تطابق با قوانین تجارت بین المللی نیز یک واقعیت است .
واژه دوم « نظر شخصی » یا «Opinion » می باشد نظر شخصی یا Opinion ارائه عقاید و قضاوت شخصی بوده که نوعاً فاقد مدارک کافی برای واقعیت بودن است در واقع بسیاری از بحث های ISO 9000 نظریه شخصی یا Opinion است برای مثال ممکن است مشاور امورISO 9000 نظرش این باشد که سازمان تولیدی شما بایستی مطابق با ISO 9001 ثبت شود ولی ارزیاب ISO 9000 معتقد است که سازمانتان با ISO 9002 تطابق دارد این «نظریات شخصی » آنها است . « واقعیت » این است که شما به عنوان مسئول واحد تولیدی تصمیم نهائی را باید بگیرید .
مثال دیگر اینست که بسیاری از منابع بر این عقیده هستند که مدیریت کیفیت جامع TQM و بهینه سازی مستمر اجراء استانداردهای ISO 9000 هستند در صورتی که آنها فقط در ISO 9001 ، درسازمانهای تولیدی در واقع بر اساس تطابق با ISO 9004 ثبت نمی شوند ISO 9004 فقط راهنمای ایجاد سیستم کیفیت با Guideline است . بنابراین اینکه شما از این فلسفه در استانداردهایشان استفاده کنید یا نه مقوله« نظریه شخصی » یا Opinion
می باشد .
آشنایی با اصول بیست گانه ایزو 9000 جزوه آموزشی
لذا در کتاب هر جه سخن از « خود استانداردها » است . « واقعیت» بوده و هرگاه بحث بر چگونگی دستیابی به استانداردها باشد و « نظریه شخصی» می شود بنابراین به خاطر داشته باشید که :
ـ استاندارد ISO 9000 ملزومات یک سیستم مدیریت است نه ساختار بخش کیفیت داخلی آن .
ـ استاندارد ISO 9000 انعطاف پذیر است اگر کارخانه یا سازمانی نتواند به طور دقیق و کامل جوابگوی انطباق با یکی از ملزومات باشد این امکان وجود دارد که از قسمتی ، قسمت هائی و یا همه آن معاف گردد .
ـ استاندارد ISO 9000 رویکرد کل نگری به تضمین کیفیت تولیدات یا خدمات کارخانه ها و سازمان های تولیدی دارد . بنابراین کلیه بخش ها بایستی در دریافت گواهی ISO 9000 درگیر شوند ….
ـ استاندارد ISO 9000 بر فرآیند تضمین کیفیت متمرکز است ، نه بر تولید نهایی پس به دنبال استانداردهائی که مشخصات « خروجی ویژه ای » را می طلبند نباشید .
ـ واژه کلیدی دیگر ، جهانی یا International است . استاندارد ISO 9000 برای بکارگیری در سطح جهان تدوین شده است . لذا این استاندارد حداقل سیستم تضمین کیفیت را ارائه می نماید .
از این استاندارد بایستی به عنوان سکوی پرتاب یا پله اول از سطوح ملزومات تضمین کیفیت استفاده نمود .
ـ استاندارد ISO 9000 کاربرد بسیار وسیعی در صنایع وجود دارد . با وجود اینکه منظور اولیه از آن این بود که به صورت مدل به توافق بین خریدار و تدارک کننده مورد استفاده قرار گیرد در حال حاضر در طیف بسیار وسیع تری از موقعیت های صنعتی و خدماتی بکار برده می شود .
سازمان ISO هزاران نوع استاندارد را منتشر نموده است ولی از بین همه آنها پنج جلد از سری ISO 9000 اثرات فزاینده ای در تجارت جهانی داشته اند که عبارتند از :
ISO 9000 ,ISO 9001 ,ISO 90002 , ISO 9003 , ISO 9004
ـ ISO 9000 : استانداردهای مدیریت کیفیت ، تضمین کیفیت ـ راهنماهای انتخاب و استفاده می باشد . برای کمک به تشخیص اینکه کدام یک از سه استانداردISO 9003 ,ISO 9002, ISO 9001 مورد استفاده برای ثبت و اخذ گواهینامه برای یک سازمان تولیدی بخصوص ، مناسب هستند نوشته
شده اند.
بنابراین استاندارد ISO 9000 در واقع یک سری استاندارد پنج تایی که به صورت 5 کتاب منتشر شده اند .
ـ ISO 9000 : سیستم های کیفیت ـ مدل تضمین کیفیت در طراحی / توسعه تولید ، نصب و خدمات است . برای سازمان های تولیدی که همه فعالیتهای تولید را از طراحی و توسعه ناصب و خدمات پس از فروش را انجام می دهند مناسب است .
ـ ISO 9002 : سیستم های کیفیت ـ مدل تضمین کیفیت در تولید و نصب برای سازمانهای تولیدی که طراحی توسعه محصول و خدمات را انجام
نمی دهند کاربرد دارند .
ـISO 9003 : سیستم های کیفیت ـ مدل تضمین کیفیت در تست و بازرسی های نهایی برای سازمانهائی که تولید ندارند در نظر گرفته شده است مانند عملیات توزیع کننده ها یا ware housing? .
ـISO 9004 : مدیریت کیفیت وعوامل سیستم کیفیت ـ راهنمای(Guide line) استانداردها است . ISO 9004 معمولاً برای توضیح و کمک به درک ISO 9003 ,ISO 9002 ,ISO9001 مورد استفاده قرارمی گیرد .
استانداردهای فوق مدل «Model » تضمین کیفیت هستند که بایستی سازمانهای تولیدی و خدماتی تا حدی که از نظر اقتصادی و امکان پذیری قابل قبول باشد به آنها نزدیک شوند و خود را تطیبق دهند .
کاربرد ISO 9000
برای درک طبیعت منحصر بفرد ایزو9000 ابتدا بایستی اختلاف بین ارزیابی های شخص اول ـ ثانی و شخص ثالث را درک نمود . لذا بدین منظور به تعریف ارزیابیAssessment پرداخته می شود .
ارزیابی روشی برای برآورد وضعیت Evaluation است در این کتاب به معنی برآورد وضعیت متناسب و جوابگو بودن سیستم مدیریت سازمانهای تولیدی برای حصول اطمینان از کیفیت تولیدات وخدمات بکار رفته است . لغت مشابه و تا حدودی همطراز برای ارزیابی Assessment لغتAudit یا ممیزی بوده که در مدارک مربوط به ISO 9000 بسیار بکار می رود . به همین دلیل در ذیل به اختلاف آنها پرداخته خواهد شد .
«ممیزی» یا «audit » اختلاف ، جزئی ، تا ارزیابی دارد . اصولاً ممیزی بیشتر از ارزیابی در جزئیات وارد می شود و تا حدی می تواند جنبه عکس العملی درموارد نارسائی داشته باشد در صورتی که ارزیابی فقط به میزان تطابق و جوابگو بودن یک سازمان تولیدی توجه دارد و قادر به تنبیه نمودن نیست . همچنین ارزیابی جنبه کلی تر دارد . به طور کلی ممیزی توسط مدیریت سازمان صورت می گیرد و هدف آن رفع مشکلات می باشددر حالیکه ارزیابی توسط ارزیابان یا مشاورین ISO 9000 صورت می گیرد و هدف آن تعیین عدم تطابق ها است . بعد از تعریف ارزیابی و مقایسه ارزیابی و ممیزی توضیح مختصری دربارة هر یک از ارزیابی سه گانه می دهیم تا موضوع را بیشتر و بهتر درک کنیم .
ـ ارزیابی شخص اول(First-Party Assessment) در این روش ارزیابی داخلی سازمان و بررسی سیستم و روش های جاری خودی در مقایسه با میزان جوابگو بودن مورد نیاز است . ارزیابی شخص اول به مدیران عامل کمک می کند که برای اخذ و ثبت گواهی ISO 9000 بهتر آماده شوند .
آشنایی با اصول 20 گانه ایزو ـ جزوه آموزشی
ـ ارزیابی شخص دوم (Secend-Party Assessment) : زمانی انجام
می شود که مصرف کننده می خواهد سازمان فروشنده را ارزیابی نماید تا مشخص شود تا چه میزان جوابگوی تعهدات مذکور در قرارداد می باشد . این گواهی فقط برای همان مصرف کننده ارزش دارد و سایر مصرف کنندگان نیز می توانند از همان استفاده نمایند . به عبارت دیگر تولیدکننده برای هر خرید بایستی ارزیابی جداگانه ای را بپذیرد .
ـ ارزیابی شخص ثالث (Third- Party Assessment) : در زمانی انجام می شود که مصرف کننده و تولید کننده توافق می کند که شخص ثالثی تولید کننده را ارزیابی نماید . آن را با استانداردهایISO 9000 تأیید نماید . در چنین حالتی ، شخص ثالث ، گواهینامه ای را مبنی بر تطابق تولید کننده صادر می نماید که بتواند برای مصرف کننده های دیگر نیز مورد تأیید قرار گیرد .
اخذ گواهینامه از سازمان ISO به عنوان شخص ثالث این امتیاز را دارد که مورد قبول برای همه مصرف کننده ها می باشد .
یکی از اشتباات متداول این است که بعضی از افراد با مطالعه ISO 9000 تصور می کنند که این استاندارد ها نظیر Mil-STD-9858A هستند . در واقع ISO 9000 بستر مناسب برای تولید استانداردهای Mil-STD-9858A هستند . مورد نظر باشد برای ارزیابی و بررسی پیمانکاران بکار می رود . با این توضیح استانداردهای 9858A بیشتر برای ارزیابی شخص دوم مورد استفاده است درصورتی که ISO 9000 به سیستم مدیریت در یک سازمان توجه دارد .
مزایای اخذ گواهی ISO 9000
ـ امکان ورود به بازار جهانی و رقابت باسایر تولیدکنندگان جهانی .
ـ صرفه جوئی قابل ملاحظه در مخارج تست ها و بازرسی های متعدد کیفیت فرآورده برای تضمین کیفیت آن .
ـ ایجاد اعتماد و اعتقاد به مدیریت در داخل سازمان تولیدی بر اساس سیستم مدیریت جامع و تعهد مدیریت بر سیستم .
ـ ایجاد غرور و افتخار در همه کارکنان و احساس همطراز بودن با پیشرفته ترین متخصصین در جهان .
ـ سیستم مدیریت مستند شده و امکان شناسایی و ردگیری نارسائی ها و عدم تطابق ها موجب بهروزی بیشتر و سهولت درحل مسائل مدیریتی می گردد .
ـ کسب رضایت مصرف کننده با تکیه بر بهینه سازی مستمر کیفیت .
ـ برنامه ریزی اصلاح پذیری و آموزش لازم جهت انجام صحیح کارها درهمان مرتبه اول و ارائه محصول و خدمات در زمان تعیین شده .
ـ نارسائی ها در هر شکل و رده ای شناسائی و اصلاح می شوند .
ـ بهینه سازی فرآیندها ، روش ها و مستند سازی کلیه فعالیتها به منظور ارتقاء سطح کیفی کارها .
ـ از بین بردن یا به حداقل رساندن ضایعات دورریزها و فعالیتهای غیر ضروری در جریان تولید به منظور صرفه جوئی در تولید .
ـ همه فعالیتها اقدامات و خدمات هستند ( مکتوب) و قابل ردگیری (Traceable) هستند و رفع نارسائی ها بسیار سهل تر ، سریعتر و امکانپذیرتر از سیستم های غیر مکتوب صورت می گیرد .
آنچه ر این جا مورد نظر است ارائه و آموزش مرحله ارزیابی شخص اول یا خود ارزیابی داخلی به مدیران سازمانهای تولیدی و خدماتی است . در این ارزیابی ها بیشتر اهداف بهینه سازی مدیریت سیستم مورد نظر هستند و به تنهائی همه مزایای اخذ گواهینامه ISO 9000 را به استثنای گواهینامه و تأیید آن که لزوم ورود به بازار جهانی است شامل می شود . به عبارت دیگر ارزیابی شخص اول بر اساس قواره های سری استانداردهای ISO 9000 قدم اول در « خود سازی » و « خود شناسائی » مدیریت سازمان های تولیدی است .
میزان تعهد مدیریت را به کیفیت محصول نشان داده ومهارت های مسئولیتی مدیران رده میانی و اجرائی را در مستند سازی روش های جاری و دستورالعملهای کاری بالا می برد . به طوری که در همه کسانی که به نحوی با کیفیت محصول سروکار دارند .ایجاد انگیزش و تحرک می کند و بالاخره « بهروزی را افزایش می دهد» و عامل جهت عضویت در باشگاه تجارت جهانی می گردد .
آشنائی مدیران رده بالا مدیران رده میانی و مدیران اجرائی با اصول و قواعد خود ارزیابی کمک بزرگی به ایجاد زمینه های ارزان برای دریافت گواهی ISO 9000 است.
تعاریف استاندارد
تعاریف متفاوتی در مورد استاندارد وجود دارند که نمونه هایی از آنها
عبارتند از :
(1) ـ استاندارد ، برحسب مورد عبارتست از تعیین تمام یا برخی از خصوصیات ومشخصات هر فرآورده از قبیل نوع ، جنس ، منشأ ، مواد اولیه ، اجزاء تشکیل دهنده ، ترکیب ، ساخت ، نحوة استفاده ، طرز نصب ، کیفیت ، کمیت ، شکل ، رنگ ، وضع ظاهری ، وزن ، ابعاد ، عیار ، ایمنی ، چگونگی بسته بندی و علامتگذاری ، روش آزمایش و همچنین یکنواخت کردن اوراق اداری ، اسناد بازرگانی و مالی و امثال آن .
(2) ـ استاندارد عبارتست از : عمل تنظیم و به کار بستن قواعدی که براساس نتایج استوار علوم و فنون تجربه در رشته هایی از فعالیتهای عمومی به منظور ایجاد هماهنگی ، وحدت ، توسعه تفاهم ، تسهیل ارتباطات ، صرفه جویی در فعالیتهای تکنولوژی سازمانهای صنعتی به منظور رسیدن به کیفت بالاتر محصولات .
(3) ـ فعالیتهای استانداردسازی عبارتند از فرایندهایی جهت ایجاد قوانین ومقررات لازم برای به نظم درآوردن ( اقتصاد ملی ، حفظ سلامت و ایمنی عمومی ، گسترش مبادلات بازرگانی داخلی و خارجی انجام می گیرد .
(4) ـ استاندارد سازی را می توان به صورت زیر تعریف نمود :
فعالیتهای استانداردسازی عبارتند از : فرآیند لازم (Process) برای ایجاد قوانین و مقررات مناسب به منظور به نظم و ترتیب درآوردن فعالیتهای تکنولوژیکی سازمانهای صنعتی به منظور رسیدن به کیفیت بالاتر محصولات .
(5) ـ استاندارد ، ابزار کار کنترل کیفیت می باشد و چندین تعریف برای استاندارد شده است که مهمترین آنها به شرح ذیل می باشد :
الف) مشخصات فنی متناسب با تولیدات را استاندارد گویند .
ب) عمل تنظیم و بکار بستن قواعد و قوانین که حاصل علوم و فنون و تجربه می باشند ( به منظور ساده سازی . خاصیت یدکی خوری ، تسهیل ارتباطات ، ایمنی و سلامت ، تبادلات فکری و تجاری خارجی ).
ج) استاندارد یعنی ضابطه ، قاعده، قانون و هر چیز دیگر که جریان تولید را از ابتدا تا انتها کنترل نماید .
مهم ترین هدف استاندارد سازی ساده کردن در مقابل پیچیدگی است . همچنین ساده کردن و محدود کردن تعداد و انواع کالاهای ساخته شده و اجزاء آن است .
اقسام استاندارد : استاندارد ها چهار گروه هستند .
ـ استاندارد های بین المللی ISO, IRO, IEC : از سازمان بین المللی الکتروتکنیک
ـ استاندارد های منطقه ای CENEL : کمیته اروپائی هماهنگی استاندارد های فنون برقی COPAN : استاندارد های فنی پان امریکا .
ـ استاندارد های ملی . 1ـ اجباری 2ـ تشویقی
ـ استانداردهای شرکتی
استانداردهای فوق هریک دارای استانداردهای زیر گروهی هستند که تعریف (1) به تعدادی از آنها اشاره نموده است . در اینجا به استاندارد عملیاتی اشاره می شود که کاربرد زیادی در تسلیحات دفاعی دارد .
استاندارد عملیاتی عبارتست از انتخاب و یکنواخت نمودن تسلیحات بخصوصی برای عملیات یا کاربرد مشخص مثل استاندارد کردن سیستم توپخانه ضد هوایی یعنی کالیبرهای معین را از بین همه کالیبرهای مختلف توپخانه برای پدافند هوایی در یک نیرو یا همه نیروهای مسلح استاندارد نمایند.
استاندارد کردن سیستمهای پدافند هوایی ـ شامل یکنواختی و همگون کردن کل اجزاء سیستم پدافند هوایی می گردد از جمله سری رادارها ، موشکها ، توپخانه ، دستورالعمل ها ومراکز عملیاتی پدافند هوایی .
برای هر نوع عملیات و تجهیزات مربوط به آن بایستی استاندارد های مشخصی تدوین شوند تا در نیروهای مسلح از روشها و سیستم های یکنواخت و قابل استفاده شود . اینکار صرفه جویی بسیاری در هزینه های خرید ، نگهداری و تعمیرات ، آموزش ، منابع انسانی خواهد داشت .
استانداردهای عملیاتی می توانند در هر چهار گروه استاندارد های فوق وجود داشته باشند .
استانداردهای ISO 9000 در سال 1992 به صورت یک استاندارد بین المللی در آمده است و گواهینامه آن مجوز ورود به بازار جهانی وموجب اعتبار و مقبولیت سازمانهای تولیدی و فرآورده های آنان است . درواقع می توان استانداردهای ISO 9000 را Q.A یا تضمین کیفیت بر اساس دستورالعملهای سازمان استاندارد جهانی نامید .
ارتباط تنگاتنگ بین مدیریت و انطباق با استاندارد ها مسئله بسیار مهمی است که درک آن قدم اول در ورود به بحث مدیریت کیفیت جامع است .
چراISO 9000
به کارگیری اجزاء استانداردهای ISO 9000 درباره مدیریت کیفیت ، تضمین کیفیت ، تجزیه وتحلیل سیستمهای عملیاتی ، نقاط ضعف در روشهای نیم بند و بدون مطالعه دقیق شناخت محل های اتلاف منابع و هزینه های اجتناب پذیر را روشن می سازد . بنابراین حتی اگر شرکتی درگیر فعالیتهای صادراتی نباشد بکارگیری و اجراء استانداردها بهره وری وکارایی عملیاتی را دفزایش داده ، اتلاف منابع را کاهش می دهد و کیفیت محصول را بهبود می بخشد و نهایتاً شرکت را قادر به کسب درآمد بیشتر و داشتن سهم بازار فروش خواهدکرد .
ـ مدیران محترم در صنایع دفاعی به این نکته توجه نمایید که مسئله استانداردهایISO 9000 مسئله مدیریتی و کیفیتی است و اینکه این استانداردها موجب ورود به بازار جهانی یا بازار داخلی و فروش بهتر وبیشتر تولیدات است . فقط بعد محدودی از مسئله است روشهایی اجرایی و ارزیابی ها و ممیزی های مربوط به ISO 9000 راههای اجرایی برای پیاده کردن روشهای TQM و بهینه سازی مستمر کیفیت و در نهایت بهره وری بهینه از سیستم است .
با اجرای استانداردهای ISO 9000 مدیر دقیقاً از جایگاه فعلی ، جایگاه آینده بر اساس اهداف و روش های رسیدن به اهداف بر اساس سیاستها و تدابیر ، آگاه خواهدبود . در واقع شخصاً مسئولیت تدوین و اجراء آنها را پذیرفته است . همچنین نماینده وی به طور مستمر او را در جریان پیشرفت کارها ومشکلات قرار می دهند و نتیجه اقدامات
صرفنظر از اینکه دولت جمهوری اسلامی ایران استانداردهای ISO 9000 را پذیرفته است اصولاً سری ISO 9000 مبدأ ، پایه ، به عبارت دیگر پله اول ایجاد و توسعه مدیریت کیفیت جامع است .
مشخصات استانداردسازی
مشخصات استاندارد سازی به طور عمومی بایستی شامل موارد زیر باشد :
ـ استانداردهایی که منجر به نتیجه نشوند تنها مشتی کاغذند .لذا استانداردها باید ثمربخش باشند .
اصول بیست گانه ISO 9000
1ـ مسئولیت مدیریت
1ـ1 خط کشی
1ـ2 سازمان
1ـ3 بازنگری
2ـ سیستم کیفیت (Quality system)
2ـ1 کلیات
2ـ2 روش های اجرایی سیستم کیفیت
2ـ3 طرح ریزی کیفیت
3ـ بازنگری قرارداد(Contract Review)
3ـ1 کلیات
3ـ2 بازنگری
3ـ3 اصلاحیه برای یک قرار داد
3ـ4 سوابق
4ـ کنترل طراحی(designcontrol)
4ـ1 کلیات
4ـ2 طرح ریزی برای طراحی وتوسعه
4ـ3 وجوه مشترک سازمانی و فنی
4ـ4 داده ها به طراحی
4ـ5 ستانده ها از طراحی
4ـ6 بازنگری طراحی
4ـ7 تصدیق طراحی
4ـ8 صفحه گذاری طراحی
4ـ9 تغییرات طراحی
5ـ کنترل مدارک و داده ها (Docnment & Data control)
5ـ1 کلیات
5ـ2 تصویب و صدور مدارک و داده ها
5ـ3 تغییرات در مدارک وداده ها
6ـ خرید (Purchasing)
6ـ1 کلیات
6ـ2 ارزیابی پیمانکاران فرعی
6ـ3 داده های خرید
6ـ4 تصدیق محصول خریداری شده
ناخدای بازنشسته سید اسفندیار حسینی ومهندس ایرج معصومی ـ جزوه آموزشی مؤسسه تحقیقای وزارت دفاع .
7ـ کنترل محصول تدارک شده به وسیله مشتری(Contol of Customer Product)
8ـ شناسایی و ردیابی محصول(Product Identitication & Traceabity)
9ـ کنترل فرآیند (Process Control)
10ـ بازرسی و آزمایش(Inspection & Test)
10ـ1 کلیات
10ـ2 بازرسی و آزمایش اقلام دریافتی
10ـ3 بازرسی و آزمایش در حین فرآیند
10-4 بازرسی و آزمایش نهایی
10ـ5 سوابق بازرسی و آزمون
11ـ کنترل تجهیزات بازرسی ، اندازه گیری آزمون(Control of I. Kquipment)
11ـ1 کلیات
11ـ2 روش های اجرائی کنترل
12ـ وضعیت بازرسی و آزمون (Inspection & Test Statns)
13ـ کنترل محصول نامنطبق(Control of Nonforming Prodncl)
13ـ1 کلیات
13ـ2 بازنگری و تعیین تکلیف در مورد محصول نامنطبق
14ـ اقدامات پیشگیرانه و اصلاحی(Preventive & Corrective Action)
14ـ1 کلیات
14ـ2 اقدام اصلاحی
14ـ3 اقدام پیشگیرانه
15ـ جابجائی ، انبارش ، بسته بندی ، نگهداری و تحویل N.S.P.P.D
15ـ1 کلیات
15ـ2 جابجائی
15ـ3 انبارش
15ـ4 بسته بندی
15-5 نگهداری
15-6 تحویل
16ـ کنترل سوابق کیفیت (Contol of Quality Records)
17ـ ممیزی های داخلی کیفیت (Internal Quality Audit)
18ـ آموزش(Training)
19ـ ارائه خدمات (Servicing)
20ـ فنون آماری(Statistical Techniques)
20ـ1 مشخص کردن نیاز
20ـ2 روش های اجرائی
ـ سازمان بین المللی استاندارد
(ISO) یک سازمان بین المللی تخصصی است که درزمینه استانداردها فعالیت می کند این سازمان درحال حاضر بیش از 105 عضو دارد که ایران نیز یکی از اعضاء است .
سازمان بین المللی استاندارد از 180 کمیته تشکیل شده است که هر یک از این کمیته ها ، مسئولیت فعالیت در یکی از زمینه های مربوط به استاندارد ها را بر عهده دارد کمیته شماره 176 یا کمیته فنی سازمان که درسال 1979 تشکیل شده است . کیفیت را از نقطه نظرهای صنعتی و تجاری مورد بررسی مجدد قرار داد هم چنین این کمیته مسؤول تهیه و توسعه استانداردهای سری 9000 بوده که به استانداردهای ISO 9000 مشهور هستند . خانواده استانداردهای ISO 9000 درحالحاضر بیش از 21 استاندارد بوده که بیشتر آنها منتشر و بعضی از آنها درحال تدوین می بشند .
بطور کلی این استانداردها به 3 گروه زیر طبقه بندی شده اند :
استانداردهای تضمین کننده
استانداردهای ISO 9000,ISO 9003,ISO 9001 در این گروه قرار گرفته و نیازمندیهای کافی و مؤثر نظام کیفیت را تشریح می نماید و برای مؤسسه هایی قابل اجراء می باشد که خواهان تأییدیه از یک شرکت تأیید کننده می باشند .
استانداردهای مدیریت کیفیت
استانداردهای ISO 9004 الیISO 9000-1 وISO 9004-4 الیISO 9004-1 دراین گروه قرار گرفته و به طور کلی شامل استانداردهای راهنما جهت تهیه یک نظام کیفیت مطلوب برای کارها و خدمات می باشند و موسسه هایی که خواهان داشتن یک نظام کیفیت می باشند از این گروه استانداردها استفاده می کنند .
استاندارد های فن آوری کیفیت
استانداردهای ISO 8402 وISO 61001-1,ISO 10011-3,ISO 10012-1 استانداردهای راهنما برای عناصر کیفیت مانندممیزی ، کالیبراسیون ، تجهیزات و تعاریف می باشند .
بیش از 60 کشور توسعه یافته و در حال رشد جهان ، استانداردهای ملی خود را با خانواده استاندارد سری 9000 تطبیق داده و بدون تغییر درمحتوی اسم و شماره سری مخصوص را روی آن گذاشته اند . برای مثال در آلمان به بررسی DIN,ISO درسایر کشورهای اروپایی به سری EN2900 ودر ایران با توجه به این که هدف ایننوشتار نقش نظامهای کیفیت ISO 9000 در پیشرفت مستمر بوده IRAN ISO 9000 شناخته می شوند .
بندهای فصل چهار استاندارد سرفصل ایزو 9001 ایزو 9002 ایزو 9003
1-4 مسئولیت مدیریت * * *
2-4 نظام کیفیت * * *
3-4 بازنگری قرارداد * * *
4-4 کنترل طراحی * - -
5-4 کنترل استاندارد * * *
6-4 تدارکات * * -
7-4 کنترل مواد عرضه شده مشتری * * *
8-4 ردیابی و شناسایی محصول * * *
9-4 کنترل فرآیند * * -
10-4 بازرسی و تست * * *
11-4 کنترل تجهیزات بازرسی اندازه گیری و تست * * *
12-4 وضعیت بازرسی و تست * * *
13-4 کنترل محصول نامنطبق * * *
14-4 اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه * * *
15-4 حمل و نقل ، انبار ، بسته بندی و تحویل * * *
16-4 کنترل مستندات کیفیت * * *
17-4 ممیزی های داخلی کیفیت * * *
18-4 آموزش * * *
19-4 خدمات * * *
20-4 روش های آماری * * -
(جدول نیازمندی های استاندارد تضمین کیفیت)
اکنون کیفیت به عنوان تنها عامل تعیین کننده و تأثیر گذار برای موفقیت و نفوذ سازمان های تولیدی در بازارهای داخلی و خارجی شناخته شده است. میزان بازگشت سرمایه حاصل از اثر بخشی و قدرت جذب و نفوذ برنامه های کیفی نشان داده که همواره در سازمانهای صاحب استراتژی مناسب کیفی نتایج سود بخش و چشمگیری به دست آمده است . این ادعا زمانی قابل لمس و اثبات است که در موفقیت های عظیم شرکت ها و سازمانهایی که اولویت اول را به کیفیت داده اند دقیق شویم و به استناد آمار و ارقام ملاحظه کنیم که تا چه حدی به افزایش قابل توجه در سهم بازار اصلاحات اساسی در بهروری کل ، کاهش شدید هزینه های کیفی و پیشتازی در امر رقابت در صحنه های بازارهای جهانی دسن یافته است و چگونه تمامی این مسائل مرهون تأمین کیفیت و ارائه به مشتریان می باشد .
امروزه تجارب صنعتی به دست آمده و اثبات شده در ایالات متحده ، خاور دور (ژاپن) ، اروپاو امریکای لاتین به وضوح نشان می دهد که روش های کنترل کیفیت جامع ، زمینه های لازم را به منظور تضمین رضایت مشتری برای مدیریت های موفق کیفی به خوبی فراهم آورده است .
از مجموع تعاریف ومطالب ارائه شده پیرامون موضوع کیفیت می توان نتیجه گرفت که :
1ـ کیفیت توسط مشتری تعیین می شود .
2ـ ارزش کیفیت بایستی به وضوح توسط مدیران ارشد تشریح شود و این ارزش می تواند در روند تولید شرکت راه یابد .
3ـ کیفیت از طراحی ، سیستم اجرا و روند تولید ناشی می شود .
4ـ بهبود کیفیت باید بخشی از سیستم مدیریت و تولید باشد .
5ـ شرکت ها نیاز دارند که اهداف ، استراتژی ها و برنامه های تولید خود را برای کسب کیفیت عالی توسعه دهند .
6ـ کوتاه کردن زمان تولید باید بخسی از بهبود کیفیت باشد .
7ـ عملکرد و تصمیم گیری شرکت برای بهبود کیفیت باید براساس داده ها و ارقام باشد .
8ـ تمام کارکنان بایستی از آموزش لازم برای بهبود کیفیت بهره مند شده و در فعالیتهای کیفیت درگیر شوند .
9ـ حذف ضایعات باید از عوامل اصلی در سیستم کیفیت باشد .
10ـ کیفیت باید نیاز مشتری را تأمین کند .
11ـ انجام صحیح کار یا خدمت در دفعه اول و برای همیشه باشد .
12ـ کیفیت به معنای تجمل و لوکس گرایی نیست .
13ـ هدف در کیفیت ، افزایش کارایی سازمان با حداقل هزینه است .
14ـ واژه کیفیت ، به تنهایی به معنای درجه عالی بودن و برتری نمی باشد و به طور کلی کیفیت نسبی می باشد .
تعریف کنترل جامع (Tac)
دکتر آرماند فیگن باوم اینگونه تعریف می نماید : کنترل کیفیت جامع عبارتست از یک سیستم مؤثر و کارآمد ، برای جامعیت بخشیدن به فعالیت هایی نظیر افزایش کیفیت ، حفظ استاندارد های کیفی و بهبود کیفیت محصولات درسطح اقتصادی تر که توسط بخش های مختلف شرکت اعم از بازار یابی ، مهندسی ، تولید ، خدمات پس از فروش و… برای جلب رضایت کامل مشتریان انجام میگیرد .
امروزه Tac به عنوان یک شیوة مؤثر مدیریت مطرح بوده و شامل اجزاء اصلی تأمین کیفیت مدیریت مشارکتی وتحقیق و بررسی بازار است موفقیت Tac به مناسب بودن این اجزاء و وجود ارتباط صحیح میان آنها بستگی دارد و در غیر این صورت توسعه و استقرار Tac امری محال است . بنابراین باید پیش از Tac به این اجزاء و استقرار آنهااندیشید .
کیفیت جامع یعنی :
ـ داشتن ارتباطات آسان و صمیمانه بامشتریان .
ـ طراحی و ارائه سریع محصولاتی که مشتریان می خواهند .
ـ تولید به صورت ارزان و بدون عیب و نقص .
ـ درخواست بهترین مواد از تأمین کننده ها .
ـ ارائه بهترین محصولات به مشتریان .
ـ توجه به نظر کارگران و توانمند ساختن آنان .
ـ فروش محصولاتی که بازگشت نخواهند داشت به مشتریانی که باز خواهند گشت .
ـ درست انجام دادن همه کارها در همان بار اول .
تعریف مدیریت کیفیت جامع
ـ مدیریت کیفیت جامع شیوه ای است در اداره یک سازمان به طوری که هر فرآیند از بدو امر و برای همیشه به نحو صحیح انجام پذیرد .
ـ مدیریت کیفیت جامع ، تلاشی است پیگیر برای بهبود مستمر فرآیندها ، تولیدات ، خدمات و همه فعالیتهای سازمانی در جهت تآمین نیازهای مشتری یا ارباب رجوع ، تقویت اهرم رقابتی و دستیابی به سطح بهینه انجام کار در رابطه با شرایط متغیر محیطی.
ـ مدیریت کیفیت جامع نگرشی است که برمبنای آن مدیریت سازمان با مشارکت تمامی کارکنان ، مشتریان و تأمین کنندگان به بهبود مستمر کیفیت که منجر به جلب رضایت مشتری می شود می پردازد :
( گلمسکی) در مقاله ای که اخیراً درمورد مدیریت کیفیت جامع و صنعت مواد غذایی به رشته تحریر درآورده ، تعاریف زیر را از مدیریت و کیفیت جامع ذکر می کند :
1ـ مدیریت کیفیت جامع ، یک اصل ، یک رشته مفاهیم و مجموعه روش هایی برای انجام بهبود مستمر سازمان ها است .
2ـ مدیریت کیفیت جامع ، هم به مشتریان داخلی و هم به مشتریان خارجی مرتبط است .
3ـ مدیریت کیفیت جامع ، سیستم فرآیند بهبود پیگیر برای بهبود کیفیت در هر کاری است که انجام می دهیم . به طور کلی مدیریت کیفیت جامع را می توان اینگونه تعریف کرد :
( مدیریت کیفیت جامع ، اقدام هوشمندانه ، آرام و مستمر که تأثیر سیزژیک در جهت تأمین اهداف سازمان دارد و در نهایت به رضایت مشتری افزایش کارآیی و ارتقاء رقابت در بازار ختم می شود ).
بنابراین در مدیریت کیفیت جامع سه نکته اساسی نهفته است :
1ـ تشخیص نیاز مشتری (بازار )
2ـ تعیین اولویت های نیاز مشتری ( سلیقه مشتری )
3ـ تولید به طریقی که مورد پسند مشتری باشد ( کیفیت نهایی )
تفاوتTac , Tam
به طور کلی سیستم مدیریت کیفیت جامع ، آمیزه ای از خود کنترلی و اختیار معطوف به هدف می باشد .هر اندازه در سازمان خود کنترلی بیشتر باشد سیستم به سوی مدیریت کیفیت جامع (Tam) نزدیکتر است و بالعکس هر چه کنترل درسازمان خود کنترلی بیشتر باشد سیستم به سوی کنترل کیفیت جامع (Tac) سوق داده می شود . چه کنترل از خارج اعمال شود و چه سیستم خود کنترلی مستقر باشد . در هر دو حالت محصول خارج شده از فرآیند تولید کیفیت مطلوب و مورد رضایت مشتری را دارد ولی در حالت دوم فرهنگ حاکم بر سازمان نشانی از انسان های پرورش یافته دارد که آن را در سیستم Tam می توان یافت .
ابزار مدیریت کیفیت جامع
یکی از اصول مهم در دیدگاه مدیریت کیفیت جامع تصمیم گیری بر پایة اطلاعات و آمار می باشد . مدیریت باید از تصمیم گیریهای لحضه ای اجتناب ورزد . مدیریت نباید بر اساس حدس وگمان ارائه طریق کند . همچنین در برخورد با مشکلات لازم است به جای مقصر شمردن کارکنان ، مشکلات مورد رسیدگی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد . بنابراین باید از نمودار ها و فنون آماری بهره جست . ابزاری که در این دیدگاه به کار گرفته می شود ابزار Tam نامیده می شود .
شیوة استفاده از ابزار Tam باید به تمام کارکنان آموزش داده شود تا آنان یتوانند در گروههای کاری تیم های حل مشکل و نیز تصمیم گیریهای مدیریتی آن را مورد استفاده قرار دهند . اگر چه در بعضی مواقع نیاز به فنون آماری پیچیده تر پیش می آید . ولی در بیشتر موارد استفاده از ابزار آماری ساده برای حل مشکلات و تصمیم گیری کافی است .
پروفسور اشی کاوا برای نخستین بار هفت ابزار مهم را بری دوایر کنترل مطرح کرد به نظر او همانگونه که سامورایی ها در ژاپن برای دفاع از خود و مقابله با دشمن به 7 ابزار نیاز داشتند گروه های کنترل کیفیت نیز باید بهبود کار به ابزار هفت گانه مجهز شوند .
اما به تدریج ابزار بیشتری برای بهبود کیفیت مطرح شد مهمترین این ابزار عبارتند از :
ـ نمودار جریان ـ نمودار متحرک
ـ نمودار تخصیص منابع ـ نمودار مستطیلی یا هیستوگرا
ـ نمودار پارتو ـ نمودار کنترل
ـ برگة بازبینی ـ نمودار پراکندگی
ـ نمودار علت و معلول یا استخوان ماهی ـ طوفان کهنی
استاندارد BS5750 مدخل ورود ISO 9000 به Tam
ما در استانداردهای ISO 9000 استاندارد های انگلیسی معروف به BS5750 می باشد به بیان دیگر می توان گفت :Bs5750 = ISO 9000
اخیراً مؤسسه استاندارد انگلستان (BSI) استاندارد جدیدی را با شماره BS 7850 و تحت عنوان مدیریت ، کیفیت جامع تهیه و تدوین نموده است که خود پایه تغییرات و بازنگری های (Revisions) بعدی استاندارد ISO 9000 در سال 1998 خواهد بود .
در مدیریت کیفیت جامع سرمایه گذار روی مواد و اشیاء یک اقدام مدیریتی مناسب به حساب می آید . اما اجرا و اعمال Tam اصولاً سرمایه گذاری بر روی زمان و افراد را دربر می گیرند . زیرا در مدیریت کیفیت جامع زمان آموزش افراد زمان اجرای مفاهیم جدید زمان مورد نیاز افراد برای تشخیص و شناسایی منابع و زمان مورد نیاز افراد جهت بهبود و پیشرفت از ضروریات تام است . هر سازمانی اگر بخواهد در اجرای Tam موفق باشد باید به این موارد متعهد باشد ودر جهت تأمین آنها بکوشد .
Tam جهت گیری آینده ISO 9000
تا به حال دو نسخه از استاندارد های ISO 9000 تدوین و بهجامعه جهانی ارائه شده است . این دو نسخه به سال های 1987 . 1994 مربوط می شود . غایب ISO 9000 ،Tam است . به همین خاطر اصلاحات سال 1998 ، ISO 9000 را بیش از بیش به Tam نزدیک کرده است .
انواع استاندارد
با توجه به محدوده ای که مقوله استاندارد در آن مورد نظر باشد ، انواع گوناگون استاندارد مطرح می شود در صورتی که استاندارد خاصی منحصراً در قلمرو تحت حاکمیت یک کشور تدوین و اجرا می شود « استاندارد منطقه ای » مطرح می گردد و هرگاه استاندارد ویژه ای در عرصة بین المللی ارائه شود ، یکی از مصادیق اصطلاح « استاندارد بین المللی» محسوب می شود .
استانداردهای مذکور ( ملی ، منطقه ای و بین المللی ) در زمینه های مختلف مربوط به کالاها ، خدمات ، تأسیسات آیینهای کار و سیستم کیفیت وجود دارد . ممکن است که استاندارد منطقه ای یا بین المللی خاصی در مورد یک کالای کشاورزی یا صنعتی و یا نوع سیستم کیفیت قابل اجرا در شرکتهای تولیدی یا خدماتی تصویب شود و سازمان متولی استاندارد یک کشور آن را رسماً به عنوان استاندارد ملی کشور بپذیرد و پس از تصویب منتشر نماید . مثلاً مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران استانداردهای بین المللی سری ایزو 9001 تا ایزو 9003 ـ که در بر دارندة مواردی دربارة سیستم کیفیت و تضمین کیفیت هستند ـ را به عنوان استاندارد ملی ایران تصویب کرده و در دی ماه سال 1374 منتشر نموده است .
« استاندارد ملی »(National Standard)
استانداردی است که با بهره گرفتن از نتایج حاصل از علوم و فنون ونظر کارشناسان دست اندر کاران و مسؤلان مربوط در سطح یک کشور توسط مؤسسه استاندارد آن کشور تعیین تدوین و منتشر می گردد .
برای مشخص شدن استاندارد ملی در یک کشور مواردی از قبیل شرایط اقتصادی ، جغرافیایی و امکانات موجود در نظر گرفته می شود .
استاندارد ملی حسب مورد در خصوص تولیدات آیین های کار و خدمات مصداق می یابد اهم اهداف مورد نظر در تهیه و اجرای استانداردهای ملی عبارتند از : حفظ و ارتقای سطح تکنولوژی حمایت از مصرف کننده و نهایتاً تأمین منافع ملی .
«استاندارد منطقه ای»(Regional Standard)
استانداردی است که جهت تسهیل مبادلات تجاری ، در منطقه ای بخصوص متشکل از تعدادی کشور همجوار یا گروهی از کشورهای دارای مبادلات بازرگانی و توسط آنها تهیه منتشر و اعمال می شود . مانند استانداردهای اروپایی که دربارة کالاهای مورد مبادله درکشورهای عضو اتحادیه اروپا مصداق دارد و علامت آن CE است .CE که مخفف Conformite Europeenne به معنای انطباق با استاندارد های اروپایی است نشان می دهد که کالای مورد نیاز با شرایط تعیین شده دربارة ایمنی بهداشت محیط زیست و حمایت از مصرف کننده انطباق دارد .
« استاندارد بین المللی »(International Standard)
استانداردی است که با توجه به شرایط روز و بنا به ضرورت ایجاد آن توسط سازمانهای بین المللی مربوط از قبیل سازمان بین المللی استاندارد (ISO) تهیه و تصویب و منتشر می گردد . مانند استانداردهای بین المللی سری ISO 9000 .
تاریخچة تأسیس سازمان بین المللی استاندارد (ISO)
پس از پایان جنگ جهانی دوم در سال 1946 طی توافق انجام شده توسط بیست و پنج کشور جهان در لندن مقرر شد که سازمان بین المللی استاندارد تأسیس گردد . در پی توافق مذکور سازمان بین المللی استاندارد (ISO) که مقر آن در ژنو است. در بیست و چهارم فوریه سال 1947 با عضویت بیست و پنج مشور رسماً تأسیس شد .
اهم اهداف مورد نظر جهت تأسیس سازمان بین المللی استاندارد به شرح زیر بوده است . یکنواخت کردن استاندارد در سطح جهان گسترش همکاریهای علمی ، اقتصادی و تکنولوژیکی درمیان کشورهای مختلف ، تسهیل تجارب بین المللی حمایت از تولید کننده و مصرف کننده در حال حاضر سازمان بین المللی استاندارد دارای 105 عضو است .
تدوین استاندارد ها در این سازمان از طریق تشکیل کمیته های فنی صورت می گیرد . موضوعاتی که تدوین استاندارد درباره آنها ضرورت دارد درکمیته های مربوطه مطرح و بررسی می شود . پس از موافقت اعضاء با مطالب پیشنهاد شده مدارک علمی و فنی مورد نظر تهیه و جهت اطلاع اعضاء توزیع می شود . مدارک تهیه شده بعد از اعمال اصلاحات مورد نیاز به صورت پیش نویس استاندارد بین المللی در می آیند . پیش نویسهای مورد نظر مجدداً برای اعضاء ارسال می شوند تا پس از انجام اصلاحات و تصویب نهائی به صورت استاندارد های بین المللی ایزو انتشار یابند .
شایان ذکر است که مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران (ISIRI) از اعضای اصلی سازمان بین المللی استاندارد است و از طریق فعالیت در کمیته های فنی ایزو ، در تدوین استانداردهای بین المللی مشارکت دارد . کلیة مدارک و پیش نویسهای استاندارد های بین المللی برای اظهار نظر و اخذ رأی توسط سازمان بین المللی استاندارد برای مؤسسه استاندارد فرستاده می شود . در حال حاضر کشور ما در 130 کمیته فنی سازمان بین المللی استاندارد از حدود 185 کمیته فنی موجود ـ عضویت فعال دارد و دبیرخانة فنی در ایران مستقر است . کمیته های مذکور عبارتند از : کمیته فنی شوینده ها کودهای شیمیایی و تقویت کنندههای خاک و اطلاع رسانی و کتابخانه.
استانداردهای بین المللی سری ایزو 9000
در سال 1979 کمیتة فنی 176 سازمان بین المللی استاندارد برای تدوین استاندارد های مربوط به تضمین کیفیت به آن اختصاص داده شد . از کارشناسان و صاحب نظران کشورهای عضو سازمان بین المللی استانداد تشکیل می گردید . اعضای اینکمیته مؤظف بودند که به بررسی استانداردها و دستورالعملهای معتبر و موجود در آن زمان دربارة کیفیت بپردازد و پیش نویس استانداردهای مورد نیاز دربارة کیفیت را تهیه کنند تا از این طریق موجبات ایجاد اطمینان خاطر در تولید و مصرف کالاها و خدمات و تسهیل تجارب بین المللی فراهم شود . در این راستا اقدامات و بررسیهای لازم صورت گرفت تا پیش نویس استانداردهای مربوط تهیه و پس از بررسی و اظهار نظر اعضاء تصویب و منتشر شود . کمیته فنی 176 سازمان بین المللی استاندارد برای انجام وظایف خود اهداف استراتژیک زیر را در نظر گرفت : پذیرش جهانی انطباق با نیازهای فعلی مطابقت با نیازهای آینده وانعطاف پذیری در سال 1986 استاندارد 8402 به نام واژه شناسی کیفیت و تعریف مفاهیم منتشر شد . استاندارد فوق نخستین استندارد دربارة سیستم کیفیت و تعریف اصطلاخات مربوط به آن بوده است . به دنبال انتشار واژه نامه مذکور در سال 1987 مجموعه استانداردهای سیستم کیفیت تحت عناوین ISO 9000 تاISO 9004 منتشر شد . استانداردهای بین المللی سری ISO 9000 بارها مورد تجدید نظر قرار گرفته است . استانداردهای مذکور راهنمای استقرار سیستم کیفیت در سازمان مورد نظر را در بر دارند . بر اساس این استاندارد ها کلیة فعالیتهای سازمان باید در جهت برآوردن نیازهای مشتری به صورتی مطلوب متحول گردد . استانداردهای مورد نظر مراحل متفاوتی مانند تهیه مواد اولیه ، طراحی تولید ، مدیریت فروش و حتی خدمات پس از فروش
دانلود مقاله تاریخچه و سوابق ISO 9000