تحقیق د ر مورد نگاهی کوتاه به شهرستان دزفول

اختصاصی از فی بوو تحقیق د ر مورد نگاهی کوتاه به شهرستان دزفول دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب *

 فرمت فایل :Word  (قابل ویرایش و آماده پرینت )

  تعداد صفحه:69

  فهرست مطالب :

نگاهی کوتاه به شهرستان دزفول

کشاورزی و دام داری

مشخصات جغرافیایی

وجه تسمیه و پیشینه تاریخی

مسجد لب خندق دزفول

آرامگاه یعقوب لیث صفاری دزفول

مسجد جامع دزفول

نام این‌منطقه از واژه «دژپل»یعنی قلعه پل گرفته شده است. از قدیمی‌ترین آثار تاریخی شهر می توان به محوطه های پیش از تاریخ، شهر قدیمی جندی شاپور(اولین مرکز دانشگاهی ایران)، پل ساسانی(با 14 دهانه اصلی و 12 دهانه فرعی)، بافت زیبای معماری سنتی و بناهای قدیمی اشاره نمود. آسیاب های دزفول، مسجدجامع،‌بقعه سبز قبا، بازار قدیم شهر، مسجد لب خندق، بقعه شاه ابوالقاسم،مجموعه تاریخی شاه رکن‌الدین، بقعه محمد‌بن‌جعفر‌طیار، بقعه‌رودبند و خانه تیز نو(اداره میراث فرهنگی دزفول) از جمله مناطق دیدنی و تاریخی این شهرستان به شمار می‌آیند. فرآورده های چوبی، نمدمالی، گیوه دوزی، سبدبافی، خراطی، نازک کاری چوب از قبیل قلیان، زیرقلیان، شمعدان، چوب لباسی، نمکدان و زیرسیگاری از جمله صنایع دستی مردم شهرستان دزفول به شمار می‌آید.
ازدیگر صنایع این‌منطقه می توان ورشوسازی را نام برد.در شهرستان دزفول کارگاه‌های ورشوسازی نیز دایر است و در آن‌ها‌ وسایل‌چای خوری و سینی و منقل تهیه می شود. قلم‌زنی روی طلا و نقره و زرگری‌ نیز در این شهرستان رواج دارد.

 مکان های دیدنی و تاریخی

از قدیمی‌ترین آثار تاریخی شهر می توان به محوطه های پیش از تاریخ، شهر قدیمی جندی شاپور(اولین مرکز دانشگاهی ایران)، پل ساسانی(با 14 دهانه اصلی و 12 دهانه فرعی)، بافت‌زیبای‌معماری سنتی و بناهای قدیمی اشاره نمود. آسیاب های دزفول، مسجدجامع،‌بقعه سبز قبا، بازار قدیم شهر، مسجد لب خندق، بقعه شاه ابوالقاسم،مجموعه تاریخی شاه رکن‌الدین، بقعه محمد‌بن‌جعفر‌طیار، بقعه‌رودبند و خانه تیز نو(اداره میراث فرهنگی دزفول) از جمله مناطق دیدنی و تاریخی این شهرستان به شمار می‌آیند.

صنایع و معادن

صنایع کارخانه‌ای دزفول بسیار زیاد و متنوع است. کارخانه‌های گچ پاکتی، موزاییک سازی، آجر سفال، آجرهوفمن، لوازم ساختمانی، قیر سازی، بافندگی، تولید پوشاک، تولید مواد غذایی، یخچال و فریزر سازی، تولید تیرچه و بلوک ساختمانی، تهیه و تولید منبع های فلزی، اطاق سازی کامیون و وانت، ساخت ادوات کشاورزی، ‌سنگبری آهک پزی و انواع کارخانه های صنایع غذایی از قبیل کمپوت سازی، ‌تولید ماکاورنی، تولید شکر و … در این شهرستان فعالیت دارند. معادن شن و ماسه که تحت نظارت دولت است‌در 3 مسیر زیر قرار دارد:

دانلودمقاله داستان کوتاه

اختصاصی از فی بوو دانلودمقاله داستان کوتاه دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .


ادب عامه آن را تاریخ رسمی به عمد یا سر خطا ضبط کرده در میان غصه‌ها- ترانه ها- لالایی ها- ضرب المثل و ... می آورد. پس زبان مردم است و از این رو در مردم شناسی جایگاهی ویژه دارد. بخشی از میراث فرهنگ معنوی سرزمین مان است. امروز اگر نپردازیم فردا خیلی دیر است.
به نظر من، ادب عامه خرافات را هم در بر می گیرد. ایرانیان به خرافات توجهی خاص قائل هستند و همین باعث عقب ماندگی شان شده است در صورتی کشورهای پیشرفته در سطح علمی رو به ترقی هستند. اگر سعی کنیم این باورهای غلط را دور بریزیم شاید راهی پیدا شود که دوران طلایی که زمانهای پیش داشتیم تکرار شود.
حتی صادق هدایت هم در مقدمه کتاب خود این خرافات را ذکر کرده
جادوگری- افسون- زهرها- نوش دارو- تسخیر جانوران- ارواح- پیشگویی- جن گیری- بد قدم و خوش قدم- خیمازه- عطسه- خیر و شر- آمد و نیامد- چشم زخم- چشم شور- فال قهوه- تخم مرغ- و از همه واضح تر در دنیای امروز ما فال حافظ است.
بدترین خرافات، خرافاتی هتسند که جایگزین اعتقادات دینی می شود و مبارزه با این ها خیلی سخت است کسی که با این نوع خرافات مبارزه می کند به او می گویند ضد مذهب.
کارلا سرنا:
ایرانیها مانند بیشتر شرقیان، رشته ای از رویداد را صدها بار بی هدف از بین انگشتان خود عبور می دهند من هم با نظر او موافقم. چون ایرانیان افراط و تفریط زیاد می کنند. واقعاً بعضی افراد بی هدف از تسیبح استفاده می کنند.
من استخاره را قبول دارم ولی بارها دیده ایم که این استخاره وسیله بازی ای برای این افراد عامه و حتی برخی ملاها شده است و این باعث تاسف است.
فرد به دکتر می رود و دکتر برایش نسخه می پیچید تازه می آید به خانه و استخاره می کند که این دارو را بخورم یا نخورم و قرآن اگر بگوید نخورد نمی خورد.
گاه تاثیرات این خرافات به حدی می رسد که فرد برای آموختن خرافات طبعه خود به مدرسه می رود.
عامه مردم ساده و زودباور و بخت و سرنوشتشان را در این خرافات می دادند. ما که مثلاً تحصیل کرده ایم چرا به جای تلاش و کوشش و دعا و توسل به خدا به خاطر نادانی در این خرافات غرق شویم.
به جای اینکه این باورهای غلط را در ذهنمان پرورش دهیم مهمتر به باورهای خوبی که میراث فرهنگی مان است بپردازیم. چه عیبی دارد که در بین صحبت هایمان یک یا چند بیت شعر یا ضرب المثل بیاوریم و یا حکایاتی تعریف کنیم.
این شعرها یا ضرب المثل ها یا حکایت ها گر چه ساده و بی پیرایه اند ولی در آنها دنیای معنا و مفهوم نهفته است. آینه تمام رفتارهای اجتماعی هستند- هر کدام مصداقی خاص در جامعه دارند.
از همه مهمتر به صحبت های ما جاذبه می دهند- بیشتر در یادها می مانند- چاشنی سخن هستند. هما نسبی را که نمک برای طعام دارند، این ها برای کلام ما دارند.
من بیشتر صحبتم در مورد ضرب المثل ها است، از جمله فرهنگهای معنوی ملت ایران (امثال و حکم) است که سینه به سینه از نسلی به نسل دیگر رسیده و امروزه (امثال و حکم) در نزد اقوام ایرانی همچنان باقی است. که بسیاری از آنها از همان تاریخ سرچشمه گرفته است.
این ملت صاحب فرهنگ، حتی در سخترین شرایط مثل فاجعه دردناک حمله مغولها با همه پرداخت سنگین قتل و عام ما فرهنگ ملی خود را پاسداری کرده و نه تنها آن را از دست نداده، امثالی چون کار، کار خداست را بر این گنجینه دیرپا افزوده است.
من نمی دانم در این گسترة جغرافیایی کره زمین چند میلیون مسلمان زندگی می کند ولی زبان اکثریت آنها عربی، فارسی، ترکی است و فرهنگ زبان آنها به قدری به هم نزدیک تاست که نمی توان براحتی تشخیص داد که فلان اندیشه و حکمت و مثل برای نخستین بار از کدام زبان سرچشمه گرفته است.
به قول حافظ:
یکی است ترکی و تازی در این معامله حافظ
حدیث عشق بیان کن بدان زبان که تو دانی
اگر چه مثلهای هر کشوری در نوع بیان و ساختار متفاومت است ولی مضمون اصلی در بسیاری اوقات یکی است. اگر اندک تغییری در شکل و ساختار در میان ملل مختلف هم باشد به خاطر تفاوت در آداب و سنن مذهب- و وضعیت اقتصادی- سیاسی- جغرافیایی و فرهنگی و ...
البته بعضی از ضرب المثل ها در شرایط برابر و معنی یکسان در فرهنگهای متفاومت با زبان های مختلف بکار می روند و حتی در حالت های خاص، الگو و ساختار جمله نیز یکسان می باشد.
آفریدگان و خالقان ضرب المثل ها در میان هیچ ملتی شناخته شده نیستند و می توان گفت این مردم عادی کوچه و بازار بودند که به رسم ضرورت ها و نیازها آنها را آفریده اند و از دورانهای قدیم سینه به سینه و نسل به نسل با ما رسیده است.
انجیل- تورات قرآن پیشوایان مذهبی- رهبران سیاسی در آفریدگان ضرب المثل ها نقش اساسی داشتند ولی بشر مردم عادی کوچه و بازار بودند که آنها را آفریده اند ضرب المثل ها نقش اساسی داشتند ولی بیشتر مردم عادی کوچه و بازار بودند که آنها را خلق و یا شعر و سخنان بزرگان را گرفته و مورد استفاده قرار می داند.
نه تنها افراد عادی بلکه بزرگان و اندیشمندان هم برای تقویت استدلال و تاثیر گذاری بشتر از ضرب المثل ها استفاده می کنند. به قول مرحوم دهخدا (مثل، حکمت توده است و ... نشانه صعه فکر آن ملت)

علی اکبر دهخدا در سال 1297 هجری قمری در تهران متولد شد.
پرورش از ملاکان متوسط قزوین بود.
10 ساله بود پدرش وفات یافت و با توجه مادر خود به تحصیل ادامه داد.
در محضر درس فضلای عصر از جمله شیخ غلامحسین بروجردی و آیه ا... حاج شیخ هادی نجم آبادی زبان عربی و علوم اسلامی را فرا گرفت و آنگاه که مدرسه سیاسی در تهران افتتاح شد دهخدا در آن مدرسه که معلم ادبیات فارسی آن محمد حسین فروغی موسس روزنامه تربیت و پدر ذکاء الملک فروغی بود به تحصیل مشغول گردید. در دوران به تحصیل زبان فرانسه پرداخت سپس به همراهی معاون الدوله غفاری سفیر ایران در باسکان رهسپار اروپا شد و 2 سال در اروپا و بیش تر در اتریش و در آنجا زبان فراسنه و معلومات جدید را تکمیل کرد.
مراجعت دهخدا به ایران مقارن، با آغاز مشروطیت بود و از آن موقع به همکاری میرزا جهانگیر خان و میرزا قاسمخان به سال 1325 قمری روزنامه صورا اسرافیل را منتشر کرد که از جرائد معروف و هم صدر مشروطیت و درمبارزات آزادی خواهان تاثیر آن از یک سپاه رزمنده بیشتر بود. و جذابترین قسمت آن روزنامه ستون فکاهی بود که به عنوان (چرخه و پرفه) به حکم استاد دهخدا و با امضای دخو نوشته می شد و چون سبک نگارش این مقولات در ادبیات فارسی بی سابقه بود مکتب جدیدی در عالم روزنامه نگاری و نشر معاصر پدید آورد.
و اگر چه پس از آن روزنامه های فکاهی فراوانی شد و مقالات اقتصادی بسیاری نوشتند اما هیچیک اهمیت و شهرت مقالات او را نیافت.
دهخدا در این مقالات پردازش و کنایه با طغیانی زیرکانه با طبقات مختلف زمان را که سه راه پیشرفت جامعه بودند به باد مسخره گرفت. این روزنامه سخت مبغوض مرتجعین زمان بود. چنانکه پس از تحصیل مجلس شورای ملی در دورة محمد علیشاه میرزا جهانگیرخان به فرمان محمد علی شاه به قتل رسید و دهخدا را با جمعی از آزادی خواهان به اروپا تبعید کردند.
ولی در پاریش به علامه محمد قزوینی معاشر بود، سپس به سویش رفت و در آنجا نیز به سال 1327 قمری سه شماره صوراسرافیل منتشر کرد. آنگاه به استانبول رفت و با همکاری جمعی از ایرانیان مقیم ترکیه روزنامه سروش را به زبان فارسی و پس از اینکه مجاهدین تهران را فتح کردند و محمد علی شاره از سلطنت خلع گردید دهخدا از تهران و کرمان به نمایندگی مجلس شوراری ملی انتخاب شد و با استدعای آزادی خواهان و سران مشروطیت از ترکیه به ایران آمد و به مجلس رفت.
دهخدا در دوران جنگ بین المللی اول در یکی از قرای چهارمهال و بختیاری منزوی بود و پس از جنگ به تهران بازگشت از کارهای سیاسی کناره گرفت و به خدمات فرهنگی و علمی مشغول شد و پس از اینکه مدتی در وزارت فرهنگ و وزرات عدیه و ریاست مدرسه عالی حقوق و علوم سیاسی اشتغال شدات یکباره اوقات خود را به کارهای علمی اختصاص داد و تا پایان خدمت به مطالعه و تحقیق و تحریر مصنفاتت گرانبهای خویش مشغول شد.
از آثار دهخدا بر مقالات منتشر در جراید کتاب امثال و حکم (4 جلد)
دیوان اشعار به اهتمام دکتر معین مرشدح حال ابورحیان بیرونی- چاپ وزارت فرهنگ لغت نامه کبیر (52 جلد)- از سایر کتاب های او ترجمه عظمت و انحطاط و بیان تجرجمه روح القوانین از تالیفات مت کیو و فرهنگ فرانسه به فارسی هنوز به طبع نرسیده و از تعلیمات و یادداشتهای تحقیقی انتقادی استاد در تصحیح دو اوین منوچهری فرخی- سید حسن غزنوی- سوزقی- ناصر خسرو- مسعود سعد سلمان- ابن یمین- حافظ و در تصحیح لغت خرس اسدی- صحاح الفرس و یوسف و زلخیا، قسمتی از آنها در مجلات ادبی یا خیمه کتاب چاپ شده. ولی بیشتر این آثار و همچین مجموعه کامل مقالات و مجموعة پندها و کلمات قصار از آثار استاد هنوز به طبع نرسیده.
و دهخدا در روز شنبه هفتم اسفند ما 1334 (1380 قمری) شمسی در سن 84 سالگی در تهران به رحمت ایزدی پیوست. دورنمای زندگی سیاسی استاد دهخدا دورنمای زندگی احرار و آزادگان و رادمردان روزگار است و خدمات علمی و فرهنگی وی از این مرتبه ارجمند تر است. هر گاه از وطن پرستی و فداکاری در راه استقرار حکومت مشروط گفتگو می شود، نام دهخدا در همان سطرهای نخستین به میان می آید و آنجا که سخن از تحول و پدید آمدن شیوه ها و اسلوبهای تازه در ادبیات فارسی است از دهخدا نیز با نام مستعار او یعنی (دخو) به عنوان مبتکر و پیشوا یاد می شود. فصل شعر جدید فارسی نیز با نام دهخدا آغاز می شود اما این همه حاصل کارهای دوره جوانی وی تا حدود 33 سالگی است و نزدیک به 50 سال دیگر از عمر بزرگوار به تحقیق و تتبع در ادبیات زبان فارسی صرف شد که عظمت مقام او را در این زمینة علمی و در اثر بزرگ و جاویدان و امثال و حکم و لغت نامه که بزرگترین معرف فرهنگ ایرانی و اسلامی و خلاصه تمدن و معارف بشری است آشکار می سازد.
تالیف امثال و حکم در واقع نمونه ای و فرعی بود از تالیف اصلی لغت نامه کبیر که 50 سال از عمر دهخدا در تدوین آن معروف گردیده است. لغت نامه دهخدا بر روی یادداشت هایی فراهم آمده بود که شمار آنها به چهارمیلیون میرسد و از سالها پیش از وفات مولف بزگوار کار اساسی آن به سر حد کمال رسیده بود اما تنظیم و چاپ آن خود مستلزم صرف وقت و مال و وقت بسیار بود. این است که چاپ آن فرصتی لایق می بود و سرانجام از مجموع مجلات لغت نامه که به یکصد و بیشتر خواهد رسید در حیات استاد 22 جلد تا پایان سال 1334 شمسی به طبع رسید و چاپ مجلات باقی بر حسب وصیت مولف زیر نظر آقای دکتر معین قرار گرفت و تا کنون شماره مجلات منتشره به 52 رسیده است. اما امثال و حکم سال 1308 کتاب شد.
از زمانی که دهخدا به تدوین لغت نامه خود پرداخت یادداشتهای امثال و حکم را مانند لاروس بزرگ فرانسوی (6 و 8 جلدی) داخل لغات کرده بود و ... مرحوم اعتماد الدوله قراگز بودند زیر معارف وقت بدان سبک که طبع لغت نامه با وسائل آن عهد مسیر نبود. از ایشان درخواست کرد امثال و حکم را از یادداشتهای خود آنچه مثل حکمت و اصطلاح و حتی اخبار و احادیث بود بیرون کشید و مجموع را به نام امثال و حکم در 4 جلد به سالهای 1308 و 1311 در تهران به همت مرحوم تراگزلو به طبع رسانید و در پایا فهرست اعلامی بر آن می افزود.
بعد از آنکه امثال و حکم تالیف مستقل و جدا گردید و طبع شد دهخدا در یادداشتهائی که برای مقدمه لغت نامه یادداشت کرده بود نوشته است: در لغت نامه امثال را به حد لازم نیاورده ام، برای آنکه در کتاب امثال و حکم نقل کرده‌ا‌م و اگر در اینجا تکرار می شد وقت بسیار می خواست و حجم کتاب بسیار بیشتر می شد و کار طبع مشکلتر می گردید.
چاپ اول امثال حکم که آخرین قمست آن به سال 1311 منتشر شده بود مقدمه مولف را فاقد است و شروع آن از همان حرف الف تا ی و این نکته ضمن شرح حال استاد دهخدا که به قلم دکتر معین به طبع رسیده چنین توضیح شده است. اصولاً استاد علامه در باب مقدمة خود احتیاطی عجی مقرون به و ستایش داشت.
در پاسخ نگاهنده راجع به علت عدم تجدید مقدمه برای مقدمه برای امثال و حکم اظهار داشت. در زبان فرانسوی هنوز لغت پیدا کردم که در فرهنگهای عربی و فارسی همة آنها را مثل ترجمه کرده بودند و در فرهنگ های بزرگ فرانسوی تعریف های که برای آنها نوشته اند مقنع نیست.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  44  صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلود مقاله گذری کوتاه بر تاریخ ایران

اختصاصی از فی بوو دانلود مقاله گذری کوتاه بر تاریخ ایران دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

مقدمه
شیوه های معیشت و تولید و فعالیت های انسانی منبعث از آن ‏‏در فضا نمی باشد ساخت شهر بازتاب اوضاع و احوال اجتماعی - فرهنگی و سیاسی اقتصادی حاکم فضاست که در یک مقطع زمانی – مکانی خاص رخ داده و در بستر زمان تحول یافته است . مکان به عنوان عنصر ثابت و تابع متغیرهای زمان جامعه اقتصاد فرهنگ و سیاست را در خود متبلور کرده است.

پژوهشها نشان می دهند که حاصل و برآیند این عوامل است که در مکانی مشخص به فضا معنا بخشیده و آن را به نماد و بیان نمادین تبدیل کرده اند برآیند این عوامل شکل را ساخته و شکلهای متفاوت – بنا به محتوای خویش – بافت کالبدی و شالوده فضایی شهر یا کانون زیستی را پی افکنده اند.

این عوامل که به گونه ای زنجیره ای به یکدیگر وابسته اند و از زمانی که بشر یکجا نشین شد دولت را سامان داد و شهر را بنا کرد تا به امروز نقشی تعیین کننده در تعریف آن داشته اند این عوامل را میتوان به گونه ای کلی و عمده در سه گروه زیر مطرح کرد:

اول: مسائل جهان بینی یا چگونگی نحوه نگرش به جهان این عامل، دین ،مذهب ، مسلک، فرق متفاوت اجتماعی و مذهبی مراد از این عامل هر آن چیزی است که معنای فرهنگی و یا اجتما عی و روابط ناشی از آن را سبب می شود مطالعاتی متعدد در مقیاس جهانی نشان از تاثیر قطعی این عامل در تکوین شهر و کانون زیستی دارد.
دوم : عامل اقتصادی یا چگونگی تعریف مادی جهان بر چگونگی تولید و توزیع ثروت ،حرکت (گردش کالا) ،نحوه تولید ،توزیع و مصرف محصولات و رابطه آن با ساخت کالبدی نظر دارد مقصود از این عامل آنی است که معنای روابط و ارتباطات اقتصادی را دارد.
در گذشته اهمییت دارد «غارت – دفاع » در مقیاس جهانی به طور عام و در مقیاس کشور به گونه ای خاص نقش بازی کرده و تاثیری سرنوشت ساز بر اوج و حضیض شهر داشته است . می توان پدیده غارت- دفاع را پدیده ای دانست که تاریخ شهر را تبیین کرده است.
سوم: عامل محیط یا اقلیم ، یا چگونگی تعریف زیست – محیطی جهان این عامل ،آب و هوا همواری و ناهمواری و به طور کلی عناصر محیط زیست طبیعی را شامل می شود.
تاثیر آن بر شکل گیری کالبدی و تظاهرات فضایی کانون زیستی وشهر است .
فصل یکم
شهر نشینی، شهر گرایی و «شهر سازی»،
قبل از اسلام
مدخل
افول تمدن بین النهرین که در پی ستیز شهر – دولتهای مستقر در آن خطه رخ میدهد از سویی و رشد شتابان یکجا نشینی آریاییهایی که در دشتهای وسیع و مرتفع سلسله جبال زاگرس سکنی گرفته بودند از سوی دیگر سبب گردید تا مراودات و ارتباطات بسیاری با شهر – دولتهای بین النهرین بر قرار گردد ، ارتباط همه جانبه ، همه سویه و جامع بین جوامعی هنوز مدنی نشده به جوامعی که سالها از مدنیت آنها می گذرد . در این آمد و شد اطلاعاتی است که جوامع مستقر در ارتفاعات مظاهر تمدن دشت نشینان را دریافته و تمدن خویش را با مایه گرفتن از آن پایه می نهند ، به آن قوت می بخشند و سپس تمدن پیشین را مغلوب و مقهور خویش می سازند .
در این دوران ما با دو گونه عمده شهر نشینی و یک گونه شهر نشینی و شهر گرایی گذرا بین این دو شیوه عمده مواجه هستیم
اول –شیوه پارسی : این شیوه از قرن نهم ق.م با ساختن اولین «شار» مادی الهام گرفته از« شهر –تپه» های بین النهرین (زیگورات) شروع شده و با شکوفایی شارهای پارسی در شوش ،استخر ،پاسارگاد و....... به اوج خود میرسد . تخت جمشید نمونه والایی از تغییر مفاهیم و معانی است که از تمدن های بین النهرین کسب شده است.
دوم-شیوه یا میان شیوه پارسی – هلنی : جانشینان اسکندر نوعی دیگر از روابط میان انسان و استقرار انسانی را مطرح می کنند گونه ای که هم بنیانهای شهر – دولت یونانی را در خود دارد . هم مفاهیم شهر – قدرت های ایرانی را .
سوم- شیوه پارتی : مقاومت در مقابل مفاهیم مادی و معنوی شهر – دولتهای پایه گذاری شده توسط سرداران یونانی و ستیز برای استیلای مفاهیم و معانی زیست و تولید بومی ،سه شیوه فوق در پنج مقطع تاریخی (نظام های حکومتی متفاوت ) به کار گرفته می شوند و سه مرحله متفاوت در شهر گرایی و شهر نشینی دوران باستان را شامل میگردند :
اول : مرحله شکل گیری و پیداش پدیده شهر رشد آن در دوران ماد و بالندگی آن در دوره هخامنشنی ( استقرار قطعی شیوه پارسی)
دوم : مرحله پیدایش «نو شهرها » و تجربه سازماندهی شبکه شهری در سازمان
فضایی کشور :
سوم: مرحله پیدایش نو شهر های سوق الجیشی و تعمیم مفهوم شهر به منطقه ای بس فراتر از محدوده ها ی کالبدی بلا فصل آن:
تشکیل دولت ماد ودر ورای طبقات و اقوام قرار گرفتن آن سبب می گردد تا دولت هم مفهومی آسمانی یابد و هم مفهومی زمینی . دولت هم مظهر آسمان و قوامین آنست و هم مظهر تنظیم و تنسیق ارتباطات و روابط زمینی است چنین دولتی نه بر تقسیم کار اجتماعی بین جوامع سه گانه تحت فرمان خود بلکه بر وحدت اجتماعی کار بین آنها پای می فشرد .
آنچه در دوران ماد رخ می دهد نه شهر نشینی و نه یکجا نشینی است چون یکجانشینی قبلاً رخ داده است و گواه بر آن موجودیت جامعه روستایی است و اینکه شهر نه به عنوان تشکیل یک جامعه کاملاً مشخص بلکه مکان جمع شدن سه جامعه رو ستایی ، ایلی و شهری است.
شار مادی در این مرحله عبارت است از قلعه ای محکم و قوی بر فراز تپه یا نقطه سوق الجیشی خاص که در دامنه و در پس دیوارهایش نقاط زیستی کوچک و بزرگ پراکنده اند . در این شار مفهوم بازار هنوز در مرحله جنینی قرار دارد . آنچه مورد برنامه ریزی و طراحی دقیق قرار می گیرد قلعه و تقسیمات داخلی آنست.
شار نظامی- کشاورزی دوران ماد جای خود را به شار نظامی- بازرگانی پارسی در سر حدات و شار بازرگانی – کشاورزی سرزمین های میانی می دهد .
شار پارسی علاوه بر آنکه محل استقرار و تمرکز قدرت مذهبی و حکو متی است مرکز اقتصادی و بازرگانی نیز می گردد. بازار در شهر تولد می یابد.
شار پارسی مسوول مستقیم امنیت منطقه تحت نفوذ خویش است همان گونه که مسئول جمع آوری مالیات و در مواقع لزوم سرباز و نیروی انتظامی منطقه خویش نیز می باشد شار پارسی اولین قدم در مفهوم منطقه ای شدن را برداشته است .
«شهر – معبد» ،«شهر- قدرت» و« شهر- بازار » مفاهیمی هستند که شار پارسی با خود حمل می کند و با استقرار در نقاط سوق الجیشی بسیار با اهمیت به مقوله زیست- محیطی نیز جواب می دهد .
جامعه دودمانی هخامنشی بسرعت جای خود را به جامعه دولت سالار می دهد. دولت با قرار گیری در راس هرم قدرت سازمان اجتماعی را بر مبنای طبقات مشخص زیر سازمان می دهد:
1- اشرافیت دودمانی:
2- مغان و رو حانیون
3- اشرافیت دهقانی
4- بازرگانان و پیشه وران

دوم :مرحله پیداش «نو – شهرها»و تجربه سازماندهی
فرو پاشی دولت هخامنشی سبب می گردد تا جوامع شهری و روستایی دچار نابسامانیهای فراوان گردند . ورود و رسوخ روابط اجتماعی- فرهنگی یونانی نشأت گرفته از جامعه اشرافی برده دار متکی بر تقسیم کار اجتماعی سبب دگرگونی و آشفتگی روابط اجتماعی – فرهنگی منبعث از جامعه سالار متکی بر وحدت اجتماعی کار می گردد.
تلاقی دو فلسفه یکی متکی بر فرهنگ و سلطه روابط فرهنگی و دیگری متکی بر مدنیت و سلطه روابط مادی ، سبب می گردد تا مفهومی جدید از «شهر » پیدا شود شهری که هم بتواند هاله ای از «شهر – دولت» هلنی باشد و هم سایه ای از «شهر-قدرت» پارسی.
شهر پارسی – هلنی در مکانی استقرار می یافته است که :
یکم: در جوار و یا در نزدیکی راههای ارتباطی و جاده های اصلی قرار داشته باشد.
دوم: در کنار قلعه نظامی و یا شهر قدیمی مستقر در منطقه ای مملو از روستاهای پیرامونی باشد .
سوم: از دیدگاه سوق الجیشی قابل تأمین باشد
بنا بر این« شهر پارسی – هلنی » در بدو تولد خویش شهری نظامی است . شهری است که بر مبنای شهر – دولت یونانی شکل می گیرد. خود مختاری که کم و بیش از طرف دولت سلوکی پذیرفته می شوذ با این استثنا که در حقوق بین شهر و دولت ،کلام نهایی از آن دولت سلوکی است .
سوم: مرحله تعمیم شهر گرایی و شهر نشینی و تجربه ساماندهی سرزمین
شار پارتی در دولت اشکانی
جامعه ایلی همراه با جامعه رو ستایی و بخشی از جامعه شهری –بخشی که نه به منزله شهروند بلکه به عنوان «خارجی » تلقی می شد – موفق می گردند تا دولت اشکانی را بر پهنه وسیعی از ایران آن روز گاران مستقر سازند. هماهنگی و همنوایی سه جامعه تحت سلطه این دولت سبب می گردد تا دولت قدرتمند اشکانی نزدیک به شش قرن اقتدار خود را بر سرزمین بگستراند ، بازرگانی را رونق بخشد ، روابط کالایی و پولی راغ ارتقا بخشد و از آن ره به شهر نشینی و شهر گرایی شتاب دهد.
بازگشت به مفاهیم سرزمینی – بخصوص شیوه پارسی – در ابعاد زیست و تولید و به روز کردن آنها سبب میگردد تا دولت اشکانی شکلی کاملاً متفاوت از نحوه استقرار و زیست را سازمان دهد
شار پارتی در دولت اشکانی محل استقرار طبقه اجتماعی می گردد . طبقاتی که بخوبی نشانگر دگر گونیهای تاریخی هستند که از دولت هخامنشی تا دولت اشکانی رخ داده است بدیند قرار:
1-اشرافیت دود مانی
2- دیوانسالاران و نظامیان
3- مغان و رو حانیون
4- اشرافیت دهقانی
5-با زر گانان و پیشه وران
دولت اشکانی با تخریب سازمان کالبدی دولت سلوکی ،مظهر آن یعنی «شهر پارسی – هلنی » را نیز دگرگون می کند و با ادغام این شهر با محیط اطرافش نظم اندامواره و خود انگیخته محیطی را بر نظم منطقی و برنامه ای آن تحمیل می نماید و بدین ترتیب شهر قدیمی را سازمان جدید مستحیل می کند .
ساز ماندهی کالبدی – فضایی درون شار کم و بیش همانی است که در شار پارسی وجود می داشت ،بدین معنی که :
1- دژ حکومتی
2- شار میانی
3- شار بیرونی
ب :بالندگی مفهوم شار و سازمان یافتگی کامل آن
شار پارتی در دولت ساسانی (قرن سوم تا هفتم میلادی)
ظهور دولت ساسانی در واقع اولین حرکت جامعه شهری برای رسیدن به قدرت است . تا قل از این ، حکومت همیشه از آن جامعه ایلی بود که با جنگ و ستیزه های خود دولتهای پیشین را از آن خود کرده بود .
ولی نطفه اصلی این دولت در «شهر» بسته شد و نظریه پرداز اصلی آن در فضای جامعه شهری پرورش یافته بود . به همین دلیل است که شهر پایه نهادهای اجتماعی- اقتصادی ، فرهنگی – سیاسی و بازرگانی – اداری دولت ساسانی می گردد.
ایجاد طبقات منظم اجتماعی و جایدهی سه جامعه ایلی ،دهقانی و شهری تحت سلطه در این طبقات اجتماعی به دولت متمرکز و قاهر ساسانی امکان میدهد تا به نوعی «نظام کاستی» در سازمان اجتماعی دست یابد و بدین ترتیب از آمیختن طبقات و دخول افراد از طبقه ای به طبقه دیگر جلوگیری کند.شهر مکان اصلی استقرار طبقات برتر اجتماعی است . این طبقات عبارتند از:
1- مو بدان و مغان
2- جنگاوران و سپاهیان
3- دبیران و پز شکان
4- دهقانان
دردولت ساسانی است که تعابیر و تفاسیر جدیدی از نحوه استقرار حکومت زیستی در پهنه سرزمین تحت سلطه آن رخ می دهد . ساتراپ ها یا سرزمین های منطقه پهناور در اختیار فرماندارانی قرار می گیرد که به نمایندگی از دولت ساسانی بر آنها حکم می رانند.
مالکیت عمومی از آن دولت ساسانی می گردد که می تواند در مواردی به مالکیت جمعی ایلی بدل گردد ویا به مالکیت خصوصی روستا یی و یا شهری ،دو زیر مجموعه ای که هر آن می توانند از سوی مجموعه بالاتر (مالکیت عمومی ) نفی می گردند .
در سازمان فضایی جدید کشور ،دفاع از کشور به شهر هائی که کاملاً از دیدگاه نظامی تجهیز یافته اند ،شهرهای سرزمین های میانی ،نقش حفاظت و حراست از شبکه های آمد و شد جاده ای را بر عهده می گیرند و شهرهای سرزمین های درونی عملاً به کار تولید می پردازند . هر سه گروه از این شهرها عملاً همان مفهوم کهن شار را معنا می بخشند .
شار ساسانی چون شار پارسی در دولت هخامنشی ، بر مبنای باورهای دینی و متأثر از مقوله جهان بینی ساخته می شود . شهر معمولاً به حصاری ختم می گردد که چهار دروازه به چهار سوی عالم داشته باشد که خود یاد آور جهات اربعه و عناصر اربعه نیزمی باشد.
این توصیف از چهره کالبدی و سازمان فضائی شار ساسانی نشان میدهد این مورد نیز دولت ساسانی خود را به ساخت و ساز کهن دولت هخامنشی رجوع است و یا به هنگام کردن شار پارسی این دوران .شار خود را شکل بخشیده است . این شار از دیدگاه ریخت شهرهای مرکب از فضاهای زیر است :
1- دژ حکومتی
2- شار میانی
3- شار بیرونی
4- بازار
5- میدان

شهر نشینی و شهر گرایی «شهرسازی» در دروان اسلامی

شهر دوران اسلامی مفاهیم دیگری را در خود دارد : این شهر چون شار دوران ساسانی [هر-قدرت] نیست ، مکانی نیست که بیانگر حکومت قاهرة مرکزی باشد . در این شهراز زندگی شهر دولتهای یونانیو رمی خبری نیست . شهر دوران اسلامی ، چون شهر قرون وسطایی نسبت به منطقة پیرالمونش امتیازات خاصی را ندارد . چون شهر از قوانین مدونجهان بینی اسلامی تبعیت می کند و در این قوانین امتیازات استثنائی برای مردمان وجود ندارد . شهروند شهردوران اسلامی چون روستایی و یا ایلیاتی معتقد به جهان بینی اسلامی ، فقط و فقط فرمانبردار احکام اسلامی ، امام ، خلیفه ویا نماسندگان آنهاهستند ، بنابراین شهر دارای زندکی مستقل و خاص با مقررات و امتیازات متفاوت نیست و بدین قرار تفاوتی بی شهر و ده جز تفاوتهای کالبدی ناشی از جمعیت ، استقرار دیوانها ، جامع و ...وجود ندارد .
وجود شهر برای دولت اسلامی به عنوان یک ضرورت تلقی می گردد .در شهر است که وظایف و آرمانهای دولت اسلامی تبلور می یابد ، در شهر است که امکان تحقق فرامین و اجرای سمقررات صدره از سوی دولت اسلامی فراهم می آید . بنابرایم جامعة شهری در دولت اسلامی نقشی به مراتب فراتر را از همسانهای خود در دولتهای کهن به عهده می گیرد.

عوامل مشخصه در شهر در دورة اسلامی
الف : مسجد
با توجه به اینکه دولت اسلامی در شهر تولد می یابد و با توجه یه اینکه تشیل ایندولت برای اویلن با در [مسجد] صورت می گیرد ، بابراین وجود مسجد جامع به یکی ازمشخصات اصلی شهر دورة اسلامی تبدیل می گردد .
ب – بازار
استقرار دولت اسلامی و تسلط آن بر کشورهایی با قوانین و مقررات تجاری بس گسترده ، سبب می گردد تا دولت از سوئی از همةاین مقررات و قوانین بهره برد و از سوی دیگر آنرا با موازین شرعی هماهنگ کند .
ج- محله
به هنگام تشکیل امپراطوری تمرکز و سپسغیر متمرکز اسلاکی، رجوع به سازمان اجتماعی کهن شهری در سرزمینهای مفتوحه بسرعت نجام می پذیرد. گواینکه دیگراز تشکیل محلات برحسب نظام کاستی یا شروندی خاص خبرینیست ولی در مقابل با ایجاد محلاتی بر حسب قوم و قبیله ، نژاد مذهب ، زبان ، فرقه و ... مواجه هتسیم .

شهرنشینی ، شهر گرایی و [شهرسازی ] در دوران متقدم اسلامی
شهر در دولت اسلامی مقامی خاص دارد ودر تمامی دوران اسلامی صرفنظر از مکان و یا زمان پرداختن به شهر ، سازمان دادن آن و یا پایه نهادن آن از مشغولیات ذهنی ، آرمانیو قدرت نمائی دولت اسلامی در آغاز و دول اسلای در روزگاران بعدی بوده است و در دوران متقدم و در سرزمینهای پهناور امپراطوری نو بنیاد اسلامی سیاست شهر سازی خاصی تدوین گردید ه به طور عمده و رسمی دو گونه شهر را مد نظر قرار می داد :
اول : شهرهای قدیمی که دروازه های خود را – چه به زور یا به رضا – بر روی دولت اسلامی گشودند.
دوم : شهرهای نو بناد ، این گروه از شهرها عمدتاٌ پایگاههای نظامی هستند که دولت اسلامی برا حفظ ارتباط سپاهیان خود با مبدأ حرکت آْنها بر پا می کند . این گونه شهرها ، گاه برای رونق اندافتن شهرهای قدیمی نیز ساخته می شد .


ساخت و سازمان شهراز قرن یکم هجری تا قرن چهارم هجری (1تا11میلادی )
شکل گیری دولت اسلامی ، بازسازی مفاهیم کهن
این دولت با در دست گرفتن همةعوامل تولید ، در هرسه بخشکشاورزی صنعت و بازرگانی ، عملاٌهمان نقشی رادارا می شودکه دولتهای کهن ایرانی به مدت نزدیک 15 قرن آن رار سازمان داده و ایفاکرده بوند . با تفسیر شریعت اسلامی ، دولت عباسی در ورای طبقات اجتماعی قرار گرفته و با استقرار دیوانهای متعد که عمدتاٌ از دیوانهای عهد ساسانی تقلید شده بودند ، مالکیت عالیه دیوانی را بر همة ابزار و عناصر تولید می گستراند . امری که قبلاٌ به صورت مالکیت پادشاهی ، مالکیت پرستشگاهی ، مالکیت دولتی، مالکیت جمعی شهر و یا روستا وجود می داشت .
ایجاد دیوان وزارت و نقش فاقئه ایکه وزیر به عنوان عامل سیاسی بر سرزمینهای تابعه بر عهده می گیرد ، باز خوانی و باز تولید همان نقش در روزگاران پیشین است .
دولتی اینچنین دیوانی و جامعه ای اینچنین تابع دیوانسالاری ، بازتاب خویش را در مکان استقرار اصلیدیوانها یعنی ، شهر ، بازمی یابند . شهر بار دیگر منطقة تحت نفوذ خویش را تعریف می کند و خود نیز از آن تعریف می یابد .
برای شهری اینچنین ، لاجرم الگوئی باید . بغداد پی افکنده می شود به شکل دایره در کنارة دجله ، چهار دروازه با شکوه و بزرگ که به چهار راه اصلی کاروان باز می شدند ... و به میدان بزرگ شهر می رسیدند که در میانة آن کاخ خلیفه و مسجد جامع بنا گشته بود... و در پیرامون آنها هیچ بنائیجز ساختمانهای نگهبانی قرار نداشت ... در اطراف میدان خانه هایامرا و نزدیکان خلیفه ودیوانها قرار نداشت ... میان دروازه های بزرگ کوی و دروازه های دیگر قرار داشت .

تولد مفهوم جدیدی از شار ، تولد سبک خرسان در زمینه های هنری و ادبی
تشکیل دولت سامانی در ماوراءالنهر و خراسان بزرگ در قرن دوم هجری قمری (قرن نهم میلادی ) را شاید بتوان به اعتباری اولین دولت ایرانی بعد از حملة مسلمانان به ایران دانست .
حکومت نسبتاٌ پایدار و طولانی این دولت سبب می گردد تا نهضتی اغاز شود که بدرستی از سوی بسیاری از محققین به عنوان تجدید حیات علمی و ادبی ایران دورة اسلامی نامگذاری شده است .
دولت سامانی با بازسازی نوسازی سازمانهای کهن ، عملاٌ به شروع نهضت دیوانی کمک می کند . نقش وزیر در دولت سامانی مشخصاٌ همانی است که در دوران پیش از اسلام وجود می داشت امیر و سلطان سامانی در ورای طبقات اجتماعی است . سلطنت او هم آسمانی است – به نمایندگی از خلیفه در رأس امور مذهبی است – و هم زمینی است چون بر امور عرفی حاکم است .
امنیتی که دروة سامانیان احساس می شد و ازبین رفتن حملة اقوام کافر بیابانگرد ، موجب رش و رونق مداوم اطراف شهر در خرسان و ماوراءالنهر گردید .
شهر چون الگوی کهن خویش به دیوارهایش محدود نشده و منطقه ای بش گسترده را در خود می گیرد ، هم شهر اصلیرا در بر نی گیرد و هم روستای نزدیک آن را ، پیرامون باروی سمرقند 12 فرسنگ است و 12 دروازه دارد .
دیوارهای جسیمکه ر اطراف شهر – در معنای گسترده آن – کشیده شده به شهروندان اجازه می دهد که فعالیتهای کشاورزی را حتی در درون شهر نیز رونق بخشند، همان گونه که روستاییان را مجازمی داردکه در فعالیتهای صنعتی و صنایع دستی نقش عمده ای بازی کنند.

ساخت و بافت بار از قزن چهارم تا قرن هفتم هجری قمری (11تا14میلادی)
گذار از شار آزاداندیش دوران دیالمه به شار قدرمتند و قاهر دوران سلجوقی وخوارزمشاهی
قرن چهارم هـ.ق.(11میلادی) مترادف است با اوج دگرگونیها و تجدید حیات علمی و ادبی در ایران ، دستیابی بهاین قله باعث پیدایش تفکری مبتنیبر استقلال سیاسی – مذهبی از دولت مرکزی بغداد می گردد .
قدرت رسیدندولت بوییان با آرمانهای مذهبی – بومی ، تحئلی کلیدر تمامی زینه های هنری ادبی ، سیاسی – اقتصادی ، اجتماعی – فرهنگی وکالبدی – فضائی را نشان دارد . بازگشت و ابداع مجدد مراسم کهن ایرانیدر چار چوب نظریه ای مذهب شیعه – در تقابل با نظریه های حاکم و غالب در دولت عباسی – تحولی کلی در همة زمینه ها اجتماعی ، اقتصادی را به وجود می آورد .
با مراجعه به دستاوردهای دولت سامانی در زمینه دگرگونی مفهوم شار ، بقایای نظام کهن دژی ، شارستانی در خطة میانی ، جنوبی و جنوب غربی ایران از میان برداشته می شود . انقلاب فرهنگی در اوج خود به انقلاب شهری منجر می شده و شهر با مراجعه به مفاهیم اولیه شهر اسلامی، مکانیمتعلق به تمامی اقشار و طبقات اجتماعی می گردد . آزاداندیشی دولت بوییان سبب مب گردد تا آموزش نقش عمده ای یابد و مدرسه به عنوان یکی از عناصر پایه ای شهر و شاردر این دوران خودنمائی کند .
از دیگر دستاوردهایاین قرن ، شکوفائیانجمن های صنفیاست ، نقشی که این انجن ها در تقابل و یا توافق بادولتها بازی می کنند ، سبب می گردد که در اوج شکوفائی تجدیدحیات علمیوادبی کشور ، یعنی در قرن چهارم هجری قمری آ این انجمن ها گسترش یافته و سازماندهی گردند . دولت علاوه بر آنکه بر همة ابزار و وسایل تولید مالکیت دارد ، خود به سازماندهی صنوف نیز می پردازد.
انجمن های صنفی در سار دورة اسلامی و در قرن چهارم هجریبه گونه ای سازمان داده شده اند که تحت سلطه و سیطره شدید سازمانهایغیر صنفی و به عبارتی مشخص تر دولت قرار داشتند .
نظارت شدید دولت بر امور صناف ه به معنای تقابل دولت و اصناف است ، بلکه بدانعلت است که دولت و بازار در هم تنیده اند و غیر قابل تفکیک هستند . و این تأکیدی کامل بر وحدت اجتماعی مار و مانعی عمدهبر سر راه تشکیل طبقات اجتماعی به معای قرون وسطایی در اروپا .
بر خلاف قرون وسطا در اروپا انجمن های صنفی فقط صنعتگران و بازرگانان را شامل می گردد ، در شار دوره اسلامی از همان آغاز تشکیل ، این انجمن ها مة حرف و پیشه ها را شامل می گردند ، منابع بیشماری به جا ماندهاز این روزگاران ، مثلثهای بسیاری ازصنوف حتی صنف رقاصان ، گدایان و ... را به دست می دهند .
مبانی شهرسازی در این دوره همانی است ه در ماوراءالنهر و در دولت سامانی تعریف گردیده و با مفاهیم نظریه ای دولت بوییان وفق داده شده است ، بکارگیری این مفاهیم وآن مبانی در خطة مرکزی ، غربی و جنوب غربی کشور سبب شده است تا از ین دوره – قرن چهارم هجری 0 به عنوان مرجع شهر سازی و تفکر شهری کشور یاد شود .

ساخت و سازمان شهر از قرن هفتم تا قرن یازدهم هجری قمری (4 تا 17میلادی )
فروپاشی سازمان شهری و ابداع مجدد مفهوم
سازمان شهری گسترده وکارا بر مبنا وحدت اجتماعی کار در تمامی ابعاد آن و حمابت وسیع وگسترده دولت ساز چنین سازمانی به عنوان ستنظیم کننده امر و آبادانی از دیگر سوی ، چنان مراحلیاز تحول را پیداکنند که خطوط آن علی رغم حماه ویرانگر مغولتا این روزکاران باقیماند . یورش مغول در قرن هفتم هجریقمری (سیزدهم – چهاردهم میلادی ) نقطه پایانی بر این تحولاست .مغول بنیانهای سازمان شهری کشور را از هم می گسلد و شهر گرایی را نزدیک به یک قرن بی معنا می سازد .
روشهای سازمان یافته و نظریه پردازی شده زمین داری و اقطاع به تبع قوانین مغولی و[یاسا] از میان برداشته می شوند .نظ بدوی ، نظم برتر را در هم می کوبد ، بیگاریهای وسیع در مقیاس روستا و شهر ، و مالیاتهای سنگین بر کسب و پیشه وران شهری از یکسو وعاملین تولید صنعتی از دیگر سوی ، سبب می گردد تا توان تولیدی سرزمینهای مفتوحه از میان برداشته شود .
نسل کشی وسیع در همة سطوح ، سبب می گردد تا صاحبان کلام و اندیشه در همة رده ها از میان برداشته شوند و با آنان ، دفتر حدود چهارصد ساله نهضت ادبی ، علمی ، هنری ، فنی و ... یاران دوران اسلامی بسته گردد . بذر برداسته شده از این نهضت را مغولان خود ، نا آگاه در هجومهایشان به اروپا حواهند برد و خمیر مایه [رنسانس] را فراهمخواهند آورد .
نبود پایه های عمیق جهان بینی، فلسفی و عقیدتی سبب می گردد که آثاراجتماعی و فرهنگی هجوم مغول بر فلات ایرن بسیار ناچیز باشد. ایلخانیان مغول با تسلیم به جهان بینی اسلامی در هر منطقه ای بز سرزمینهای مفتوحه به تمدن و فرهنگ آن منطقه گردن می نهند واینچنین است که ایلخانیان مغول در فلات ایران ، رنگ و بوی تمدن ایران دوره اسلامی را به خود گرفته و سعی بر آن می کنند تا خود بر آن بیفزایند.
نیود دولت متمرکز ، حضورقوانین مغولی ، علی رغم تلاشهای بسیار برای تعدیل آنها ، و ایلغارها و ست ورزیهای ایلخانیان مغول ، منحر بدان می گردند تا بسیاری از مردمانگرداگردشهرهایی جمع شوند که خان مغول در آنجا استقرار و مقام گزیده است . هم از این روست که در طول حکومت خانها و ایلخانیان مغول و حتی پس از آن در زمان گورمانیان ، نه با یک شبه شهری بلکه با تک شهرهای متمرکز مواجه می گردیم . تبریز اولین نمونه از این دسته شهرهاست .
درک تاریخ گذشته و تلاش دولتهای در امر عمران آبادانی، خانمغول بر آن می دارد تا او نیز تبریز را سامان دهد .
نبود دولت مقتدر با مفهومی که در دوران قبل از حملة مغول وجودمی داشت ، سبب مب گردد تا حکومتهای محلی بزرگ و یا کوچکی شکل گیرند که همیشه از مفهوم دولت به معنای دقیق کلمه تهی بودند . بدین ترتنیب به مدت طولانی مفهوم شبکه شهری بی معنا می گردد .
حکومت آلمظفر در کرمان ، شیراز و یزد و ... همه و همه سبب گردیده اند تا شهرگرایی و شهرنشینی رشد آرام و مجدد خودرار شروع کند و سبک آذری در هنر و ادبیات و معماری جای خود را بازیابد و امر تولید ، توزیع و مبادله رونقی مجدد یابند. ولی این تلاشها هیچ گاه وفق نگردید که سازمان تولیدی کشور را به قبل از حمله مقول برسانند .
حملة مقول و تقابل آن با دول اسلامی در ستیز با اروپای برخاسته از دوران فدودالیزم به [شهر – جمهوری] و [شهر- دولتهای] قدرتمد اروپا در این دوران امکان می دهد تا اولین نائیها و برداشتهای خود را با شرق از طریق گسیل سیاحان و مأموران حکومتی به انجام رسانند . تعاریف نخستین سیاحان اروپائیاز سرزمینهای بازدید شده ، بخوبینشانگر حضیضو فروپاشی تمدن شهری و سازمان تولیدی در این سرزمینهاست .
با وجود اینکه از دیدگاه معماری وهنری شاهکارهای بی بدیلی در این دوران خلقشده اند و گوا اینکه الگوهای کهن شهر سازی مورد بازنگری و ابداع مجدد واقع شده اند و نشان از حفظ و نگداریو زنده بودن سنتهای شهرنشینی و شهرسازی دارند ، ولی بدانعلت کهاین گونه ها در پهنه ای وسیع در مقیاس کشور مورد استفاده واقع نشده اند و بدان علت که مواردی بیش نیستند ، نمی توان از زندگی شهری در معنای گسترة آن صحبت داشت . ولی این را نیز نبایداز یاد برد که شهر کماکان به عنوان مرکزیت منطقه تابعة خویش ، مفهوم منطقه ای خویش را حفظ می کند و هر کجا که صحبت از حکومتهای محلی است ، بلافاصله شهری که حکومت در آن مستقر است رخساره می نماید و به عنوان سمبل و نماد معنامی یابد .
سه قرن ایلغار و ویرانی موفق نمی گردد مفهوم وحدت اجتماعی کار در هم شکندو از آن ره شکل گیری طبقات اجتماعی را به مفهوم اروپایی آن فراهم آ ورد .
علی رغم تشکیل حکومتهای محلی که بنا سنت تاریخی داعی ملی و سراسری بودن را نیز دارند مانند حکومت افشاریه و حکومت زندیه و علی‌رغم قدرتمندی این حکومتها ، هیچ یک موفق نمی گردند تا به مفهوم دولتدر معنای تاریخی آن واقعیت مادی بخشند .
فروپاشی مفهوم دولت به معنای فروپاشی سازمان تولید و از آن ره دگرگونی قطعی در شیوه های زیست وتولید است . تأسیسات زیر ساختی ، شبکه های آبرسانی و آبیاری ، جاده ها ، کاروانسراها و ... دچار آسیبهای جدی گردیده و مبادله وبازرگانی به یک کلام امرتجارت دچار انحطاط می گردد .
شهر به معنای تبلورکالبدی – فضایی دولت قاهر مرکزی و نماد و نماینده مادی جهان بینی این دولت ، دورة انحطاط تاریخی خود را باردیگر آغاز می کند . شهر که در دولت صفوی با شهرهای نوخاسته اروپائی و شهر کهن دولت عثمانی، پهلو به پهلو میزند درست در زمانی این انحطاط تاریخی را آغاز می کند ، که شهر اروپائی دورة رنسانس را پست سرگذاشته و میرود که بستر لازم را برای تجلی انقلاب صنعتی فراهم آورد . شار قدرتمند ایرانی زمانی از رشد باز می ماند و فرودی سهمگین را آغاز می‌کند ، که شهر روپایی جهش تاریخی خود را آغاز کرده است . آن فرود واین اوج به هیچ تردیدی تبلور کالبدی – فضائی ، فوپاشی و اعتلای روشهای زیست وتولید ، در اینجا و آنجا هستند .
بر عکس آنچه در قرون وسطیو سپس در دوره رنسانسدر اروپا رخ می دهد ، در ایران شار از مردمان تهی می گردد و موج عظیم مردمان برای یافتن و مأمن و پناه به مناطق تحت سلطة خان نظامی گسیل می گردند . کوچک شدن شهرهایبزرگ آن روزگاران ، چون اصفهان و شیراز ، تبریز وکرمان و ... نشان از این پریشان حالی عنصر شهرنشین دارد . همان گونه کهمؤلف تاریخ زندیه نیر بدرستی بر این امر گواهی می دهد : «قرن دوازدهم هجری در ایران قرن اغتشاش و هرج و مرج ، قرن سیزدهم هجی یکیپس از دیگری بر این کشور (خطه ای از کشور) حکومت کردند ، مردم شهر غالباٌ به امر داد و ستد وکسب و تجارت می پرداختند بقدری معدود و در عین حال آرام وصلح طلب بودند که در قرن دوازدهم هجری ، یعنی قرن حکومت قبایل و قرنیکه جنگ و قتل و غارت مایه مباهات بود ، صفت شهری یا «میرزا» مانند یک اصطلاح خفت آور استعمال می شد .

ساخت و سازمان شهر و تحول آن در دولت قاجار 1296-1165 هجری شمسی (1917-1789) میلادی

دگرگونی در مفهوم دولت ، دگرگونی در مفهوم شار
1226-1165 هـ . ش (1786 . م) ، یاران وارد دوره ای جدید از تاریخ جهانی می گردد ، دوره ای که طلیعة آن انقلاب 1789 فرانسه می باشد ، شهر اروپایی با این انقلاب مهر و نشان خود را بر همة تحولات بعد از خود می زند . انقلاب صنعتی را در خود می پروراند و از این ره سلطة خویش ر نه فقط بر محیط پیرامونی خویش بلکه تا افقهای دوردست می گستراند .

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله   49 صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلودمقاله بررسی میزان کارایی آموزشهای ضمن خدمت کوتاه مدت استان اردبیل شهرستان

اختصاصی از فی بوو دانلودمقاله بررسی میزان کارایی آموزشهای ضمن خدمت کوتاه مدت استان اردبیل شهرستان دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

بررسی میزان کارایی آموزشهای ضمن خدمت کوتاه مدت استان اردبیل شهرستان پارس آباد از دیدگا ه معلمان ابتدائی ودبیران راهنمائکلیات
1-1- مقدمه :
«آموزش و پرورش بحق از بزرگترین و پیچیده ترین نظام های اجتماعی محسوب می گردد. سازمانی که از دیرباز نقشی سازنده و اساسی در بقاء و تداوم فرهنگ و تمدن بشری داشته و امروزه سنگ بنای توسعه فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی هر جامعه است. مطالعات عمیق در زمینه عوامل مؤثر در تغییر و تحول جامعه ها و پیشرفت و ترقی آنها حکایت از آن دارد که دوران شکوفائی آنها با رشد و پویایی سازمان های آموزش و پرورش مقارن بوده است و از بیشترین نیروهای کیفی و کمی کارآمد و توانمند برخوردار بوده اند».(صافی ، 1377،ص 14)
انسان موجودی است تغییرپذیر با توانایی های بالقوه نامحدود که این توانایی ها می تواند تحت نظام و برنامه ریزی های آموزشی و پرورشی به تدریج به فعل درآید. با توجه به روند مستمر و مداوم تغییر و تحول در شئون مختلف حیات اجتماعی و پیشرفت های شگرف و عمیق در علوم و فنون گوناگون، پیشرفت فن آوری و تأثیرات عمیق آن در عرصه های مختلف فعالیت های تولیدی و خدماتی مؤسسات و سازمان ها، نیاز به آموزش و به سازی نیروی انسانی شاغل در یک سازمان را افزایش می دهد بنابراین سرمایه گذاری برای آموزش یک عامل کلیدی در فرایند توسعه است.
«از آنجا که تحقق توسعه مستلزم پرورش نیروی انسانی کیفی و با صلاحیت، و توسعه بدون داشتن انسان های فرهیخته و متمدن امروزی غیرممکن است. به همین دلیل بررسی اجماعلی وضعیت کشورهای توسعه یافته و عقب مانده نشان می دهد که کشورهای صنعتی و فراصنعتی، آموزش و پرورش نیروی انسانی را سرلوحه اقدامات زیربنایی خود قرار داده و این مهم را بر فلسفه اساسی توسعه و پرورش منابع انسانی بنیان نهاده اند.»( فتحی واجاره گاه ،‌1383، ص 31-30).
عصر حاضر، عصر فرایند تربیت نیروی انسانی است. هدف اصلی این فرایند تربیت پرورش و استفاده مفید از همه توانایی های انسان است. گسترش و توسعه علوم و فن آوری در جهان امروز، بخصوص در کشورهای پیشرفته بطور نسبی کلیه ی فعالیت های اجتماعی و اقتصادی جوامع را تحت تأثیر قرار داده است. در این میان نقش نیروی انسانی، ماهرو متخصص در هدایت کلی سازمان ها اهمیت خاصی دارد.
«با توجه به شرایط عصر حاضر که عصر رقابت های صنعتی و اقتصادی است، بدیهی است که کشورهای برخوردار از نیروی انسانی متخصص و خبره در زمینه های گوناگون کاری، در وضعیت بهتری خواهند بود. بنابراین کشورهای درحال توسعه باید به منظور رسیدن به مرحله مطلوب اقتصادی و صنعتی نیروی انسانی و آموزش را در صدر اولویت های خود قرار دهند و در زمینه تربیت مغزهای متفکر و مبتکر سرمایه گذاری کنند».( ابیلی (1376، ص165)
امروزه سازمان ها جزء لاینفک جوامع گوناگون هستند و هر یک از آنها نیز به نوبه خود با استفاده از منابع محدودی که دراختیار دارند، به گونه ای به رفع نیازهای فردی و اجتماعی آن جامعه مشغول هستند به لحاظ کمیابی منابع تولید، هموارده اصلی ترین هدف سازمان ها استفاده بهینه از امکانات به منظور اثربخشی بهتر است. این امکانات شامل : دارائی، سرمایه، نیروی انسانی، تکنولوژی و مدیریت است در این میان نیروی انسانی به عنوان عامل اصلی، از نقش حساسی برخوردار است. انسان در سازمان نه تنها عامل اصلی است بلکه بعنوان نیروی صاحب اندیشه، وظیفه هدایت و بهره برداری از سایر عوامل را نیز به عهده دارد.
«سرمایه در سازمان به دو مفهوم انسانی و مالی است. بسیج هر دو سرمایه، اهداف توسعه و بهبود سازمانی را محقق می سازد. و حدود هفتاد درصد از منابع و سرمایه در سازمان ها را نیروی انسانی تشکیل می دهد. بنابراین تأمین سرمایه ی انسانی مستلزم انجام فعالیت های آموزشی منظم و مستمر در تمامی سطوح سازمان است».( مشبکی 1337).
بنابراین هر سازمانی به افرادی آموزش دیده و با تجربه نیاز دارد تا به اهداف خود برسد. اگر توانایی های کارکنان موجودی پاسخ گوی این نیازها باشد، نیاز چندانی به آموزش ندارد. اما اگر چنین نباشد، ضروری است سطح توانایی و مهارت آنان افزایش یابد. همگام با پیچیده تر شدن مشاغل، بر اهمیت آموزش کارکنان نیز افزوده شده است و دگرگونی هایی که در جوامع روی داده، سازمان ها را بر آن داشته تا خدمات خود را با وضعیت موجود وفق دهند.
«امروزه سازمانی در عرصه رقابت با دیگر سازمان ها پیروز خواهد شد و به اهداف خود بهتر نائل خواهد گشت و در ارائه خدمات و کالا به جامعه موفق تر خواهد بود که به نیروی انسانی کارآمد، توانمند و آموزش دیده که بزرگترین سرمایه مؤسسه محسوب می شود مجهز باشد و آموزش بطور صحیح در آن سازمان اجرا شود و برای مدیران نیز امری جدی و لازم الاجرا تلقی گردد».
حیات یک سازمان تا حدود زیادی بستگی به مهارت ها و آگاهی های مختلف کارکنان آن دارد، هر چه این زمینه ها به هنگام و بهینه باشند قابلیت سازگاری سازمان با محیط متغیر نیز بیشتر می شود، لذا آموزش و توسعه منابع انسانی نه تنها در ایجاد دانش و مهارت ویژه در کارکنان نقش به سزایی دارد، بلکه باعث می شود که افراد در ارتقاء سطح کارآیی و اثربخشی سازمان سهیم باشند و خود را با فشارهای متغیر محیطی وفق دهند. (کاظمی 1370، ص198).
«در تمام سازمان ها، دو نکته اساسی مورد توجه است : حفظ بقاء و حیات سازمان و افزایش کارآیی و اثربخشی سازما، حیات سازمان تا حد زیادی وابسته به دانش و مهارت های گوناگون نیروی انسانی است و هر چه دانش و مهارت به هنگام و بهینه باشند، سازگاری با محیط متغیر نیز بیشتر می شود».(جهانیان 13801، ص86).
بنابراین «استفاده بهینه از نیروهای بالقوه کارکنان، به چگونگی استفاده از ظرفیت وجودی آنها با دادن آگاهی، تغییر نگرش، افزایش مهارت ها و پرورش استعدادهای آن ها از طریق آموزش های ضمن خدمت بستگی دارد». ( میرکمالی 1377، ص10).
نظر به اهمیت نیروی انسانی در سازمان توجه فزاینده ای به روش های آموزشی ضمن خدمت و کارآموزی معطوف شده است که هدف از این کار آموزشی و آموزش نیروی انسانی به حداکثر رساندن کارآمدی نیروی انسانی در راستای اهداف سازمان است. بنابراین در این پژوهش به بررسی میزان کارآیی آموزش های ضمن خدمت کوتاه مدت فرهنگیان استان اردبیل شهرستان پارس آباد از دیدگاه معلمان ابتدائی و دبیران راهنمایی» پرداخته شده است تا از این طریق مشخص گردد که با توجه به سیستم برنامه ریزی آموزش و پرورش در ارتباط با ارتقاء سطح علمی و آشنائی دست اندرکاران نظام تعلیم و تربیت با فنون و تکنیک های جدید آموزش کسانی که این دوره ها را طی می نمایند تا چه حد می توانند در حل مسائل آموزش و پرورش و تحول مدارس و پیشرفت امور درسی دانش آموزان تأثیر داشته و مؤثر واقع شوند.

1-2- بیان مسئله
نیروی انسانی مهم ترین و راهبردی ترین منبع یک سازمان به حساب می آید. یک سازمان حتی به فرض دارا بودن مجهزترین تجهیزات و تسهیلات، برخورداری از پیشرفته ترین فن آوری و استقرار در بهترین نقطة جهان، بدون بهره گیری از نیروی کار متخصص و تعلیم دیده توفیق کامل نخواهد داشت. به علاوه امروزه ثابت شده است که توفیق یک کشور در زمینه های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در گرو برخورداری از یک نظام منسجم و پویا (اعم از رسمی و غیررسمی) است و تنها با داشتن چنین نظامی می تواند با تحولات و پیشرفت های اجتماعی و صنعتی همگامی داشته باشد و در میان کشورهای موفق جهان از جایگاه شایسته ای برخوردار گردد. (ابیلی، 1377، ص16).
از آنجا که دانش بشری هر 5 سال یکبار دو برابر افزایش می یابد و این افزایش همه چیز را در حال تغییر و تحول قرار می دهد، پس چگونه می توان منابع انسانی یک سازمان را با این تغییر و تحولات آشنا نکرد. بدیهی است در صورت بی توجهی به امر آموزش کارکنان سرنوشت و بقای سازمان به خطر خواهد افتاد به همین علت در کشورهای پیشرفته امروزه معمولاً نیروی انسانی حداقل هر سال یکبار به کلاس آموزش می روند (الوانی، 1369، ص146).
آموزش نیروی انسانی یکی از مطمئن ترین و اساسی ترین راه های به سازی سازمانی است. آموزش نیروی انسانی علاوه بر آن که استعدادهای افراد را پرورش می دهد، روش ها و فنون انجام دادن کار را بهبود می بخشد، موجب کسب دانش و افزایش مهارت های شغلی می شود، از اتلاف منابع انسانی و مالی نیز جلوگیری می کند. بطور کلی، آموزش یکی از مؤثرترین وسایل سازگاری کاکنان مؤسسه با شرایط تغییرپذیر و در حال تحول سازمان است. (میرکمالی، 1377، ص6).
اجرای آموزش و به سازی نیروی انسانی سبب می شود تا افراد بتوانند متناسب با تغییرات سازمانی و محیط بطور مؤثر فعالیت هایشان را ادامه داده و به کارآیی خود بیفزایند. بنابراین مدیران مسئولیت دارند برای اینکه کارکنان بتوانند از عهده خواسته های جدید، مسایل و دشواری های تازه برآیند و در میدان مبارزه موفق باشند انگیزه های آموزش و فرصت های پیشرفت کارمندان خود را به گونه ای که آنان بتوانند از تمام استعدادهای خود بهره گیری کنند فراهم سازند. (دعائی، 1377، ص158).
آموزش کارکنان به ویؤه آموزش معلمان آموزش و پرورش نیز همچون آموزش دیگر کارکنان از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. رشد و گسترش و تغییر و تحول نظام های آموزش و پرورش، ویژگی بارز جوامع بشری در عصر ماست که پیامد این رشد به کارگیری معلمان و کارکنان فراوان، با دانش و مهارت های گوناگون است. و با تغییر و تحول در نظام های آموزشی، که خود متأثر یا در تعامل با تغییرات مهم و تکنولوژی است نیاز به بازسازی و نوسازی دانش و اطلاعات معلمان و کارکنان است (سبحان اللهی و کرانی، 1379، ص27)
با توجه به عصر حاضر که آن را عصر اطلاعات و بعضی آن را فرااطلاعات می نامند جا دارد که معلمان نیز به این سلاح یعنی دانش و اطلاعات مجهز باشند، تا با این تحولات همگام باشند، معلمان با آینده سازنان جامعه سروکار دارند مسلم است که این قشر از جامعه نیاز دارند که دانش و اطلاعات مناسب زمان خود به آنها داده شود (نیکنامی، 1383، ص108).
در حال حاضر آموزش ضمن خدمت کارکنان در سازمان های مختلف از جایگاه خاصی برخوردار است؛ در چند دهة اخیر بیش از هر دوران دیگر در طول تاریخ بشری، علوم و فناوری پیشرفت نموده است. این تحولات و دگرگونی به حدی است که عصر حاضر را عصر نیمه عمر اطلاعات نامیده اند، یعنی دورانی که در هر چند سال، نیمی از اطلاعات بشری منسوخ شده، اطلاعات جدید جایگزین آن می شود (فتحی و اجارگاه، 1383، ص2)
از این دو سازمان ها و نهادها به منظور هماهنگ شدن با این تحولات سریع و بهره گیری از آن در جهت انجام وظایف محوله خویش به فکر چاره جویی افتادند به این اعتبار لازمه حیات سازمان ها آشنائی کارکنان و کارگران با مهارت ها و دست آوردهای جدید بود و این امر امکان پذیر نبود مگر آنکه برای آموزش بعنوان یک رکن اساسی در سازمان ها سرمایه گذاری لازم صورت می گرفت (فتحی و اجاره گاه، 1373، ص19)
آموزش بویژه چنانچه از خاصیت مداومت برخوردار باشد می تواند موجبات برخورد آگاهانه افراد را با مسائل سازمانی به وجود آورد به عبارتی حل مسائل سازمان و ادامه حیات پویای آن تا حد زیادی به میزان دانش و مهارت هایی نیاز دارد که کارکنان آن را در طی دوره های آموزشی کسب می کنند. در واقع می توانیم بگوئیم آموزش اثری دوجانبه دارد یعنی هم باعث افزایش انگیزه و هم توانایی می شود که این هر دو عملکرد مطلوب را به وجود می آورد. آموزشهای ضمن خدمت اثربخشی و کارآیی نیروی انسانی را با تغییر نگرشها، دادن اطلاعات و اصلاح روش ها بالا می برد. ضمن آنکه آموزشهای نیروی انسانی امکان دستیابی به اهداف (اثربخشی) سازمان را افزایش می دهد، سبب برانگیختن و رضایت شغلی (کارآیی) افراد نیز می گردد. ممکن است هر دو مورد سبب افزایش بهره وری افراد، به سبب آموزش هایی که می بینند، اعتماد به نفس، مسئولیت پذیری، مشارکت، احساس مفید بودن و غیره به وجود آید، به سازی سازمانی رخ داده است (میرکمالی، 1377، ص9).
برای بهره برداری صحیح از مزایای آموزش کارکنان و تحقق اهداف سازمان لازم است از طریق ارجاع مسئولیت و بررسی میزان تغییرات حاصله در رفتار و نحوه عمل کارکنان اثربخشی آموزش آنان مورد نظارت و ارزیابی قرار گیرد (ابیلی، 1376، ص167).
بطور کلی ارزیابی کارآیی دوره های آموزشی تنها از طریق ارزیابی مستمر و صحیح از برنامه های مذکور امکان پذیر می باشد. به عبارت دیگر ارزیابی دوره های آموزشی ضمن کوتاه مدت به ما کمک خواهد کرد تا پی ببریم دانش ها و مهارت هایی که کارآموز در طی دوره کسب کرده است تا چه حد در انجام وظایف شغلی او مؤثر بوده است و یا اینکه هیچ گونه تغییراتی در وی بوجود نیامده است؟ بنابراین در این پژوهش در پی یافتن پاسخ مناسب بر این پرسش هستیم که آموزش های ضمن خدمت کوتاه مدت و کارآیی معلمان اثر دارد یا خیر؟ و چنانچه پاسخ مثبت است چند درصد از کارآیی را آموزش های ضمن خدمت کوتاه مدت تبیین می کند؟

1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش
در دنیای جدید، آموزش ضمن خدمت یکی از مؤثرترین ابزارها برای همسازی و انطباق کارکنان با شرایط متغیر و متحول زمان است. تحقیقات و مطالعات انجام شده مؤید آن است که آموزش ضمن خدمت در کیفیت بخشی به کار نقشی دوگانه دارد. یعنی از یک طرف با افزایش آگاهی و دانش کارکنان سبب افزایش رضایت شغلی، اعتماد و وابستگی سازمانی و توسعه ی انسانی می گردد و از طرف دیگر، با بهبود روش های انجام کار، تحقق اهداف سازمانی و کارآیی و اثربخشی آن را مقدور می سازد. نقش و اهمیت آموزش های ضمن خدمت در پویایی سازمانی سبب شده است که دستگاه های آموزشی تقریباً در تمام کشورهای جهان آموزش ضمن خدمت معلمان، مدیران و کارکنان را مورد توجه جدی قرار دهند (سعیدی، 1375، ص56)
اهمیت دوره های آموزش ضمن خدمت به نظر می رسد در دو نکته نهفته باشد؛ نخست، آشناسازی با تغییر و تحولات تکنولوژی و یافته های علمی و کسب اطلاعات بیشتر در مورد آنها؛ و دیگری یادآوری مجموعه اطلاعات گذشته و بازسازی آن و در صورت لزوم تجدیدنظر در آن ها. از ویژگی های آدمی فراموشی است تایلر در این رابطه می گوید: «پنجاه درصد معلوماتی که دانشجویان پس از اتمام دروس به دست آورده اند پس از یک سال و هشتاد درصد آن پس از دو سال فراموش می شود (تقی پور ظهیر، 1381، ص53)
در بیشتر مواقع افراد در هنگام ورود به سازمان، آموزش های رسمی و نظامداری را از طریق دانشگاه ها و یا مؤسسات آموزش عمومی پشت سر گذاشته اند ولی به علت کلی بودن این نوع آموزش ها و نیز ماهیت مشاغل که نوعاً تخصص و خبرگی ویژه ای را می طلبد، در هنگام اشتغال، افراد نیازمند گذراندن آموزش های خاص می باشند. به عبارت دیگر همگام با استخدام فرد در سازمان، ماهیت مشاغل و وظایفی که فرد باید در شغل مورد متصدی انجام دهد، ابزارها و وسایل ضروری برای انجام کار، روش های انجام امور و مستلزم آن است که افراد در باره ی نحوه انجام وظایف محوله آموزش های ویژه ای را دریافت نمایند (فتحی و اجاره گاه، 1376، ص162). بنابراین درحال حاضر هیچ کس نمی تواند ادعا کند که به صرف گذراندن دوره ها و یا دروسی برای همیشه از کسب دانش و مهارت ها بی نیاز خواهد بود. تغییرات علم و تکنولوژی در جهان امروز آنقدر شتابان و پرحجم است که بعضی از افراد معتقدند که دانش هر فرد تا پنج سال عمر و کارآمدی دارد. بازسازی و نوسازی دانش و اطلاعات معلمین از وظایف علم مدیریت آموزش است. آموزش ضمن خدمت از اساسی ترین نیازهای آموزش و پرورش جامعه است (میرکمالی، 1380، ص238).
آموزش به لحاظ تأثیری که در کارآیی و اثربخشی سازمانها دارد توجه برنامه ریزان و مدیران سازمانها را به سوی خود جلب نموده است به گونه ای که امروزه مدیران سازمانها به آموزش به عنوان یک اولویت و ضرورت جهت پیشبرد اهداف سازمان و همگانی آن با تغییرات می نگرند. پویایی هر سازمان در گرو توجه به رشد و تعالی نیروی انسانی آن است. آموزش وسیله همگام بودن با تغییرات سریع سازمان در شؤون مختلف همچنین وسیله دستیابی سازمان به اهداف خود در بالاترین حد کارآیی است (عسگریان، 1370، ص56)
با توجه به اینکه پیشرفت های شگفت انگیز دانش بشری با سرعتی بسیار چهره زندگی انسان را دگرگون می سازد باید زمینه های تازه برای کار و کوشش فراهم آید. برای احراز شایستگی ورود به مشاغل و حفظ و نگهداری مشاغلی که هم اکنون در جامعه رواج دارد همه زنان و مردان باید از توانایی های ویژه ای برخوردار شوند و دانش عمومی و تخصصی بیشتر و بالاتر و تازه تری به دست آورند. تحقیقات نشان داده است که عمر سودمند دانش فارغ التحصیلان رشته های فنی از آغاز به کار عملی شانزده ماه بیشتر نیست و پس از این مدت آنان باید برای افزایش بهره وری به آموزش تکمیلی ضمن خدمت روی آورند (طوسی، 1375، ص 246). بازآموزی و آموزش کارکنان یک سازمان و برقراری یک سیکل و دوره آموزشی برای مشاغل، رسته ها و رشته های متفاوت شغلی در سازمان ها امری اساسی و ریشه ای است (کاظمی، 1370، ص198).
با گسترش روزافزون علوم و فنون و پیچیده تر شدن شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه این ضرورت بیش از پیش احساس می شود که معلمان برای برخورد مؤثر با مسائل و مشکلات آموزشی و تلاش برای حل آنها باید با استفاده از روش های جدید و بدیع و بهره برداری از حداکثر توانایی های علمی، روش تدریس خویش را تکامل و توسعه بخشند. در این راستا دوره های آموزش ضمن خدمت یکی از سریع ترین و مفیدترین اقدامات آموزشی است که عهده دار ارتقای سطح علمی، کاربردی معلمان است (صباغیان، 1374، ص37).
آموزش ضمن خدمت روش سودمندی برای تطبیق معلمان با وضعیت های جدید و ایجاد آمادگی در آنها برای مواجهه با شرایط جدید است. آموزش ضمن خدمت شامل تمام فعالیت هایی است که به طور منظم و پیوسته به رشد و پیشرفت حرفه ای معلمان منجر می شود. متأسفانه بسیاری از معلمان مدارس از دانش و مهارت های لازم برای کار خود بی بهره هستند این ناتوانی یا عدم آمادگی ناشی از هر علتی که باشد باید برطرف شود.
آموزش ضمن خدمت روش مؤثر و سودمندی برای ارتقای کیفیت کار معلمان و بهبود عملکرد آنان است (نیکنامی، 1380، ص108).
بطور کلی اهمیت آموزش ضمن خدمت صرفاً در تجدید و بازآموزی آگاهی ها یا پیشرفت های حاصل در حوزه خاصی نیست. بلکه از سویی موجب وسعت بخشیدن به بینش و جهان بینی معلم و گسترش ارتباط او با محیط آموزشی و تغییراتی که در آن صورت می گیرد می شود و از سوی دیگر ترمیم ضعف ها و کمبودهای نظام آموزش و آگاهی تخصصی های فنی معلم را موجب می گردد. از طریق آموزش ضمن خدمت می توان با به روز درآوردن اطلاعات و دانش ها و کسب مهارت ها و تخصص های ضروری در ایجاد عادات مطالعه و پژوهش، آشنائی با روش های جدید تدریس و غیره اقدام کرد. آموزش ضمن خدمت وسیله ای برای ایجاد سازش معلم با مجموع شرایط آموزشی و با فضای اداری و وظایف محوله است (غفوری، 1385، ص10).

1-4- اهداف تحقیق
1- هدف کلی :
بررسی میزان کارآیی آموزش های ضمن خدمت کوتاه مدت فرهنگیان استان اردبیل شهرستان پارس آباد از دیدگاه معلمان ابتدائی و دبیران راهنمایی.
2- هدف جزئی :
1- بررسی تأثیر آموزش های ضمن خدمت کوتاه مدت بر استفاده معلمان از روش های فعال تدریس.
2- بررسی تأثیر آموزش های ضمن خدمت کوتاه مدت بر بهبود مدیریت کلاس درس معلمان.
3- بررسی تأثیر آموزش های ضمن خدمت کوتاه مدت بر تقویت میل به مطالعه در معلمان.
4- بررسی تأثیر آموزش های ضمن خدمت کوتاه مدت بر افزایش توانایی معلمان در ارزشیابی مناسب و تکوینی.
1-5- سؤالات پژوهش :
1- آیا آموزش های ضمن خدمت کوتاه مدت بر استفاده معلمان از روش های تدریس فعال تاثیر دارد؟
2- آیا آموزش های ضمن خدمت کوتاه مدت بر بهبود مدیریت کلاس درس معلمان تاثیر دارد؟
3- آیا آموزش های ضمن خدمت کوتاه مدت بر تقویت میل به مطالعه در معلمان تاثیر دارد؟
4- آیا آموزش های ضمن خدمت کوتاه مدت بر افزایش توانایی معلمان در ارزشیابی مناسب و تکوینی تاثیر دارد؟

1-6- تعاریف نظری و عملیاتی واژه ها و متغیرها :
آموزش ضمن خدمت:
عبارت است از بهبود سیستماتیک و مستمر مستخدمین از نظر دانش ها، مهارت ها و رفتارها که به ارتقاء آنان و سازمان محل خدمتشان کمک می کند بنابراین هدف از آموزش ضمن خدمت ایجاد توانایی بیشتر و افزایش کارآیی در شغل فعلی و کسب شرایط بهتر برای احراز مقامات بالاتر می باشد (جان اف.می، به نقل از فتحی واجاره گاه ،1383،ص6).
دوره های کوتاه مدت ضمن خدمت
دروه های کوتاه مدت به دوره هایی گفته می شود که مدت آنها محدود است و به منظور ارتقای دانش حرفه ای کارکنان تشکیل می شود (سعیدی، 1375، ص58).
تعریف عملیاتی
در این تحقیق دوره های کوتاه مدت دوره هایی است که آموزش و پرورش برای معلمان ابتدائی و راهنمایی در سالهای تحصیلی 86-85 و 87-86 در شهرستان پارس آباد برگزار کرده است.
کارآیی :
نسبت ستاده به نهاده، کار انجام شده یا انرژی صرف شده به منابع مصرفه، نسبت مقدار تولید شده به مقدار عواملی که به کار گرفته شده است (معینی، 1370، ص12).
تعریف عملیاتی : در این تحقیق کارآیی بوسیله معیارهایی چون استفاده از روش های فعال تدریس، بهبود مدیریت کلاس معلمان، تقویت میل به مطالعه در معلمان و افزایش توانایی معلمان در ارزشیابی مناسب و تکوینی سنجیده می شود.
روش تدریس :
روش در مقابل واژه لاتینی «متد» به کار رفته است و واژه متد، در فرهنگ فارسی معین و فرهنگ انگلیسی آریانپور به روش، شیوه، راه، طریقه، طرز و اسلوب معنی شده است به طور کلی «راه انجام دادن هر کاری» را روش می گویند. روش تدریس نیز عبارت است از «راه منظم، باقاعده و منطقی برای ارائه درس» (صفوی، 1385، ص192).
روش تدریس فعال :
روش های که درآن ذهن دانش آموزان فعال بوده و آنها مفاهیم را با فعالیت های ذهنی خود به دست می آورند ودر نتیجه ، مهارت های ذهنی ، روابط گروهی وهمکاری ، اعتماد به نفس ، روحیه کاوشگری ،تحمل ابهام ،روح خلاقیت وروحیه استقلال در دانش آموزان تقویت می شود(ملکی 1380،87)
تعریف عملیاتی :
در این پژوهش روش تدریس فعال با توجه به نحوه پاسخ دادن معلمان ابتدائی و دبیران راهنمایی به سؤالات 1، 2، 3، 4، 5، 6، 7 پرسشنامه مشخص شده است.
مدیریت کلاس درس :
فعالیت کنترل مدیریت شامل ایجاد و نگهداری شرایطی است که طی آن شرایط آموزش و یادگیری شاگردان تسهیل می شود (فلمینگ و پروس، ترجمه سجادی، 1373، ص223).
مدیریت کلاس عبارت است از هنر بکار بردن دانش تخصصی و بهره گیری از مهارت های کلاسداری در هدایت دانش آموزان بسوی اهداف مطلوب موردنیاز دانش آموزان و جامعه (رئوفی،1374 ص15).
تعریف عملیاتی :
در این تحقیق مدیریت کلاس درس با توجه به نحوه پاسخ دادن معلمان ابتدائی و دبیران راهنمایی به سؤالات 8، 9، 10، 11، 12، 13، 14 پرسشنامه مشخص شده است.
مطالعه :
مطالعه یا هنر خواندن جریانی است که فکر بدون کمک منبع خارجی و با تمرکز روی مطالب نوشته شده با استفاده از نیروی خویش سبب ارتقاء خود شود. در نتیجه ی خواندن، فکر از درک کمتر به ادراک بیشتر می رسد. اعمال مختلف ماهرانه ای که باعث این ارتقاء می شود. هنر مطالعه یا خواندن را تشکیل می دهد (آدلر و دورن، ترجمه صراف تهرانی، 1371، ص21).
تعریف عملیاتی :
در این پژوهش مطالعه با توجه به نحوه پاسخ دادن معلمان ابتدائی و دبیران راهنمایی به سؤالات 15، 16، 17، 18، 19، 20، 21 پرسشنامه مشخص شده است.
ارزشیابی :
گی (1991)، ارزشیابی را یک فرایند نظامدار (سیستماتیک) برای جمع آوری تحلیل و تفسیر اطلاعات، به منظور تشخیص و میزان تحقق یا عدم تحقق اهداف می داند و اینکه آیا هدف های مورد نظر تحقق یافته اند یا در حال تحقق یافتن هستند به چه میزانی (سیف، 1383، ص35).
ارزشیابی تکوینی :
منظور از ارزشیابی تکوینی گردآوری اطلاعات است در حالی که یادگیری جریان دارد تا بدین وسیله بتوان تجربیات یادگیری دانش آموزان را افزایش داد (مهرنز و لهمان ، 1984).
تعریف عملیاتی :
در این تحقیق ارزشیابی مناسب و تکوینی با توجه به نحوه پاسخ دادن معلمان ابتدائی و دبیران راهنمایی به سؤالات 22، 23، 24، 25، 26، 27، 28 پرسشنامه مشخص شده است.

فصل دوم
ادبیات و پیشینه تحقیق

مقدمه :
از آنجا که در این پژوهش که به بررسی میزان کارآیی آموزش های ضمن خدمت کوتاه پرداخته می شود. لازم است جهت دنبال نمودن یک شیوه منطقی در تدوین مباحث نظری مفاهیم عمده ای که در اهداف این پژوهش وجود دارد مورد بررسی قرار گیرد. بنابراین در این فصل دربخش اول در مورد روش های فعال تدریس، دربخش دوم درمورد مدیریت کلاس درس، دربخش سوم در مورد مطالعه و دربخش چهارم در مورد ارزشیابی مباحثی ارائه می گردد. همچنین دربخش پنجم به اهداف آموزش ضمن خدمت و انواع آن و تاریخچه آموزش ضمن خدمت در آموزش و پرورش – مفهوم آموزش ضمن خدمت، ضمن خدمت و دیگر مباحث آن پرداخته می شود.ودرپایان به پیشینه ی تحقیقات انجام شده در داخل وخارج از کشور اشاره خواهد شد.

بخش اول
2-1-1- تعاریف تدریس
با شنیدن واژه های تعلیم و تربیت، مدرسه، دانشگاه و... اصلی ترین تصوری که در ذهن شنونده نقش می بندد، کلاس درسی است که در آن شخصی به نام معلم در مقابل جمعی به نام شاگرد قرار گرفته و به فعالیتی به نام تدریش مشغول است. فعالیتی که کانون و نقطه تلاقی همه عوامل و عناصر آموزشی و نزدیک ترین و سهل الوصول ترین طریق دستیابی جوامع به اهداف و آرمان های آموزشی و پرورشی تلقی می شود.
صاحب نظران تعلیم و تربیت تعاریف مختلفی از مفهوم تدریس ارائه داده اند، از جمله، احمد آقازاده (1374) تدریس را به مجموعه فعالیتهایی که هدفدار و آگاهانه صورت می پذیرد و به طور اتفاقی و یا تصادفی قوام نمی گیرد، تعریف نموده اند.لانجرن (نصراصفهانی به نقل از پروند، 1371، ص136)، تدریس را فرایند پیچیده و از قبل برنامه ریزی شده ای که توسط معلم در کلاس اجرا می شود و هدف عمده اش ایجاد درگیری و تعامل عینی و ذهنی یادگیرنده با مطالب یادگرفتنی است، تعریف کرده است. بنابراین هر کدام برداشت های متفاوتی از این مفهوم عرضه کرده اند گروهی تدریس را فعالیتی تعریف شده که از جانب یک فرد و به منظور تسهیل یادگیری در فرد دیگری به انجام می رسد (گیج، ترجمه مهرمحّمدی، 1374). در این تعریف نقش معلم آشکارا مورد توجه بوده و شاگرد در مقابل اقدامات معلم پذیرا و منفعل صرف تلقی شده است. در واقع در این تعریف، نفس اقدامات معلم در کلاس درس مورد توجه است و نه یادگیری شاگردان که بایستی حاصل این اقدامات باشد. دسته ای دیگر ، در تعریف تدریس، نقش شاگرد مورد تأکید قرار گرفته و موفقیت امر تدریس به تحقق یادگیری در یادگیرنده موکول شده است (آیزنر ، 1979، ترجمه مهرمحمدی، ص179).
در این تعریف، هر چند اقدامات معلم در کلاس درس بدون توجه به نتیجه آن مورد بررسی و تحلیل قرار نمی گیرد، ولیکن به نقش مهم دانش آموز آن چنان که باید و شاید توجه نمی شود و به یادگیرنده فقط تا آن حدی که پذیرایی اقدامات معلم و منعکس کننده کارآمدی اقدامات او باشد توجه می شود و جنبه های تعاملی امر تدریس هم چنان فراموش شده می ماند.
گروهی دیگر، تدریس را به معنای تعامل یا رفتار متقابل معلم و شاگرد براساس طراحی منظم و هدفدار معلم، برای ایجاد تغییر در رفتار شاگرد (شعبانی، 1381، ص115) تعریف نموده اند. در این تعریف، تدریس به وضوح با دیدگاههای سنتی تدریس که در آنها معلم حاکم بر جریان تدریس است و موضوع و حتی نحوه یادگیری شاگردان را تعیین می کند، در تضاد است. زیرا رسالت سنتی مدرسه و نظام آموزشی (ارائه مجموعه ای از اطلاعات به شاگردان و پرورش مهارت های ایشان در خواندن، نوشتن و حساب کردن) هر روز بیش از پیش مورد تردید قرار می گیرد.
2-1-2- روش های تدریس فعال و غیرفعال :
روش های تدریس را می توان به روش های فعال و غیرفعال تقسیم کرد. الگوهای فعال به الگوهایی اطلاق می شود که در آن فراگیران نقش اصلی را ایفا می کنند و در فرآیند یادگیری فعال هستند. فعال شناختی (فکری)، فعال عاطفی (نگرشی)، فعال حرکتی (عملی) و فعال کوششی. به سخن دیگر، فرآیند یادگیری به نحوی است که معلم رشد همه جانبه ی فراگیران را تضمین می کند، رشد فکری، اجتماعی، عاطفی، مهارتی، کلامی، اخلاقی و خلاقیت. در این نوع الگوها معلم نقش راهنما، ناظر، کارگردان و به تعبیر جان دیویی «رهبر آموزشی» را به عهده دارد. نقطه مقابل این الگوها، الگوهای غیرفعال است که معلم نقش همه کاره و فراگیران نقش منفعل و تماشاچی را برعهده دارند. (نقیه، 1382، ص19).
امان الله صفوی (1374،ص 25) تدریس فعال را تدریسی می داند که در جریان یادگیری دانش آموزان فعال بوده و معلم نقش یک راهنما را دارد. به این ترتیب شاگرد در این روش فرصت یادگیری بیشتری را دارد و در فرایند تردیس مشارکت فعال دارد. در حالی که در روش غیرفعال همکاری بین دانش آموزان وجود ندارد و دانش آموز منفعل است و ارتباط یک سویه از معلم به دانش آموز وجود دارد. (شکل 2-1و 2-2).

شکل 2-1 روابط معلم با دانش آموزان و دانش آموزان با یکدیگر براساس ؛

شکل 2-2- روابط معلم و دانش آموزان براساس روش تدریس غیرفعال ؛

نوجوانان و جوانان در شرایطی هستند که هر قدر با شرایط واقعی برخورد داشته باشند مطالب را بهتر یاد می گیرند، لذا باید در دروس مختلف تلاش نمود تا مطالب به صورت کاربردی ارائه شود و حتی الامکان از شیوه سخنرانی دوری جست.
«بسیاری از بدرفتاری های جزئی که در کلاس پیش می آید، ناشی از دست کم گرفتن روش های تدریس و مشارکت غیرفعالانه دانش آموزان در کلاس است».
(بسلر( ) ، ترجمه همدانی زاده ، 1368، ص181-3).
علمای تعلیم و تربیت پس از سالهای تحقیق و تجربه به این نتیجه رسیده اند که مؤثرترین روش آموزش، فعال کردن خود دانش آموز است که از طریق روش علمی بهتر میسر می گردد. یعنی دانش آموز به کمک تفکر و قوای ذهنی خود که در فطرت هر انسانی نهفته است، می تواند مشکلات را شناسایی و برای آن راه حل پیدا کند، سپس آن راه حل را به مرحله اجرا بگذارد و به نتیجه برسد. در این رابطه به نظریات چند تن صاحب نظران اشاره می شود
2-1-4- نظریات چند تن از صاحب نظران تعلیم و تربیت در باره روش های تدریس فعال :
دیرزمانی است که موضوع روش های تدریس فعال، مطرح شده است و افراد متعددی، دیدگاه هایی در مورد آن ارائه داده اند. شاید بتوان سقراط را جزو کسانی دانست که در عرصه تعلیم و تربیت، به روش های فعال توجه کرده است. جمله ی معروف او مبنی بر «همان طور که مادرم ماماست من هم مامای دانش هستم و سعی می کنم دانش را از درون افراد بیرون بکشم» حاکی از تلاش دو جانبه ی معلم و دانش آموز برای اکتشاف است.
سقراط از طریق سؤال هایی، اطلاعات درونی دانش آموزان را دریافت می کرد. سؤالات و جواب های مربی و متربی در فرآیند تردیس، ذهن دانش آموز را فعال می کرد و با تلاش فکری و عملی او، جریان موردنظر به دست می آمد.
پس از رشد و گسترش دیدگاه های جدید در تعلیم و تربیت، دانشمندان به روش های آموزش فعال، توجه زیادی نشان دادند.

ژان ژاک روسو
بگذار کودک خود مسائل را حل کند. مسائل را در دسترس او قرار دهید، ولی بگذارید خودش آن را حل کند. او نباید چیزی را به گفته ی شما قبول کند. باید آن را خودش دریابد. نباید علوم بیاموزد؛ بلکه باید آن را کشف کند. هنر معلم در این است که کاری کند دانش آموزان از درس لذت ببرند. اما برای این که این لذت حاصل شود، نباید فکر دانش آموز در برابر صحبت های معلم بی کار بماند و برای فهمیدن، هیچ گونه کوشش و تلاشی نکند. باید همیشه مطالب را فهماند. اما لازم نیست همیشه همه چیز را گفت. آن کس که همه چیز را می گوید، چیز زیادی نخواهد داد. اگر دانش آموز اشتباه کرد، بگذارید بکند و خطای او را بلافاصله تصحیح نکنید. صبر کنید به اشتباه خود پی ببرد و خودش آن را تصحیح کند. (آرمنه ، 1374 ، ص 14).
او توصیه می کند که در آموزش خود دانش آموز باید فعالیت کند و کمک دیگران به دانش آموز نباید به گونه ای باشد که همه چیز را آماده دراختیارش بگذارند و خودش نیازی به تلاش برای یافتن پاسخ نداشته باشد. چنین برخوردی با دانش آموز باعث می شود نتواند با مسائل برخورد کند و در پی حل آنها برآید. اجازه دهید طفل خود حقایق را کشف کند زیرا اگر منبع اطلاعات را در ذهن وی جانشین استدلال کنید دیگر استدلال نخواهد کرد. نباید جلو کنجکاوی و فعالیت فرد گرفته شود.
دانش آموزی که همیشه تحت یک آموزش اجباری قرار دارد، تا دستوری نگیرد، کاری انجام نمی دهد، وقتی گرسته است، جرأت غذا خوردن ندارد. وقتی شاد است، جرئت نمی کند بخندد. حتی جرئت ندارد بدون اجازه ی شما نفس بکشد. وقتی به جای او فکر می کنید، انتظار دارید خودش به چه فکر کند؟ شما که مراقب تمام اعمال و کردارش هستید. دیگر چه احتیاجی دارد خودش مواظب چیزی باشد. بدین ترتیب، چنین کودکی هر گز احتیاج ندارد در مورد چیزی قضاوت کند. اگر بعدها در زندگی با مسئله یا مشکلی مواجه گردد، درمانده و وابسته می شود. (فضلی خانی، 1383، ص67).
فروبل
آزادترین فعالیت را بازی می داند. به اعتقاد وی، آزادی و خودکاری و فعالیت برترین جنبه ی انسان است.
به همین خاطر فروبل بیش از هر چیز به نقش تربیتی فعالیت و خودکاری و بازی توجه می کند. این چنین بود که فعالیت و خودکاری کودک، سرودخوانی و بازی گروهی و هم چنین بازی با ابزارهایی که فروبل خود طراحی کرده بود جایگزین دانش و دانش آموزی شد. (نقیب زاده، 1375، ص162)
کرشن اشتانیر : در نظریه تربیتی خود به هفت اصل اشاره می کند که یکی از مهم ترین آن ها اصل فعالیت است. براساس این اصل، معلم باید بکوشد تا جایی که مقدور است کارها را به فعالیت آزاد شاگردان واگذارد. فعال بودن شاگرد نه تنها در فرایند کار مورد توجه است، بلکه باید تا آن جا که ممکن است، بررسی و ارزش یابی کار انجام شده را به شاگردان بسپاریم. (شاتو ترجمه شکوهی، 1367، ص266)
توجه به اصل فعالیت نتیجه ی پیشرفت زیست شناسی و روان شناسی در قرن نوزدهم و به تبع آن انقلابی که در قرن بیستم در مبانی نظری روی داده است. در اثر این تحول کودک محور و هسته ی فعالیت های تربیتی درآمده و به فعالیت او بهای زیادی داده شده است. (شکوهی، 1378، ص143)
برونر
هدف آموزش، انباشتن ذهن دانش آموزان از معلومات نیست، بلکه هدف این است که یادگیرنده به تفکری منطقی دست یابد.
- دانسته ها را نباید به طور مستقیم در اختیار دانش آموزان قرار داد؛ بلکه باید آن را با مسئله روبرو کرد تا خودشان به کشف روابط میان امور بپردازند و برای پیدا کردن راه حل آن اقدام کنند.
- هدف آموزش و پرورش باید خودراهبری باشد. یعنی دانش آموز به گونه ای راهنمایی شود تا با نیرو و به دست خود در درس پیشرفت کند. برای این منظور، برنامه ی درسی باید به گونه ای تنظیم شود که دانش آموزان در چاره جویی مسائل درسی، نظارت مستقیم داشته باشند؛ زیرا برخورد با مطالب درسی و کوشش برای آموختن، شاگردان را در فهم درست و نادرست و شایستگی و ناشایستگی سهیم می کند.
- یکی از روشهای معلم در حوزه ی یادگیری فعال، روش اکتشافی است.
- یادگیری اکتشافی بر قدرت هوش می افزاید و دانش آموز، اطلاعات را از راهی که به آسانی قابل دسترس است به دست می آورد.
- یادگیری اکتشافی انگیزش درونی و ذاتی را افزایش می دهد و تمایل دانش آموز را به انجام دادن فعالیت های یادکیری تقویت می کند؛ زیرا اکتشاف، بهترین پاداش است.
- یادگیری اکتشافی فنون کشف را به دانش آموز می آموزد، حل کردن مسائل و مشکلات در ضمن رشد باعث رشد و تکامل شیوه ی حل مسئله می شود. در حقیقت دانش آموز با پرداختن به تحقیق فن و روش تحقیق خود را بهبود می بخشد.
- استفاده از روشهای فعال و اکتشافی، «خودیادگیری» را تقویت می کند و این عمل، پاداش خوبی برای دانش آموز است.
- دانستن یک فرآیند است، نه یک نتیجه. پس دانش آموز باید از فعل و انفعالات فرآیند آگاه باشد.
- دانش آموز مسئول یادگیری است، بنابراین معلم تسهیل کننده و فراهم آورنده ی امکانات است. (فضلی خانی، 1383، ص70-69)

اسپنر
با تأکید بر طبیعت انسان در فرایند آموزش و پرورش، هماهنگی آموزش و پرورش با فرایندهای طبیعی رشد و تکامل ذهنی را مورد توجه قرار داده و معتقد است تربیت باید فعالیت شخصی و دلخواه کودکان را برانگیزد تا کودک به وسیله ی فعالیت شخصی مستقل، به خودپروری و خودآموزی بپردازد. (شعاری نژاد، 1381، ص422)
دکرولی
مربی برجسته ی بلژیکی معتقد بود، دانش آموزان بیشتر در مدارس دریافت کننده هستند و کمتر نقش فعالی دارند. بنابر عقیده ی وی، برنامه ی خوب برنامه ای است که علائق کودکان را درنظر بگیرد و به فعالیت دانش آموزان توجه داشته باشد (همان، ص492)
کلاپارد
از پیشروان آموزش و پرورش نوین معتقد است. خواست تربیت نوین آن است که کودکان فعالیت هایی انجام دهند که دلخواه آنان است و در این میان، خویش عامل باشند نه این که شخص دیگری این کار را برای آنان انجام دهد. (شعاری نژاد، 1381، ص492)
مونته سوری
با طرح ایده ی «خانه ی کودکان» آزادی فعالیت کودک را محور برنامه ی خود قرار داد. به عقیده ی وی باید با کودک نه مانند یک شی ء بلکه مانند یک انسان رفتار شود. نباید به کودک به مثابه ظرفی نگاه کرد که بزرگسالان آن را پر می کنند و نه چون موجود زنده ای که باید هویت خود را از والدین یا معلم دریافت کند، بلکه باید نگاه ما به کودک همچون شخصی زنده، فعال، منحصر به فرد باشد. (گوتک ترجمه پاک سرشت، 1383، ص485)
جان دیوئی :
جان دیوئی معتقد بود که محیط مدرسه باید به گونه ای باشد که فعالیتهای عملی دانش آموز را با فراهم کردن وسایل و ابزار کار تسهیل کند. دیوئی وظیفه معلم را راهنمایی فکری می داند و معتقد است که معلم باید سعی کند عادت به تفکر منطقی را در دانش آموز به وجود آورد. دانش آموزان را با مسائل درگیر کند.( آرمند ،‌1372 ،ص 14)
معلمی که مسائل را حاضر و آماده دراختیار دانش آموزان می گذارد، در واقع فرصت تجزیه و تحلیل وضعیت های مسئله آفرین و کشف مستقلاّنه مسائل را از او می گیرد. براین اساس، برنامه مدرسه باید به گونه ای باشد که جلو فعالیت دانش آموز را نگیرد. دیوئی در مورد دانش معتقد بود که دانش تجربه است و تجربه واقعی در عمل نهفته است.
روشهای سنتی به انفعال و تأثیرپذیری دانش آموز مساعدت می کند و نداشتن تحرک فیزیکی نیز این ویژگی ها را تشدید می سازد. فعالیت های نامنظم و شاید خودسرانه تنها راه فرار از آن ها در مدارس استاندارد است.
یادگیری براساس عمل، یک اصل مهم آموزشی ایت و مدرسه باید کانون فعالیت باشد و مواد درسی نیز برای رفع نیازهای فرد طرح و برنامه ریزی شود. خلاقیت باید جزء مهم برنامه های درسی باشد.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  184  صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

عنوان مرتبط با محصول (از عنوان کلی و کوتاه استفاده نکنید)

اختصاصی از فی بوو عنوان مرتبط با محصول (از عنوان کلی و کوتاه استفاده نکنید) دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

فایل دارای تعداد زیادی تصویر و فونتهای زیبای از " بسم الله الرحمن رحیم"برای استفاده در فایلهای Word، powerPoint، و... میباشد.