دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*
فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحه: 35
مستشارى زنان
مشاوره و رایزنى از اصول سیاست اجتماعى, ادارى و نظامى اسلام است. در قرآن و سنت, آیات و روایات فراوانى در زمینه تشویق و گسترش این همفکرى وجود دارد, بگونه اى که از بدیهیات و مسلمات دین اسلام شمرده شده, مورد قبول همه مسلمانان مى باشد; تنها اختلافى که دیده شده, پیرامون مشورت مردان با زنان است.(1) برخى از نویسندگان و عالمان دینى به استناد پاره اى از روایات, مستشارى زنان را براى مردان نپذیرفته اند.
این نوشته به انگیزه روشن شدن دامنه بحث, یک دیدگاه انتقادى نوینى پیش روى مى گذارد.
نخست, دلیل مخالفان مستشارى زنان را نقل و نقد کرده و سپس ادله موافقان را بیان مى کنیم; امید آنکه این نوشتار, کمکى باشد براى برخورد اندیشه ها و ارائه نظرات صاحبنظران در این باره.
دلیل مخالفان
محدثان اسلامى, درباره منع مشورت با زن, روایاتى گرد آورده اند که عمده آن از این قرار است:
1 - در وصیت پیامبر(ص) به حضرت على(ع) چنین آمده است:
((یا على لیس على النسا جمعه (الى ان قال) ولا تولى القضا ولا تستشار))
اى على بر زنان, نماز جمعه نیست (تا جایى که گفت) و قضاوت(2) به عهده نمى گیرند و مورد مشورت واقع نمى شوند.(3)
2 - حضرت محمد(ص) فرمود:
((ان النسا لایستشرن ولایختبرن))
زنان مورد مشورت قرار نگرفته, به عنوان کارشناس(4) برگزیده نمى شوند.(5)
3 - و نیز فرمود:
((شاوروهن و خالفوهن فان البرکه فى خلافهن))
با زنان مشورت کنید و مخالف نظرشان عمل کنید همانا که برکت در مخالفت زنان است.(6)
4 - امام باقر(ع) فرمود:
((لاتشاوروهن فى النجوى ولاتطیعوهن فى ذىقرابه))
در نجوا (و امور سرى) با زنان مشورت نکنید و درباره اقوام و بستگان, پیرو نظراتشان نباشید.(7)
5 - امام ششم(ع) فرمود:
((ایاکم و مشاوره النسا فان فیهنذ الضعف والوهن والعجز))
از مشورت با زنان پرهیز کنید که در (اندیشه) زنان, ضعف و سستى و ناتوانى است.(8)
6 - حضرت على(ع) فرمود:
((فى خلاف النسا البرکه))
در مخالفت زنان, برکت است.(9)
7 - همچنین فرمود:
((کل امر تدبره امرئه فهو ملعون))
هر مردى که زنش امور او را بگرداند, سزاوار لعن است.(10)
8 - امام صادق(ع) از پیامبر(ص) چنین نقل کرد:
((النسا لایشاورن فى النجوى ولایطعن فى ذوى القربى, ان المراه اذا اسنت ذهب خیر شطریها و بقى شرهما و ذلک انه یعقم رحمها و یسو خلقها و یحتد لسانها و ان الرجل اذا اسن ذهب شر شطریه و بقى خیرهما و ذلک انه یوب عقله و یستحکم رایه و یحسن خلقه))
زنان در مسائل سرى, مورد مشورت قرار نمى گیرند و از آنان در مورد خویشان اطاعت نمى شود. زن هرگاه پا به سن بگذارد, دو نیمه جسم و روح او از دست مى رود و بدى آن دو براى او برجاى مى ماند که عبارتند از: عقیم شدن و بداخلاقى و تندى زبان, ولى مرد هرگاه پا به سن گذاشت, بدترین دو نیمه (جسم و روح) او از دست مى رود و بهترین آن دو برجاى مى ماند که عبارت است از: وسعت و استحکام عقل و راى و حسن خلق.(11)
9 - ((کان رسول الله(ص) اذا اراد الحرب دعا نساه فاستشارهن ثم خالفهن))
پیامبر خدا(ص) چنین بود که هرگاه عزم نبرد مى کرد, زنان خود را فرا مى خواند (و درباره امور جنگى) با آنان مشورت مى کرد, آن گاه (که نظرشان را در مى یافت) خلاف آن, عمل مى کرد.(12)
10 - حضرت على(ع) فرمود:
((ایاک و مشاوره النسا فان رایهن الى افن و عزمهنذ الى وهن))
از مشورت با زنان بپرهیز که اندیشه آنان به نقص و حماقت, و تصمیمشان به سستى مى گراید.(13)
روایات در این مورد بیشتر از این نقل شده, ولى به خاطر مراعات اختصار به همین مقدار بسنده کردیم. همچنین ازروایات فراوانى که درموردنقص عقل وکمال و... زن وارد شده و مردان راازاطاعت زنان برحذرمى دارد,صرف نظر مى کنیم, زیرا علاوه بر مجهول بودن و ضعف سند, پاسخهاى محکم و مستندى دارد که بارها مطرح شده است و در این فرصت نیاز به طرح مجدد آنها نیست.(14)
بررسى مستندات دیدگاه مخالف
اسناد روایات یاد شده, همه داراى اشکال بوده, برخى مرسله و برخى مرفوعه است, از استحکام برخوردار نیست و در سلسله روایت کنندگان آنها اشخاص غیر ثقه وجود دارد.
با صرف نظر از ضعف سند روایات مزبور, بررسى و تحقیق درباره مدلول چنین روایاتى براى پژوهشگران دینى کار لازم و ضرورى است. از این رو, به فراخور فرصت در این مورد نکاتى را یادآور مى شویم تا بطلان دیدگاه مخالفان, روشن گردد.
1 - روایات یاد شده با عمومات و اطلاقات قرآن, مخالف است. علاوه براین, روایاتى برخلاف روایات مزبور وجود دارد که در ضمن ادله موافقان مطرح خواهد شد.
2 - در خود همان روایات, جملاتى وجود دارد که نشان مى دهد همه زنان, منظور و مورد خطاب نبوده اند, بلکه زنان بادیه نشین, ناآگاه و تحصیل نکرده که تجربه اجتماعى ندارند, مورد نظر بوده اند.
در بررسى یک روایت, باید زمان سخن, شخص مخاطب و موقعیت گفته ها را در نظر داشت. براین اساس, در مورد روایات مزبور مى توان گفت: همه زنان جاهلى تازه مسلمان, به مقررات جدید آشنایى نداشته اند تا از آنان انتظار داشته باشیم طرف مشورت واقع شوند, همچنین در مورد تعدادى از زنان عاقل و اندیشمند که مى توانسته اند طرف مشورت واقع شوند, به تحریفات و خلاف واقعیتهایى برمى خوریم که نشان مى دهد زنان قربانى تبعیضات موجود شده اند, چرا که شرح حال نگاریها توسط مردان انجام مى شده است.
3 - مخالفت حضرت محمد(ص) با نظر زنان, بطور کلى مطرح نشده, بلکه طبق روایت شماره نه, مخالفت آن حضرت با نظریه زنان تنها در مورد جنگ یا اسرار خانوادگى مربوط به تعداد همسران بوده است که متاسفانه این قید در بقیه روایات حذف شده است.
حال, برفرض آنکه این روایت را نیز بپذیریم, روشن است که زنان به خاطر محبت و دلبستگى به فامیل و اعضاى خانواده خود با خشونت و جنگ, موافق نبوده اند آنها بیشترین ضربه ها را در جنگ تحمل مى کردند, عزیزان خود را - چه در صف مسلمانان و چه در صف مشرکان - از دست مى دادند, بیوه و یتیم مى شدند یا به اسارت درمىآمدند. بنابراین, آنان به صورت طبیعى به مصالح خود مى نگریستند و با جنگجویى موافق نبودند ولى مردان هدف دیگرى داشتند. آنها به گسترش دین جدید, قلع و قمع دشمنان آن و ایجاد وحدت میات اعراب و گروندگان به آیین جدید مى اندیشیدند و تلاش مى کردند بساط فتنه گرى را از روى زمین برچینند. با این وصف, طبیعى است که شدت عمل مردان اقتضا کند که برخلاف میل زنان رفتار کنند. با این همه, مردان از مشورت با زنان در چنین زمینه هایى سود مى جسته اند!
4 - برخى از روایات (روایتهاى شماره یک و دو) نوعى ((ترخیص)) براى زنان درنظر گرفته و آنها را به خاطر خانه دارى و گرفتاریهاى اجتماعى مانند باغدارى, کشاورزى, دامدارى, ریسندگى و بافندگى از مستشارى معاف کرده است. این معافیت به خاطر قبح مشورت با زنان نبوده, بلکه به خاطر آن بوده که آنها بتوانند کارهاى خودشان را بخوبى انجام دهند; یعنى مردان اجازه دادند که زن در مشورتها آزاد باشد و اگر مایل نبود, در مشورت وارد نشود, نه آنکه اگر خود مشورت را قبول کرد, با او مشورت نکنند یا اگر مشورت ضرورى بود, به خاطر زن بودن, راى او را نپذیرند. به عبارت دیگر, چنین روایاتى از مستشارى زنان نهى نکرده است, بلکه زنان را از این کار معاف کرده و نوعى آزادى به آنان داده است و این معافیت و ترخیص, به خاطر مراعات حال خودشان بوده است!
نظرات دیگر این گونه روایات, چنین برداشتى را تایید مى کند. به عنوان مثال, کشتن گوسفند توسط زن در زمره منهیات آمده, درحالى که از دیدگاه شیعه کشتن گوسفند توسط زنان جایز بوده و روایات زیادى در این خصوص وارد شده است. همچنین نماز جمعه در شمار همین کارهاى ممنوعه قرار دارد, درحالى که فقیهان, حضور زنان را در نماز جمعه بى اشکال مى دانند!
5 - برخى از روایات یاد شده, مطلق است و ما بطور قطع و یقین مى دانیم که مدلول آنها در مورد زنان, صادق نیست. بدیهى است که مخالفت با زنان در تمام موارد و به نسبت همه آنان برکت ندارد, بلکه بعضى اوقات صادق است, زیرا اول آنکه در روایات دیگرى, مشورت با زنان تجویز شده است, دوم آنکه در برخى از همین روایات (روایتهاى شماره چهار و نه) اطلاق آن مقید شده است, سوم آنکه مشورت در جایى است که نظر صریحى در کار نباشد یا شرع مقدس, تکلیف انسان را معین نکرده باشد و ما مى دانیم که در وظایف زناشویى, حد و حدود, مشخص است و در مسائل اصولى, عبادى, سیاسى و فرعى نیز حد و مرزها معین است. بنابراین, دامنه مشورت, کوتاه و تنها به فهم و برداشت مقررات و حدود ختم مى شود, همان چیزى که جنسیت نمى پذیرد و به انحصار مردان درنمىآید. اگر فهم شریعت را از توان زنان خارج بدانیم, باید در ایمان آنها شک کنیم و بیعت آنان را با پیامبر(ص) و امامان(ع) نادرست تلقى کنیم, درحالى که چنین پیامد فاسدى به اعتقاد همه مسلمانان باطل و مردود است!
6 - برخى از همین روایات (مثل روایت شماره سه) مشورت با زنان را که مخاطب روایاتند (نه همه زنان و نه در همه جا) جایز مى داند, ولى توصیه مى کند که پس از مشورت, اندیشه اى را برگزینند که زنان مخالف آن هستند. چه بسا اندیشه مردان, موافق آراى زنان باشد, لیکن این روایات, تنها به خاطر اینکه اندیشه اى از جانب زنان مطرح شده, مردان را به مخالفت با آن دعوت مى کند.
با این وصف, اول آنکه مشورت با زنان اشکالى ندارد و ممانعت درصورتى است که مردان, بدون تفکر و تامل, راى زنان را بپذیرند, دوم آنکه پیام روایت یک امر نامعقول است و آن پذیرفته نشدن اندیشه اى - که گاه صحیح است - تنها به خاطر آنکه از قدرت فکرى زنى تراوش کرده است! علاوه براین, سخن یاد شده با قرآن و روایات نیز مخالف است, زیرا در قرآن به ((اتباع احسن القول)) فراخوانده شده ایم و در سنت به ((اخذ حکمت)) و سخن خوب بدون توجه به گوینده آن.
ادله موافقان
موافقان مستشارى زنان نیز براى دیدگاه خود دلایلى مىآورند که عمده آن دو دلیل قرآنى و روایى است.
1 - قرآن و مشورت با زنان
موضوع رایزنى با زنان و بهره گیرى از دانش و تجربه آنان, بروشنى هرچه تمامتر در قرآن مطرح شده است, بطورى که راه هرگونه تفسیر به راى و برداشت آمیخته به تعصب را بر مخالفان مى بندد.
در چنین مقاله اى که به خاطر محدودیت نمى تواند موضوع مشورت زنان را بطور گسترده طرح کند, بگونه فهرست وار به سه عنوان اشاره مى کنیم:
الف - عمومات و اطلاقات
ب - رایزنى
ج - استفاده از آراى زنان
الف - عمومات و اطلاقات:
در این زمینه به دو آیه اشاره مى کنیم, نخست آیه 159 سوره آل عمران که مى فرماید:
((فبما رحمه من الله لنت لهم ولوکنت فظا غلیظ القلب لانفضوا من حولک فاعف عنهم واستغفر لهم و شاورهم فى الامر فاذا عزمت فتوکل على الله اسن الله یحب المتوکلین))
((پس به رحمت خدا براى مردم نرم شدى و اگر خشن و درشت دل بودى, از دور و برت جدا مى شدند, پس از (کردار زشت) آنان چشم بپوش و براى آنان آمرزش بطلب و در کارها با آنان مشورت کن و هرگاه تصمیم گرفتى (که نظریه اى را اعمال کنى) بر خدا تکیه کن که خدا تکیه کنندگان را دوست دارد.))
دیگرى آیه 38 سوره شورا مى باشد که مى فرماید:
((والذین استجابوا لربهم واقاموالصلاه وامرهم شورى بینهم و مما رزقناهم ینفقون))
و آنان که به نداى خدایشان پاسخ مثبت گفتند و نماز به پا داشتند و در کارهایشان با یکدیگر مشورت کردند و از روزى ما انفاق نمودند.
این دو آیه کریمه به واسطه عموم و اطلاق خود دلالت دارد که زنان به عنوان اعضاى جامعه اسلامى و ایمان آورندگان به پیامبر(ص) مشاور آن حضرت و سایر مومنان هستند; بخصوص ابتدا و انتهاى آیه دوم, راه توجیه مردانه را بر مخالفان مشورت با زنان سد مى کند, زیرا نمى توانند منکر چنین حقایقى باشند و استجابت زنان و انفاق و نمازگزارى آنان را انکار کنند.
در آیه اول, وجود پیامبراکرم(ص) به عنوان رحمت خدا معرفى شده و این رحمت, مخصوص مردان نیست. پیامبر(ص) براى تمام مسلمانان (چه زن و چه مرد) خوش اخلاق و نرم کردار است, نه تنها براى مردان!
آن حضرت به امر خدا براى همه مسلمانان طلب آمرزش مى کرد. چنین موضوعى در آیات دیگر قرآن, مثل آیه دوازده سوره تحریم بصراحت یاد شده است. در این آیه, خدا به پیامبر(ص) دستور مى دهد که براى زنان طلب آمرزش کند:
((واستغفر لهن الله))
از آنجا که قرآن خود تفسیر کننده خودش مى باشد, ضمیمه کردن این آیه به آیه 159 سوره آل عمران منظور از عموم آیه را روشن مى کند و جاى شبهه اى باقى نمى گذارد تا تنها به خاطر ((مذکر آمدن خطاب)) زنان از این موهبت محروم شوند.
این فقط قسمتی از متن مقاله است . جهت دریافت کل متن مقاله ، لطفا آن را خریداری نمایید
