بیان مسأله:
یارانه عبارتست از پرداخت مستقیم یا غیر مستقیم دولتی "امتیاز اقتصادی" ، یا اعطای رجحان ویژه‌ای که به مؤسسات خصوصی ، خانوارها و یا دیگر واحدهای دولتی جهت دستیابی به اهداف مورد نظر دولت انجام می پذیرد.
از تعریف فوق بر می آید که یارانه مستلزم مقداری انتقال درآمد است. اعم از این که انتقال بین دولت و بخش خصوصی و یا میان گروه های مختلف بخش خصوصی انجام گیرد.
یارانه برای پرداختهای رفاهی است که جهت چاره اندیشی به نابرابری توزیع درآمد، برنامه ریزی می گردند و هم چنین سایر برنامه های دولتی که به منظور تعدیل آثار ناشی از فشارهای بازار طرح ریزی می گردند.[1]
در عمل یارانه عبارتست از تشویق و رشد بخش هایی که یارانه به آنها تعلق گرفته در مقابله با بخش هایی که از این مزیت بی بهره اند . در تعریفی دیگر میتوان گفت که یارانه از انواع پرداختهای انتقالی جهت جبران یا پرداخت قسمتی از قیمت کالا یا خدمات است که به منظور افزایش قدرت خرید مصرف کننده و یا افزایش قدرت فروش تولید کننده و کنترل آثار منفی آن به مصرف کننده توسط دولت انجام می پذیرد.
یکی از از عمده ترین مشکلات اقتصاد ایران دو گانگی قیمت برخی از کالاها است که همان قیمت آزاد و دولتی هستند. برخی از این کالاها ی اساسی و حامل های آنها مشمول یارانه می باشند. اما برخی دیگر مثل خودروها و کالاهای پتروشیمی نظیر مواد شیمیایی ، پلاستیک و... منشأ بسیاری از مفاسد اقتصادی هستند.
در عین حال یارانه ها در مواردی به صورت هدفمند به مصرف کنندگان پرداخت نمی شود. بسیاری از یارانه ها از قبیل یارانه بنزین مشمول مصرف کنندگانی می شود که صاحب خودرو هستند و بقیه مردم از این نوع یارانه استفاده چندانی ندارند. انواع یارانه ها را می توان به دو دسته مستقیم و غیر مستقیم تقسیم کرد. یارانه های مستقیم ناشی از فروش کالاهای تجاری و یا خدمات به قیمتی کمتر از قیمت خرید یا قیمت تمام شده است.
هدایا و کمک های دولت از محل حساب جاری به شرکتها ی عمومی از انواع کمک های بلا عوض بوده و یکی از سیاستهای اقتصادی دولت می باشد . یارانه ها ی غیر مستقیم کمک هایی است که بر اساس ارزش کالاها ی تولید ، صادر و یا مصرف شده ، نیروی کار یا زمین به کار رفته یا سازماندهی آن انجام می پذیرد . و یا به کالاهای صادراتی ویژه،جهت پائین نگاهداشتن قیمت آنها تعلق می گیرد. یارانه ای غیر مستقیم خود به دو دسته تقسیم می شوند:
1- یارانه غیر مستقیم مصرفی 2- یارانه غیر مستقیم تولیدی
- یارانه غیر مستقیم مصرفی مانند یارانه های متعلق به کالاهای مصرفی از قبیل : روغن، قند، شکر، نان و بنزین
- یارانه غیر مستقیم تولیدی یارانه ای است که به کالاهای تولیدی و یا موارد مشابه پرداخت می شود.
یارانه جزو سیاست اقتصاد ملی است که جهت مبارزه با عوارض اقتصادی یا تشویق عوامل آن در دوره های خاص اتخاذ میگردد. شروع جنگ بین الملل در حقیقت سرآغاز یارانه ها می باشد. چرا که محدودیت های شدید منابع و توجه دولت به بخش های خاص موجب گردید که دولت به صورت عملی تر وارد بازار گردد و کالاهای راحتی به قیمت‌های بالاتر از قیمت بازار از تولید کننده خریداری کند.
به طور مثال آمریکا در طول جنگ جهانی دوم جهت تأمین احتیاجات نظامی و تسلیحاتی، نقره را به قیمت هائی بیش از قیمت جهانی و حتی قیمت داخلی کشور از تولید کنندگان داخلی خریداری می نمود.
دولت از طریق درآمدهایی که دارد یک سهمیه ای برای رفاه مردم اختصاص می دهد. یعنی دولت از آن نرخی که در بازار است کالایی را به نرخ کمتر به مردم می دهد. که این ما به التفاوت همان یارانه است. ومی توان گفت که قیمت یارانه قیمت ثابتی نیست و بستگی به سیاستهای دولت دارد.
بعضی از دولت ها با دادن وام های بلندمدت با بهره ی کم و همچنین با پرداخت یارانه و یا آمیخته ای از هر دو از تولید کالاهای اساسی حمایت می کنند.
حال می خواهیم در مورد قسمت دوم موضوع یعنی واردات بحث کنیم.
واردات را می توان طبق اصطلاح بین المللی عمل وارد کردن هر نوع کالایی به قلمرو گمرکی کشور نامید. واردات همان ورود کالا به کشور از طریق مرزهای زمینی ، هوایی یا دریایی است.
واردات کالا به مناطق آزاد تجاری یا مناطق حراست شده گمرکی مشمول عنوان واردات کشور نمی شود.
در این جا ما می‌خواهیم بدانیم که تأثیر یارانه های دولت بر قیمت کالاهای وارداتی چگونه است؟
برای این منظور اولاً ما باید خود کالاهای وارداتی را مشخص کنیم از جمله کالاهایی که به عنوان واردات از کشورهای خارجی وارد کشورما می شوند، می توان بنزین ، برنج و یا شکر را یادآور شد و دولت با اجرای سیاستی همچون یارانه به مردم آنها را در تأمین رفاه تا حدودی یاری می نماید. حال این مسأله به ذهن می رسد که چگونه دولت یارانه را به مردم می دهد؟ در پاسخ به این سؤال به عنوان مثال می توان گفت که دولت مثلاً شکر یا برنج را به صورت کوپنی به مردم می دهد.
