فرمت فایل : word (قابل ویرایش) تعداد صفحات : 22 صفحه
کلیات
آن چه که مسجد را مسجد می‌کند فقط دیواری است که به دقت در جهت قبله قرار می‌گیرد، یعنی به طرف کعبه در مسجدالحرام که در شهر مکّه واقع است. هیچ نوع سقفی، هیچ نوع ابعاد خاصی، و هیچ نوع دیوار در بر گیرنده‌ای لازم نیست و به هیچ نوع امکانات عبادی جنبی نیاز ندارد. در واقع می‌توان گفت که حتی به آن دیوار هم احتیاجی نیست. از پیامبر [ص] روایت است که فرمود: «هر جا که نماز بگذارید، همانجا مسجد است». از این رو، در سراسر جهان اسلامی و تا به امروز، همین که وقت نماز فرا می‌رسد مؤمنان دست از کار می‌کشند، رو به قبله می‌کنند و در همانجا نماز می‌گذارند.
بدیهی است که مسلمانان از همان روزهای نخست اقدام به ساختن مساجد کردند و به تبع افزایش تعداد مساجد، اشکال معماری نیز رو به گسترش نهاد.
مسجد به تمام معنی بنائی است اسلامی و از این دیدگاه، جلوه‌گاه کلیة رمز و رازهای معماری اسلامی به شمار می‌آید. علاوه بر آن، جهان سده‌های میانه مسلمان، نظیر اروپای قرون وسطی، جامعه‌ای خدامدار بوده است و مسجد بیان طبیعی آن. لذا بررسی دقیق عملکردهای این بنا ما را به فهمی عمیق از کارکردهای این بنا ما را به فهمی عمیق از کارکردهای فرهنگ اسلامی می‌رساند.
مسجد بنای الگویی بود که کلاً عالی‌ترین سازه‌ها را در معماری اسلامی به وجود آورد؛ مسجد با این نیت ساخته می‌شد که باقی بماند، در حالی که بسیاری از بناهای غیرمذهبی، علیرغم توجه به تزئنات غنی آن، ساختار سست داشتند. همین امر موجب پایداری بسیاری از مساجد نسبت به سایر بناها شده است. این بنای مسجد بود که صحنة نخستین تجربه‌های آمیخته با ترس اعراب در زمینة معماری شد و این به واسطة مسجد بود که مسلمانان بیش از هر واسطة دیگری از طریق آن با میراث معماری قبل از اسلام تماس برقرار کردند. در نتیجه این بنا آن الگویی است که- به مانند کلیسا در جهان مسیحی- بیش از هر چیز دیگر تأثیر سنتهای ممتاز معماری محلی بسیاری را که در مجموع معماری اسلامی را شکل دادند، منعکس می‌سازد.
تعریف
مسجد بطور قطع بنای مذهبی اصلی اسلام است که از بین کارکردهای متعدد آن، والاتر از همه کارکرد عبادت جمعی آن است. ساده‌ترین شکل مسجد از یک حیاط مرکزی تشکیل می‌شود که رواق‌هایی آن را احاطه کرده و متصل به یک سرسرای سرپوشیده است. گزینش اجزای تشکیل دهندة مسجد و اثر متقابل آنها بر یکدیگر؛ کارکردهایی که از مسجد انتظار می‌رفت؛ نقش تزیینات و بالاخره تمام آنچه که به تأثیرات زیباشناختی و بصری این نوع بنا کمک می‌کند.
تمام فضای مسجد به یکسان مقدس است و معماری آن هیچ سلسله مراتب بااهمیتی را در خود ندارد. مساجدی که دارای صحن هستند- که نمونة غالب ساختِ مساجد در جهان اسلامی است- تفاوت بصری روشنی بین فضای صحن و رواقهای دربرگیرندة آن و فضای سرپوشیدة وسیع‌تری که محراب در آن قرار دارد دیده می‌شود.
نوآوری
ورود جریانی از آرمان‌ها، فنون و مصالح بیگانه می‌دهد که به صورت تعیین کننده‌ای سادگی ابتدایی مسجد عربی را دگرگون ساختند. از این به بعد معماری مسجد بر مبنای پس زمینه‌ای از نفوذ (گرایشهای) کلاسیک، بیزانس و ایرانی متحول شد. در نتیجه، از دورة اموی به بعد شکل کالبدی مسجد، حداقل در برخی از بخشها، بطور غیر قابل انکاری، ریشه در سنتهای هزار ساله دنیای خاور نزدیک و مدیترانه دوانید. مسجد در شکل اصلی خود بدون بهره‌گیری از این تأثیرات قادر بود که وظیفة خود را به خوبی انجام دهد. ولی شکی نیست که ترکیب آنها در طرح مسجد بطور اساسی موجب گسترش بعدی آن در تمامی جنبه‌ها شد.
این وجوه جدید شامل پنج عنصر بودند: «محراب» یا طاقنمای نماز، «منبر» یا سکوی وعظ، «مقصوره» یا محصوره سلطنتی، «ناو» یا راهرو بالا آورده میانی شبستان، و «گنبد» روی چشمة محراب. تمام این عناصر پنجگانه با درجه اهمیت برابر باقی ماندند؛ ولی در یک بنا با همة آنها به یک نحو برخورد نمی‌شد.با این که تمام آنها پالوده شده و تغییر شکل پیدا کرده‌اند، ولی بدون شک ریشه‌های آنها کلاسیک است و از طریق هنر بیزانسی و ایرانی امکان حضور یافته‌اند
تحقیق درباره بررسی و ارزیابی مساجد و معماری آن
