دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
-1 مقدمه
دنیای امروز رو به تحول سریع می باشد. علم وتکنولوژی رو به پیشرفت است وامروز آنها با دیروزشان کلی تفاوت دارد. نمی توان براساس توانایی های سال گذشته و یا همین دیروزبا مشکلات روبرو شد و برآنها فائق آمد. ادارات، صنایع، بخش های آموزشی دنیای امروزی برای اینکه از قافله پیشرفت عقب نمانند و بتوانند حرفی برای گفتن داشته باشند، درمیدان رقابت باید خود را به روز نگهدارند. آموزش مداوم کارمندان، یکی از راه های به روزنگهداشته شدن می باشد و برای انجام آن راههای مختلفی در دنیا تجربه می شود. بخش آموزش وپرورش هرکشور از بخش های حساس آن درراه توسعه و پیشرفت است. در یک جامعه اگر معلمان، مربیان، استادان نتوانند خود و توان علمی اشان را با دانش روبه پیشرفت روزتطبیق دهند و از قافله علم ودانش عقب بمانند ونتوانند نیازهای علمی دانش آموز ودانشجو را پاسخگو باشند، نباید امیدی به ترقی و پیشرفت آن کشور داشت؛ چراکه علم و دانش منتظرکسی نمی ماند و مسیرخودش را ادامه می دهد و این دیگران هستند که باید خود را دراین مسیر قرار بدهند و از آن استفاده کنند و یا برمحتوای آن بیافزایند. همانطور که ذکرشد برای رسیدن به این هدف وهماهنگی با علم وصنعت روز راه های مختلفی وجود دارد وهرکشوری شیوه ای خاص خود را برگزیده است به همین دلیل درهر سازمانی بخشی به نام آموزش ضمن خدمت وجود دارد که درحقیقت وظیفه اش همان به روز کردن نیازهای کادرهای مختلف سازمان می باشد و برای تشویق افراد برای استفاده از این دوره ها امتیازاتی در نظرگرفته می شود.
آموزش و پرورش زمانی می تواند ادعا کند که جامعه را برای حل مشکلات ، هماهنگی با تغییرات و پیروزی در عرصه ی رقابت ها قدرتمند سازد که از معلمانی دانا، توانا و بهره مند از آخرین پیشرفت های علوم و فنون روز برای تحقق انتظارات یک نظام آموزشی پویا، کارآمد و اثربخش برخوردار باشد.
نیازمندی جامعه به دانش آموزان با سواد تر و ماهر تر برای افزایش سطح بهره وری و توانایی رقابت با دیگر کشورها، باعث می شود که تصمیم گیران جامعه به دنبال معلمان ماهر تر باشند تا با افزایش کارآیی آنان، به اهداف خود برسند. این خواست در سایه آموزش معلمان قابل تحقق است. پس بایستی دوره های آموزشی ضمن خدمت به طور مستمر، مبتنی بر نیاز امروز و فردای جامعه و همراه با پیشرفت های علمی و فنی جهان باشد .
از میان روش های متعدد آموزش از راه دور، آموزش الکترونیکی، به عنوان روش بهتر معرفی می شود. این گونه آموزش به دلیل پیشرفت سریع و چشمگیر رایانه ها و شبکه های ارتباطی می تواند راهگشای بسیاری از معضلات آموزشی محسوب شود. از این رو آموزش الکترونیکی یک راه حل نسبتاً جدی برای چالش های حال و آینده نظام های آموزشی است.
فناوری ارتباطات و اطلاعات در مدت زمان کوتاهی که از پیدایش آن می‌گذرد توانسته است تغییرات فراوانی را در نحوه زندگی بشر به وجود آورد. یکی از بسترهایی که سهم عمده‌ای از این تغییرات را به خود اختصاص داده است آموزش است. آموزشهای مبتنی بر فناوری نوین اینترنت، با تغییرات بنیادینی که در مفاهیم آموزش سنتی ایجاد کرده است، توانسته است بسیاری از ناکارآمدی‌های نظام های سنتی آموزشی را رفع کرده و دگرگونی‌های اساسی را درشیوه ی ارائه آموزش به وجود آورد. محور تغییرات ایجاد شده، حذف محدودیت های زمان، مکان و منابع آموزشی است. این امر سبب تغییر روش‌ها و رویکردها در امر آموزش شده است. فناوری اطلاعات، امکانات زیادی را در اختیار افراد قرار میدهد. با استفاده از آن در آموزش، می‌توان به روشهای نوین و کارآمدی از آموزش دست یافت. استفاده از چنین سامانه هایی که از امکانات دنیای مجازی برخوردار است، می‌تواند سبب افزایش بهره‌وری آموزش، انعطاف‌پذیری در زمان و مکان، کاهش ترافیک و آلودگی ناشی از رفت و آمد در شهرهای بزرگ شوند.
1-2 بیان مسئله
سازمان آموزش و پرورش به حق از بزرگترین و پیچیده ترین سازمان ها ی اجتماعی در هر کشور محسوب می شود. این سازمان از دیر باز نقشی سازنده و اساسی در بقا و مداومت فرهنگ و تمدن بشری داشته و امروز نیز سنگ زیرین توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی هر جامعه است
( جهانیان،1380: 87). بدیهی است که این توسعه باید به دست انسانها صورت گیرد و لذا افرادی که قرار است این امر را محقق سازند، باید خود توسعه یافته و به روز باشند. برای اینکه نیروهای انسانی شاغل در سازمان ها به روز باشند باید به صورت مداوم آموزش ببینند. آموزش کارکنان از مهمترین عوامل بهبود نظام و فعالیت های هر سازمانی می باشد. از آنجا که آموزش ضمن خدمت کارکنان نقش اساسی در کیفیت عملکرد کارکنان و در نتیجه کارآیی بیشتر سازمان دارد بجا ست نگاهی جدی بر آن داشته و با بررسی کمبود ها و بحران ها ی حاکم بر نظام آموزش ضمن خدمت کشور،گامی در جهت هر چه بهتر شدن کیفیت آموزشی کارکنان برداشته شود واز این طریق با بالابردن سطح علمی افراد جامعه، توسعه همه جانبه کشور را باعث گردد( فتحی واجارگاه، 1376 : 42).
آموزش ضمن خدمت معلمان عنصری بسیار مهم و کلیدی برای اجرای برنامه های نظام آموزشی کشوراست که در پی تحقق اهدافی مانند : بالابردن سطح دانش و مهارت شغلی، ایجاد تخصص های لازم متناسب با رشته آموزشی، بهبود روش های تدریس، ایجاد روحیه مطالعه و پژوهشگری و نوآوری، به روز درآوردن دانش و اطلاعات، ایجاد فرصت ها، زمینه های مناسب رشد جهت ارتقای شغلی وایجاد زمینه ی لازم برای انطباق پذیری کارکنان متناسب با تغییرات می باشد تا بتوان به فواید آموزش های شغلی دسترسی پیدا کرد.
آموزش ضمن خدمت مجازی برای کارکنان از آن جهت دارای اهمیت است که غالباً در سازمان های مختلف، کارکنان برای شرکت در آموزش های گوناگون ناگزیر از ترک محل خدمت خود می باشند و این امر مشکلات جدی را برای انجام امور و وظایف سازمانی بوجود می آورد. علاوه بر این ، امکانات آموزشی موجود برای تحت پوشش قرار دادن تمام کارکنان کافی نیست و تنگناهای مالی و اداری و کالبدی به شدت آموزش ضمن خدمت کارکنان و توسعه و گسترش آن را تحت الشعاع قرار می دهد
( فتحی واجارگاه، 1376 : 82).
از آنجا که گرایش به سوی نظام آموزشی مجازی امری ضروری است، تأ خیر در شناخت و اجرای آن می توند خسارت جبران ناپذیری داشته باشد. این امر در نظام آموزش ضمن خدمت که " بخشی از آموزش مداوم کارکنان را از زمان ورود به سازمان تا هنگام باز نشستگی بر عهده دارد و باعث به هنگام ساختن دانش، توانش و نگرش آنها می گردد" محسوس تر است( همان منبع : 46).
اکنون بیش از هر زمان دیگر روشن شده است که یادگیری از راه دور مهم ترین عنصر در نظام های آموزشی و پرورشی آینده خواهند بود. اهمیت تلاش ها برای همکاری جهانی و بین المللی برای افزایش همکاری و برگزاری کلاس درس جهانی با بکار گرفتن شبکه ارتباطی جهانی غیرقابل تردید است. یادگیری از راه دور در حدود یک صد سال است که در کشورهای توسعه یافته وجود دارد، اما در کشورهای توسعه نیافته این سابقه چندان نیست. در کشورهای توسعه نیافته پرجمعیت جهان یادگیری از راه دور فرصت های بسیار مهمی برای آموزش و پرورش فراهم می کند. نبودن زیرساخت و شایستگی حرفه ای مانع پیشرفت در یادگیری از راه دور می شود.
با این همه، این شکل از ارائه خدمات آموزشی پایدار مانده و بسیاری از کشورها به یادگیری از راه دور به مثابه ی استراتژی اصلی برای توسعه دسترسی، افزایش کیفیت، و هزینه و بهره‌وری مطمئن برای آموزش بدان می نگرند( یونسکو،2002 : 10 و9 ).
اقدام به آموزش از راه دور در عصری که از بساطت پیشین خارج و با پیچیدگی های زیادی در روابط بین فردی و بین سازمانی روبرو شده است و از سویی نیاز انسان به آموختن بیشتر شده است، قبل از هر چیز احترام به انسانیت و کمال جویی او برخاسته از محوریت انسان در تمدن سازی است ( صوفیان، 1383 : 4 ).
ورود به جهان دانایی محور و نیاز روزافزون بشر به آموزش، نیاز به " آموختن مستقل، در طول زندگی را افزایش داده است. آموزش های نیمه حضوری و غیر حضوری نه تنها مکمل آموزش های حضوری می باشند، بلکه فرصت بی بد یلی را برای روزآمد نمودن محتوا و انعطاف بخشی به روش های یادگیری و یاددهی به ارمغان می آورد( الحسینی، 1384 : 5 ).
پاسخ گویی به تقاضای روز افزون دانش افزایی، افزایش تقاضا به منظور دسترسی برابر و آزاد در سراسر کشور، استفاده بهینه از رسانه های اطلاعاتی و ارتباطی، و ازبین بردن محدودیت های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی که مانع از ادامه تحصیل می گردد ضرورت استفاده از شیوه های نوین را ایجاب می نماید.
آموزش از راه دور در راستای پیشرفت خود با بهره گیری از فناوری اطلاعاتی و آموزشی در قالب شبکه جهانی اینترنت و قابلیت وب جهان گستر به حدی از تکامل رسیده که کلاس های اینترنتی و دانشگاه های مجازی به عنوان جایگزین های مناسب برای کلاس های عادی مدارس و دانشگاه های سنتی در نظر گرفته شده است و روز به روز ضرورت خود را اثبات می نماید. بنابراین لزوم پرداختن به این مسئله و زمینه یابی ومطالعه نگرش آن بیش از پیش احساس می شود.
از این رو این تحقیق با مطالعه نگرش معلمان نسبت به آموزش های ضمن خدمت از راه دور بر آن است که در توسعه فرهنگ آموزش از دور و راه گشای استفاده از این شیوه های نوین در آموزش ضمن خدمت و کاهش محدودیت های زمانی و مکانی این نوع آموزش باشد.
1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق
ضرورت و نیاز به آموزش های ضمن خدمت برای معلمان در اکثر تحقیقات ثابت شده است. با وجود این برخی از تحقیقات، حاکی از عدم اثر بخشی اینگونه آموزش ها می باشند. آموزش های ضمن خدمت به دلیل داشتن هزینه های بالا، اتلاف وقت ادارات ومعلمان، ناکارآمدی روش های آموزش، عدم تناسب محتوای دوره با نیازهای معلمان، به روز نبودن، مناسب نبودن زمان و مکان آموزش ها واجبار به ترک محل خدمت، ممکن است اثر بخشی لازم را نداشته باشند.
با گسترش فزاینده علوم وفنون و لزوم تغییرات سریع در برنامه ها ی درسی مدارس در عصر کنونی، روزآمدی معلمان یکی از دغدغه های اصلی نظام تعلیم و تربیت به شمار می رود. از آنجا که رویکردهای سنتی قادر به برآورده ساختن تمامی نیازهای آموزشی معلمان نیست، بهره گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات می تواند بسیاری از موانع و مشکلات شیوه ی سنتی آموزش معلمان از جمله کاهش ساعات حضور معلمان در مدرسه و اختلال در برنامه کار مدارس، همگام نبودن آموزش با تغییرات کتب درسی، محدودیت های زمانی و مکانی و غیره را برطرف و راه را برای پیدایش شیوه های نوین آموزش معلمان هموار نماید .
در این رابطه می توان با فراهم آوردن امکانات، تجهیزات و زیر ساخت های مورد نیاز، دوره های آموزش از راه دور یا مجازی مبتنی بر شبکه را برقرار نمود تا معلمان در هر زمان و مکان به برنامه ها ی آموزشی دسترسی داشته باشند، اطلاعات مورد نیاز به طور سریع و به موقع و همگام با تغییرات در اختیار معلمان قرار گرفته و فرصت های سازمان یافته به منظور بازآموزی، ارتقاء و کسب دانش و مهارت های جدید و به روز برای آنان فراهم آید. این کار می تواند زمینه ی پرورش حرفه ای مستمر معلمان را مهیا سازد.
با توجه به مشکلات وضعیت موجود مانند کمبود فضا و امکانات آموزشی، پایین بودن کیفیت آموزش، عدم دسترسی به امکانات آموزشی یکسان برای همه کارکنان و همچنین با توجه به اینکه توسعه کمی و کیفی علوم و تکنولوژی همراه با نیازهای آموزشی گوناگون، مستلزم پا فراتر نهادن از مرزهای آموزش های سنتی است، عدم پاسخ گویی به این نیازها، منجر به کاهش توسعه اقتصادی – فرهنگی کشور شده و مشکلات عدیده ای را برای کشور در پی خواهد داشت( زمانی و مقدسی،1377 :171).
بنابر این ضروری است که تحقیقات جدی در این زمینه آغاز گردد و با استقرار یک نظام مفید آموزش از راه دور بتوانیم با سرعت، دقت و کیفیت بهتری آموزش مداوم معلمان را در کشور پیش ببریم.
استفاده از آموزش های ضمن خدمت از دور موجب افزایش کیفیت آموزشی، اطلاع رسانی دقیق و منطبق بر علوم روز، ارائه خدمات آموزشی به افرادی که به علت مسافت زیاد و یا مشغله های مختلف امکان حضور در کلاس را ندارند، و ایجاد فرصت های آموزشی مادام العمر برای معلمان را در پی خواهد داشت.
لذا با توجه به قابلیت های آموزش از راه دور، مطالعه نگرش معلمان در رابطه با این شیوه ی آموزشی، می تواند به ایجاد تغییرات مطلوب در زمینه ی آموزش ضمن خدمت معلمان کمک مؤثری کند.
1-4 اهداف تحقیق
هدف کلی
هدف کلی این تحقیق مطالعه نگرش معلمان نسبت به آموزش های ضمن خدمت از دورمی باشد.
اهداف جزیی
اهداف جزیی این تحقیق مطالعه موارد زیر از دیدگاه معلمان می باشد:
1. نشان دادن تأثیر محدودیت های آموزش های ضمن خدمت حضوری در شرکت مؤثر آنها در این دوره ها
2. روشن ساختن نارسایی های آموزش های ضمن خدمت حضوری
3. روشن ساختن میزان علاقه مندی معلمان به شرکت در دوره های عمومی و اختصاصی آموزش ضمن خدمت از دور
4. ارائه پیشنهاداتی به برنامه ریزان و مسئولان آموزش های ضمن خدمت برای سازماندهی بهتر دوره های آموزشی ضمن خدمت
1-5 سوال های تحقیق
1. محدودیت های دوره های آموزش ضمن خدمت حضوری تا چه اندازه در شرکت مؤثر معلمان دراین دوره ها تأثیر دارند؟
2. دوره های آموزش ضمن خدمت حضوری تا چه اندازه می توانند نیازهای آموزشی معلمان برآورده سازند؟
3. دوره های آموزش ضمن خدمت از دور تا چه اندازه می توانند محدودیت های آموزش های حضوری را برطرف سازند؟
4. معلمان تا چه اندازه مایل به شرکت در دوره های عمومی و اختصاصی آموزش ضمن خدمت از دور می باشند؟
5. معلمان چقدر نسبت به آموزش مجازی به عنوان یکی از شیوه های آموزش ازراه دور، گرایش دارند؟
1-6 فرضیه های تحقیق
1. دوره های آموزش ضمن خدمت حضوری تا حد زیادی شرکت مؤثر معلمان دراین دوره ها را محدود می کند.
2. دوره های آموزش ضمن خدمت از دور می توانند تا حد زیادی محدودیت های دوره های آموزش حضوری را برطرف سازند.
3. معلمان به شرکت در دوره های عمومی و اختصاصی آموزش ضمن خدمت از دورعلاقه مند می باشند.
4. معلمان به شرکت در دوره های آموزش های ضمن خدمت مجازی به عنوان یکی از شیوه های آموزش ازراه دور گرایش زیادی دارند.
1-7 توصیف دقیق متغیر با متغیر های د خیل در مسئله
متغیرهای مستقل: دوره های آموزشی ضمن خدمت حضوری، دوره های آموزشی ضمن خدمت از دور و آموزش های مجازی
متغیرهای وابسته: توانایی حرفه ای معلمان، میزان رضایت از دوره های آموزش ضمن خدمت و نگرش معمان
1-8 تعریف واژگان کلیدی
نگرش: نگرش ها حالات پیچیدۀ انسانی است که بر رفتار فرد نسبت به افراد، چیزها یا رویدادها اثر می گذارند، بسیاری از پژوهش گران در نوشته های خود بر مفهوم نگرش به عنوان نظامی از اعتقادات تأکید کرده و آن را مورد مطالعه قرار داده اند ( فستینگر، 1975) .
آموزش از راه دور: سازماندهی فرایند یاددهی – یادگیری توسط یک مؤسسه به منظور فراهم ساختن تسهیلات لازم برای یادگیری مستقل، خود ارزیابی تحصیلی و برقراری ارتباط دو جانبه میان یاد دهنده و یادگیرنده که به لحاظ زمانی و مکانی از یکدیگر جدا هستند با استفاده از راهبردهای مناسب و بکارگیری فناوری آموزشی ( ابراهیم زاده ، 1383 ).
کیگان (¬1986) آموزش از راه دور را ارتباط دور از محل استقرار، بین مدرس و شاگرد، با واسطه رسانه چاپی یا شکل های دیگر فناوری تعریف کرده است. وی از آموزش از راه دور به عنوان روشی یاد می کند که در آن دانشجو مسئول یادگیری خویش است و یادگیرنده و یاددهنده در تعامل آموزشی خود به ارتباط چهره به چهره نیازی ندارند.
مؤسسه "یو نسکو" در تعریفی می گوید: آموزش از راه دور به هر نوع فرایند آموزشی اشاره دارد که در آن، همه یا بیشتر تدریس توسط افرادی انجام می شود که از نظر زمانی و مکانی در فضایی دور از یادگیرنده هستند، بدین معنا که همه یا اغلب ارتباطات بین مدرس و یادگیرنده از طرق یک رسانه مصنوعی چاپی یا الکترونیکی انجام می شود( یونسکو،2002 :23 ).
تهیه کنندگان گزارش یونسکو درباره آموزش آزاد و از راه دور معتقدند: مفهوم یادگیری آزاد و آموزش از راه دور، حاکی از رویکردهایی است که بر روی دسترسی آزاد به آموزش و رها بودن یادگیرندگان از قید های زمانی و مکانی، و ارائه فرصت های قابل انعطاف به افراد و گروه ها ی یادگیرنده( یونسکو،2002 :7 ).
در این تحقیق منظور از آموزش از راه دور، دوره های آموزش ضمن خدمت تخصصی یا عمومی است که از طریق مواد چاپی یا یکی از رسانه ها ی الکترونیکی ( رادیو، تلویزیون، رایانه و ... )، بدون نیاز به حضور در زمان و مکان خاصی برگزار می شوند و معلمان می توانند امور مربوط به آموزش و یادگیری را شخصاً انجام دهند.
آموزش ضمن خدمت: به آموزشی اطلاق می شود که عموماً پس از استخدام فرد در سازمان صورت می پذیرد و باعث بهبود نظامدار و مداوم مستخدمین از نظر دانش، مهارت ها، و رفتارهایی
می شود که به رفاه و سازمان محل خدمت شان کمک می نماید( فتحی واجارگاه، 1376: 14).
در این تحقیق منظور از آموزش ضمن خدمت، کلیه دوره های آموزشی تخصصی و عمومی است که وزارت آموزش و پرورش پس از استخدام کارکنانش برای آنها برگزار می نماید.
فصل دوم
مبانی نظری وپیشینه تحقیق
2-1مقدمه
اصولاً تحقیق به منظور ارائه اطلاعات جدید که فراتر از دانش موجود در زمینه ی مورد تحقیق است، انجام می شود. بنابراین پژوهشگر برای دستیابی به این هدف باید با گستره ی دانش موجود آشنا باشد. نیل به این هدف فقط با مطالعه ی منابع مربوط به موضوع مورد تحقیق امکان پذیر است( دلاور، 1375). بنابراین با عنایت به اهمیت این مرحله از پژوهش، هدف این فصل عبارت است از بررسی زمینه های نظری و پیشینه ی تحقیقاتی متغیرهایی که در تحقیق حاضر،اساس کار قرار گرفته اند. بدین منظور منابع مکتوب دانشگاه های تهران شامل پایان نامه ،مقاله، کتاب ، نشریه و همچنین بانک های اطلاعاتی مورد جستجو قرار گرفت.
این فصل در پنج بخش تنظیم گردیده است. بخش اول : آموزش ضمن خدمت، بخش دوم: آموزش از راه دور، بخش سوم: آموزش از راه دور برای معلمان، بخش چهارم: آموزش مجازی و بخش پنجم شامل مروری بر تحقیقات انجام شده در داخل و خارج کشور، در زمینه ی ضمن خدمت و آموزش از راه دور می باشد.
2-2 آموزش ضمن خدمت
تحولات فزاینده در زمینه ی دانش تکنولوژی نیازهای آموزشی جدیدی را برای مشاغل مختلف بوجود می آورند که تحصیلات رسمی و دانشگاهی به تنهایی پاسخ گو نبوده و در نتیجه به انواع دیگر آموزش از جمله آموزش های ضمن خدمت نیاز می باشد. آموزش ضمن خدمت در حقیقت دانش جدیدی را در سبد آموزش های قبلی دانش آموختگان قرار داده و آنان را به همراه پیشرفت علوم و فنون پیش می برد و لذا توسعه این آموزش ها در بهبود کیفیت نظام آموزشی اثر مطلوب خود را به جا می گذارد. تولید علم تغییر در فناوری واهداف سازمان ها را به دنبال دارد. مدارس نیز به عنوان سازمان های اجتماعی هرروز بیشتراز دیروز نیازمند همگام شدن با تغییرات علمی هستند، بنابراین معلمان وسایر کارکنان نظام تعلیم وتربیت نیازمند شرکت در دوره های آموزشی ضمن خدمت می باشند.
تعریف آموزش ضمن خدمت
کیمیل وایلز (1967) آموزش ضمن خدمت را "کوششی برای ارتقای شایستگی کارکنان آموزشی از طریق دوره‌های آموزش کلاس‌های بازآموزی، نشست‌ها و گروه‌های تحقیق، بازدیدها، سخنرانی ها و اصلاح وضع کارکنان" تعریف می کند.
آموزش های ضمن خدمت را جزئی از آموزش های مداوم می توان تصور کرد که افراد برای ایفای نقش مؤثر در روابط شغلی و بطور کلی روابط اجتماعی به آن نیازمندند. این نیازمندی بویژه با پیشرفت های فناوری و خودکاری بطورعام و گسترش فناوری های اطلاعاتی بطور خاص روز به روز بیشتر می شود.
آموزش ضمن خدمت عموماً مسئله محور یا مشکل محور است. بدین معنا که با شناسایی مسائل و مشکلات موجود در عملکرد افراد و در راستای انجام وظایف محوله، آموزش های خاصی به افراد ارائه می شود تا نقایص موجود بر طرف گردد و با این همه باید خاطر نشان شود که توسعه کارکنان بدون آموزش ضمن خدمت امکان پذیر نمی باشد.
دوره‌ی ضمن خدمت به هر صورت که اجرا گردد (بلندمدت، کوتاه‌مدت، غیرحضوری، حضوری، قبل از شروع یا در حین انجام کار) در صورتی که مبتنی بر نیازها و پیش‌داشته‌های کارکنان باشد به کسب دانش، مهارت و نگرش بالاتر و رشد فکری، حرفه‌ای و شخصیتی کارکنان منجر خواهد شد.
2-2-1 ضرورت آموزش ضمن خدمت
آموزش ضمن خدمت، کارآمدترین ابزار و قویترین فرایند موجود برای انتقال دانش و مهارت به نیروی انسانی و تقویت آنان برای انجام وظایف می باشد. با توجه به تغییر و تحولات روزمره و پیشرفت علوم و فنون فناوری و نیز تعدد مشاغل و حرف و برای جلوگیری از اتلاف منابع، آموزش کارکنان از اهمیت ویژه ای برخوردار است و اجرای آن نیاز به برنامه ریزی و مطالعه دقیق براساس نیازهای آموزشی کارکنان دارد(طالبی ، 1385: 14).
برای اینکه نیروهای انسانی شاغل در سازمان ها روزآمد باشند باید به طور مداوم آموزش ببینند.آموزش کارکنان از مهمترین عوامل بهبود نظام وفعالیت های هر سازمان است. در ژاپن آموزشی که افراد در دانشگاه فرا می گیرند، تنها 15 درصد آن در حین کار مورد استفاده قرار می گیرد و 85 درصد آموزش ضمن کار تأمین می گردد. هیچ مدرک علمی پس از گذشت پنج‌سال ارزش ندارد مگر آنکه تجدید نظر شده باشد یعنی هماهنگ با علم روز شده باشد(شاهانی ، 1377 :24).
2-2-2 اهداف آموزش ضمن خدمت کارکنان
اهداف آموزشی کارکنان را می توان در سه مقو‌‌له‌ی فردی، اجتماعی و سازمانی دسته‌بندی نمود:
o فردی
رشد و توسعه استعدادهای فردی، شناسائی رغبت‌ها، تغییرو بهبود نگرش و افزایش رضایت مندی و سرانجام آمادگی برای خود شکوفائی و خودسازی و بهره‌مندی از حیات فردی.
o سازمانی
• به روز آوردن دانش، تخصص و مهارت‌های شغلی و بهبود روشهای انجام کار.
• افزایش کمی و کیفی خدمات، تولیدات، ایجاد روحیه ی همکاری و همزیستی سازمانی در کارکنان.
• بهبود روحیه افراد و بالابردن رضایت شغلی، تقلیل غیبت‌ها و ترک خدمت.
• افزایش آگاهی و انعطاف پذیری در استفاده از روش‌ها و امکانات و وسایل جدید.
• به وجود آوردن امکان تغییر شغل.
• تسهیل شرایط و کاهش هزینه‌ها.
• آشنا ساختن کارکنان با حقوق و امتیازات شغلی و اهداف و خط مشی سازمانی.
• افزایش تعهد و حس مسئولیت‌پذیری و تلاش برای بهبود عملکرد و کارآیی سازمان.
o اجتماعی
دوریس، (1985) اظهار می کند که در برنامه‌ریزی دوره‌ها و برنامه‌های رشد کارکنان تعیین نیازهای اولیه معلمان ضروری بوده و یک برنامه ی خوب مشخص می کند که معلمان نیاز دارند بدانند چگونه :
• منابع تدریس تخصصی (ویژه) را بدست آورند.
• از ابداعات با تکنولوژی بالا مثل دسترسی به برنامه‌های ویژه استفاده کنند.
• تجهیزات و منابع مالی اضافی بدست آورند.
• جامعه را به‌عنوان یک منبع آموزشی درگیر کنند.
• با والدین، استادان هم پایه و هم مرتبه و اعضای جامعه ارتباط مؤثر برقرار کنند.
2-2-3 روش های آموزش ضمن خدمت کارکنان
طیف گسترده ای از مکانیزم های آموزش ضمن خدمت توسط کشورهای مختلف تجربه شده است. استراتژی ها و مکانیزم های مورد استفاده در یک کشور تا حدود زیادی تابع نظام سیاسی ، توانمندی اقتصادی و پیشرفت های فرهنگی آن ملت می باشد. مکانیزم های مختلف آموزش ضمن خدمت کارکنان را می توان به شرح زیر طبقه بندی کرد :
1. آموزش ضمن خدمت حضوری یا چهره به چهره
این مکانیزم قدیمی ترین و در عین حال پایدارترین مکانیزم می باشد و هم اکنون در بسیاری از کشورهای دنیا مورد استفاده قرار می گیرد. آموزش های حضوری عموماً در چارچوب مقررات آموزشی خاصی مستلزم حضور کارکنان در محل آموزش می باشد و داری انواع مختلفی می باشد از جمله :
الف- برنامه آموزشی تمام وقت : در این شیوه پرسنل بطور تمام وقت با استفاده از مأموریت تحصیلی به تحصیل می پردازند.
ب- برنامه های آموزشی بعد از ساعات اداری : در این شیوه کارکنان در ساعات غیر اداری در مراکز آموزش عالی به تحصیل
می پردازند و عمدتا در ساعات بین 5 تا 9 شب این کلاس ها تشکیل می شوند.
ج- دوره های پایان هفته : در این شیوه کارکنان سازمان در روزهای تعطیل اداری در مرکز آموزش ضمن خدمت یا دانشکده خاصی حضور می یابند و آموزش های ویژه را طی می کنند( فتحی واجارگاه، 1376 : 16).
2. دوره های ساندویچی ( تلفیق تئوری و عمل )
دوره های ساندویچی اصطلاحاً به آن دسته از پروژه ها، طرح های آموزشی اطلاق می گردد که بطور مدبرانه برنامه ریزی شده است تا ضمن افزایش دانش و اطلاعات کارکنان، توانایی ها و مهارت های عملی آنها را برای انجام وظایفشان فزونی بخشد. این جریان تلفیق تئوری و عمل عمدتاً بدون آنکه فرد محیط کا ر خویش را ترک کند صورت می پذیرد( همان منبع : 82).
3. آموزش ضمن خدمت سیار
در این استراتژی بجای آنکه افراد در مرکز آموزش حضور یا بند و از آموزش های مربیان استفاده کنند، یک تیم آموزشی مرکب از اساتید و افراد مجرب در محیط کار افراد حضور می یا بند و آموزش های لازم را ارائه می کند. آموزش ضمن خدمت سیار بسته به وضعیت جغرافیایی ،امکانات در دسترس و شرایط بومی دارای انواع و اشکال متفاوتی است و لی حداقل دو نوع آن قابل شناسایی است :
الف- آموزش ضمن خدمت در محل کار
ب- آموزش ضمن خدمت کارکنان مناطق دور افتاده
4. آموزش های چند دریفی با استفاده از اشخاص کلیدی
مکانیزم های آموزش چند ردیفی عبارت است از آن نوع آموزشی که عمدتا در سطح ملی یا محلی طراحی می شود. در این مکانیزم ابتدا از هر منطقه یک یا چند نفر که افراد کلیدی نام دارند و از لحاظ عملی و تجربی دارای صلاحیت لازم باشند و قادر باشند آنچه را که فرا می گیرند به دیگران آموزش دهند انتخاب می شوند. این افراد دوره های آموزشی را در سطح ملی یا استانی طی می کنند و پس از طی دوره، در سطح مناطق محل خدمت خود افراد را تحت آموزش قرار می دهند. سایر افراد نیز این جریان آموزش را به دیگران منتقل می کند ( فتحی واجارگاه، 83:1376).
5. اعطای فرصت های مطالعاتی
در این مکانیزم عمدتاً پرسنلی که از لحاظ علمی و عملی عملکرد بالایی را از خود نشان داده اند شناسایی می شوند. سپس فرصت های مطالعاتی برای ارتقای دانش و مهارت های ویژه به آنان ارائه می شود. این افراد ضمن دریافت تمامی مزایا و حقوق هنگام کار، در سطح ملی یا محلی به دانشگا ه یا مرکز خاصی مراجعه می کنند و دوره های آموزشی کوتاه مدت یا بلند مدت را سپری می کنند.
6. خود آموزی کارکنان ( دوره های مطالعه شخصی )
روند کار در این مکانیزم به این صورت است که مراکز ضمن خدمت منابعی را برای پرسنل معرفی می کنند و پرسنل بطور مستقل به مطالعه موضوعات ذیربط می پردازند. برای اجرای این مکانیزم از رویکردهای مختلف استفاده می شود. یکی از مهمترین ابزارها برای اجرای خود آموزی عبارت است از ترتیب دادن مسابقات علمی برای دسته های مختلف شغلی در سطح سازمان.
در عین حال برای اجرای موفق این مکانیزم ضرورت دارد واحدهای آموزش ضمن خدمت به اقدامات زیر مبادرت ورزند :
الف منابع علمی و مطالعاتی مناسب را شناسایی کند.
ب- منابع ذیربط را برای مطالعه و یادگیری در اختیار کارکنان قرار دهند.
ج- تبلیغات لازم را در سطح سازمان انجام دهند ( همان منبع : 84).
7- آموزش از راه دور
آموزش از راه دور یک روش آموزشی است که در آن آموزش دهنده و آموزش گیرنده به وسیله زمان، مکان از هم جدا شده اند. مواد آموزش آنلاین ،کنفرانس ویدئویی یا صوتی، تلویزیون های محاوره ای، دورنگار و ماهواره منتقل می شوند( باقریان، 1380: 38 ).
شاید بهترین و کامل ترین بحث ها پیرامون آموزش از راه دور را بتوان دراثر کیگان جستجو کرد. او در کتاب خود به توضیح پیرامون ویژگی های آموزش از راه دور پرداخته است و آن را چنین توصیف می کند : در این فرایند چه در زمینه ی تهیه و تولید مواد درسی و چه ازجهت حمایت از دانشجویان از سوی شمار زیادی از مؤسسات آموزشی مورد استقبال قرار گرفته است. آموزش از راه دور ، فرایندی دو طرفه است. در این فرایند از وسایل ارتباطی استفاده می شود که نقش بسیار مهمی را ایفا خواهند کرد (کیگان،1990: 44).
2-2-4 استانداردهای آموزش ضمن خدمت
از دیدگاه مدیریت کیفیت و استاندارهای دیگر نظیر ایزو کیفیت به معنای رضایت مشتری یا ارباب‌رجوع است. حال سؤال این است که در آموزش و پرورش مشتری کیست؟ دانش‌آموزان، اولیاء دانش‌آموزان، متولیان واحد کنترل و ارزشیابی آموزش و پرورش و یا سازمان‌هائی که فارغ‌التحصیلان را بکار می گیرند یعنی جامعه؟
با در نظر گرفتن دیدگاه سیستمی و در سطح کلان، مشتری جامعه است.
• وایت ( 1994) ، در بحث عدم کفایت آموزشهای قبل از خدمت می گوید:
‹‹معلمان در دوره‌ی قبل از خدمت، نمونه‌های کمتری از استراتژی های مؤثر آموزشی را در می یابند›› بنابراین برای جلب رضایت مشتری (جامعه) و کیفیت بخشی به برون‌داد آموزش (فرد آموزش دیده) بایستی به عامل مهم و یکی از ارکان اصلی فرآیند آموزش یعنی معلم از طریق کاراترین شیوه که همان آموزش ضمن خدمت است توجه ویژه داشت، استانداردهای جهانی کیفیت نیز چنین خواسته‌ای دارند.
• ‹‹ایشی کاوا›› یکی از صاحب‌نظران شاخص مدیریت کیفیت، نقش کارکنان آموزش دیده را برجسته دانسته و می گوید: وجود کارکنان باسواد و آموزش دیده باعث شده که آموزش کنترل کیفیت و شیوه‌های آماری مرتبط با آن در ژاپن کار ساده‌ای باشد. در مباحث مربوط به مدیریت کیفیت برای آموزش داخلی (ضمن خدمت) در اهمیت ویژه قائل شده و فرآیند این آموزش‌ها در چهار مرحله و به شکل زیر الزام می نماید:
• اول ، تعیین نیازها شامل برنامه‌ریزی شغل، نظام آموزشی، سوابق آموزشی و برنامه‌ریزی و پرورش کارکنان.
• دوم ، برنامه‌ریزی آموزش سالانه شامل آموزش در سطح سازمان، در سطح بخش و آموزش ضمن کار.
• سوم ، ارزیابی شامل : آزمون، پرسشنامه، گزارش فعالیتهای بهبود و همایش برای ارائه‌ی فعالیتهای بهبود.
• چهارم ، مستند‌سازی طرح‌های سوابق آموزشی کارکنان(یوسفی، 1381: 86).
استاندارد مدیریت کیفیت ایزو 9000 نیز بر اهمیت صلاحیت و آموزش کارکنان تأکید داشته و بند (1- 2- 6) ازایزو 2000/9000 چنین خواسته‌ای دارد: ‹‹کارکنانی که عملکرد آنها بر کیفیت (خروجی) تأثیر می گذارد باید دارای صلاحیت‌های لازم بر مبنای تحصیلات، آموزش (مستمر)، مهارت‌ها و تجارب مناسب باشند››.
همچنین در بند (2- 2- 6) - سازمان باید:
• الف) صلاحیت‌های لازم را برای کارکنانی که کارهای تأثیرگذار بر کیفیت محصول دارند تعیین نماید.
• ب) برای برآورده ساختن این نیازها، آموزش‌ها یا سایر اقدامات لازم را انجام دهد.
• ج) اثربخشی اقدامات انجام شده را مورد ارزیابی قرار دهد.
• د) اطمینان حاصل کند که کارکنان از مفهوم اهمیت فعالیت خود آگاهند و می دانند چگونه در اهداف کیفیتی سهیم هستند.
• ه) سوابق مربوط به تحصیلات، آموزش‌ها، مهارت‌ها و تجارب آنها را نگهداری نماید (همان منبع: 89).
2-2-5 انواع آموزش های ضمن خدمت بر حسب زمان
الف) آموزش های کوتاه مدت تخصصی
این نوع آموزش ها از لحاظ زمانی محدود بوده و از چند هفته تا چند ماه متغییر است. فلسفه ی اصلی آموزش های ضمن خدمت نیز در حقیقت مبتنی بر طراحی این گونه آموزش ها می باشد.
آموزش های کوتاه مدت تخصصی در قالب عناوین آموزشی گوناگون و تحت عنوان یک دوره ی آموزشی ارائه می گردد. اما به دلایل مختلف از جمله فقدان انگیزه ها و الزامات کافی برای شرکت در این دوره ها و نیز سلیقه ای بودن این نوع آموزش ها و عدم ارتباط آنها با مسائل واقعی کارکنان و وظایف شغلی آنان، این آموزش ها در حال حاضر از جایگاه واقعی خویش برخوردار نیست( فتحی واجارگاه ،1376 : 16).
ب) آموزش های بلند مدت
آموزش های بلند مدت به آن دسته از آموزش ها اطلاق می گردد که اولاً از لحاظ زمانی وسیع بوده و ثانیاً منجر به اخذ مدرک تحصیلی بالاتر می گردد. این نوع آموزش ها غالبا به سه صورت یا نظام ارائه می گردد:
• آموزش های بلند مدتی که توسط دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی رسمی خارج از سازمان برگزار می گردد و پرسنل سازمان در این دوره ها شرکت می کنند. این شیوه رایج ترین شکل آموزش ها ی بلند مدت سازمانی خصوصا در نظام آموزش و پرورش کشورهای آسیایی و اقیانوسیه می باشد.
• در پاره ای از موارد که سازمان دارای امکانات و تجهیزات لازم برای برگزاری دوره های بلند مدت است، مستقلاً نسبت به تشکیل دوره های بلند مدت اقدام می کند و به کارکنان مدارک تحصیلی ویژه اعطا می گردد که عمدتاً در داخل سازمان ذیربط داری اعتبار می باشد به این گونه مدارک تحصیلی، مدارک داخلی می گویند.
• شکل دیگر آموزش های بلند مدت که در برخی از کشورهای آسیایی متداول است عبارت است از دوره هایی که با همکاری مراکز آموزش سازمان ذی ربط و دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی معتبر و رسمی صورت می پذیرد. در این نوع از آموزش های نظارت بر عملکرد مراکز آموزش سازمان ها و ... می باشند . ( همان منبع : 16)
ج) آموزش های ترکیبی یا بینابینی
از لحاظ زمانی به آن دسته از آموزش های ضمن خدمت آموزش های ترکیبی گفته می شود که اگر چه به صورت دوره های تخصصی و در فواصل زمانی محدود ارائه می گردد. اما از لحاظ هدف دارای ساختار معینی بوده و نهایتاً منجر به اخذ مدرک تحصیلی بالاتر می گردد. (همان منبع: 16)
2-2-6 انواع آموزش های ضمن خدمت بر حسب ماهیت
آموزش های ضمن خدمت را بر اساس ماهیت و محتوای آموزش ها می توان به انواع توجیهی، بازآموزی، جبرانی و دانش افزایی تقسیم نمود.
الف) آموزش های توجیهی
به آن دسته از آموزش های ضمن خدمت اطلاق می گردد که برای هماهنگی و آگاه سازی کارکنان جدید الاستخدام ارائه می گردد تا انطباق لازم میان رویه های فردی کارکنان ، انتظارات سازمانی ایجاد می گردد.
ب) بازآموزی
منظور از بازآموزی عبارت است از آن آموزش ها یی که به منظور یادآوری و تکرار محتوای آموزشی که قبلا فراگرفته شده است ارائه می گردد.
ج) آموزش های جبرانی
این نوع آموزش ها ی ضمن خدمت معمولاً در صدد جبران و تکمیل آموزش های پر سنل یک سازمان می باشد. آموزش های جبرانی یا تکمیلی از آنجا ضرورت یافته است که در برخی از کشور های جهان سوم پرسنل سازمان با دانش و مهارت اندک و یا سطح تحصیلات پایین تر از استاندارد مورد نظر استخدام شده اند. لذا سازمان ها برای بهبود وضعیت تحصیلی و آموزش پرسنل خود اقدام می نمایند تا شرایط آموزش آنان با حداقل شرایط مورد نیاز برای احراز مشاغل خاص انطباق داشته باشد.
(همان منبع: 17)
د) دانش افزایی
دانش افزایی یا آموزش های ارتقا به آن دسته از آموزش های ضمن خدمت اطلاق می گردد که دو هدف اساسی را بطور هم زمان دنبال می کند:
1- ارائه پیشرفت ها و اطلاعات علمی جدید به کارکنان در ارتباط با حرفه مورد تصدی
2- کمک به کارکنان در جهت کسب صلاحیت ها و مدارک تحصیلی بالاتر این دوره ها از طریق آموزش از راه دور، آموزش حضوری، دوره های نیمه وقت ،... طراحی به مرحله اجرایی گذاشته می شود. در پاره ای از سازمان ها، این آموزش ها تحت عنوان نوآوری ها و کار گاه های آموزش پیشرفته اجرا می گردد. (همان منبع: 18).
2-2-7 انواع آموزش ها ی ضمن خدمت بر حسب هدف و منظور
الف) آموزش ویژه یا تخصصی : در این نوع آموزش ها عمدتاً مطالب و موضوعاتی مورد بحث واقع می شود که در دوره های آموزش قبل از خدمت به اندازه کافی مورد توجه قرار نگرفته است و از آنجا که وضع فعلی و نیازهای سازمان ایجاب می کند که فرد از مهارت ها و توانایی های ویژه ای برخوردار باشد. این آموزش ها ارائه می گردد.
ب) آموزش های عمومی : این نوع آموزش ها برای ایجاد وحدت بینش، نگرش و طرز تفکر در بین پرسنل سازمان و نیز ایجاد یا توسعه برخی مهارت های عمومی به کارکنان ارائه می شود. برای مثال آموزش معارف اسلامی یا زبان انگلیسی برای پرسنل سازمان در زمره آموزش های عمومی قرار می گیرد. (همان منبع : 18).
2-2-8 برنامه های مجازی در آموزش ضمن خدمت
آموزش مجازی یک هم افزایی جدید در میان افراد و ابزارهای فناوری اطلاعاتی آنان فراهم کرده است. همچنین مرزهای زمان ، مکان و مرزهای سازمانی را در نوردیده است. به کارگیری فناوری اطلاعات در سیستم های آموزش ضمن خدمت از مهمترین چالش ها، درعرصه آموزش منابع انسانی و یادگیری مادام العمر و سازمان های آموزشی در عصر آتی خواهد بود ( یونسکو،2002 : 4).
بی تردید شناسایی ابعاد و طراحی آموزش مجازی برای بکارگیری آن در نظام آموزش ضمن خدمت ، علاوه بر پاسخ گویی به نیازهای روزافزون آموزشی، منجر به کاهش هزینه ها، افزایش اثربخشی و کیفیت آموزش و یادگیری میگردد( مارتینز، 1997).
روی هم رفته، آموزش مجازی اطلاعات زیادی را با تنوع منابع فراهم می کند و دسترسی افراد یک سازمان را به دانش به صورت مستمر افزایش میدهد. کیفیت خدمات را بهبود می بخشد و به سرعت با برنامه ها و اطلاعات جدید تطبیق می دهد.
توسعه و استفاده از فناوریهای ارتباطی در سیستم های آموزشی، سازه ای برای تغییر در آموزش هستند که سبب تسهیل ارائه و دریافت برنامه های آموزشی در فواصل مکانی شده اند ( مورفی و تری ، 1998، به نقل از زمانی و مقدسی :31).
فناوری های جدید نوع نیازهای مردم و سازمان ها را تغییر می دهند. پیشرفت در فناوریهایی همچون رایانه ها و روبوت ها راه هایی جدید را برای ایجاد و افزایش روش های نوین تدریس پیش روی آموزشگران گشوده است. این تغییرات فناوری بر آموزش به ویژه آموزش ضمن خدمت اثرات چشمگیری داشته است ( زمانی ، مقدسی 77-1376: 148).
آموزش بزرگسالان به دلیل ویژگی های خاص خود قابلیت و ظرفیت بیشتری برای جذب پیشرفت های فناوری اطلاعات و ارتباطات دارد. با بهره گیری از امکانات نو که در نتیجه پیشرفتهای فناوری اطلاعات و ارتباطات پدید آمده است. بر بسیاری از مشکلات مربوط به آموزش ضمن خدمت می توان فائق آمد (عرب مازاریزدی و آزاد منش،1382 : 1).
در آینده آموزشگران و فراگیران در موقعیت های یادگیری از طریق ماهواره ها با یکدیگر و دیگر آموزشگاه ها، ایالت ها و کشورها رابطه برقرار خواهند کرد. همچنین فناوری رایانه ای اساس موقعیت یادگیری خواهد شد، گرچه جایگزین معلم نخواهد شد ( زمانی و مقدسی،1377 : 149).
با گسترش ارتباطات الکترونیکی، آموزش از راه دور موقعیتی جدید یافته و به رهیافتی آموزشی برای آموزش شاغلان و کسانی که نمی توانند برای یادگیری در مدارس و دانشگاهها حاضر شوند تبدیل شده است.
آموزش مجازی از قدرت شبکه های رایانه ای، اینترنت، شبکه های ماهواره ای و علوم جدید دیجیتالی بهره می برد. آموزش مجازی در اصل، هنر بهره گیری از فناوری شبکه ها به منظور طراحی، انتخاب، تحول و اداره فرآیند آموزش است. آموزش مجازی تحصیل و بهره گیری از دانش توزیع یافته و در اصل تسهیل یافته از طریق وسایل الکترونیکی مانند اینترنت، ماهواره، نوارهای سمعی- بصری ، تلویزیون و ... است ( ذاکری، 1381: 22).
آموزش ضمن خدمت مجازی برای کارکنان، از آن جهت دارای اهمیت است که غالبا در سازمان های متفاوت کارکنان برای شرکت در آموزشگاه های گوناگون ناگزیرند محل خدمت خود را ترک کنند و این امر مشکلات جدی برای انجام دادن امور و وظایف سازمانی به وجود می آورد . ( کورش فتحی و اجارگاه، 1384 :65 ).
2-2-9 اهداف کلی آموزش ضمن خدمت معلمان
• تغییرات کیفی و همه جانبه ی نیروی انسانی شاغل
• تقویت روحیه تعامل و همکاری بین معلمین در جهت اهداف آموزش و پرورش
• تقویت یا ایجاد رفتارهای مطلوب در معلمان
• تربیت نیرو برای مقاطعی که معلم فاقد تخصص کامل باشد (تغییر مقطع یا موضوع تدریس)
• افزایش مهارت‌ها در زمینۀ اعمال روشهای جدید تدریس
• آشنایی معلمان در زمینۀ استفاده از فناوریهای روز دنیا و تجهیزات مدرن
• آموزش و توان‌بخشی در زمینۀ تهیه مواد آموزشی (نرم‌افزار، کتب، ابزارهای آموزشی)
• آموزش برای تدریس و تربیت فراگیران خاص (استعدادهای درخشان، عقب‌افتاده‌ی ذهنی و ...)
• آموزش در زمان تغییر اساسی برنامه‌ی درسی (تغییر کتب درسی و ...)
2-2-10 مشکلات آموزش معلمان
در بستر سریع تحولات علمی، فرهنگی، اقتصادی، آموزشهای کلاسیک دانشگاهی و مراکز تربیت معلم قبل از شروع به کار پاسخ گوی نیازهای آموزشی معلمان در موقعیت‌های مختلف زمانی و مکانی نمی باشد،
به اعتقاد صاحب‌نظران مسائل آموزشی، آموزشهای ضمن خدمت از رایج‌ترین و سودمند‌ترین روشهای نظارت و راهنمائی آموزشی است که (به طور معمول) معلمان نسبت به آن نظر مثبتی دارند. بیشتر معلمانی که خواستار تغییر از مرحله‌ای به مرحله ی بالاتر از رشد حرفه‌ای هستند، آموزش ضمن خدمت را بهترین روش برای رسیدن به این رشد و کمال تلقی می کنند.
تعدادی از معلمان فاقد صلاحیت هستند که باید تحت آموزش تخصصی ضمن خدمت قرار گیرند. رویکردهای سنتی آموزش معلمان نتوانسته است همه نیازها را برآورده کند و این امر، سبب روی آوردن به آموزش آزاد و از راه دور گردیده است.
در بسیاری از کشورها تمایل ملی در این جهت است که هم کیفیت تدریس افزایش یابد، به طوری که متناسب با نیازهای کنونی باشد، و هم روش معلمان تغییر یابد، به طوری که متناسب با تغییر جوامع میزبان باشد. اهداف جدید منجر به تولید تقاضای جدید می شود. به عنوان مثال، برابری جنسی تا سال 2005، آموزش پایه و همگانی تا سال 2015، آموزش جامع و فراگیر ،آموزش برای ایجاد دموکراسی، صلح و وحدت اجتماعی، تدریس در پایه های مختلف، افزایش مسئولیت پذیری برای تحقق اهداف یادگیری، پیشرفت یاد گیرندگانی که خودکفا هستند و در زمینه ی حل مسئله و تفکر انتقادی دارای مهارت هستند و مجهز به مهارت های زندگی می باشند ،آماده سازی یادگیرندگان مستعد که می توانند از فناوری اطلاعات استفاده کنند ،گسترش نقش معلمان برای لحاظ نمودن کار گروهی در جوامعی که در آنها تعداد خانواده های عیالوار و بی سرپرست خیلی زیاد است. در کشورهای در حال گذار انتظار
می رود که معلمان رویکرد خود را متناسب با تعییر آموزش عوض کنند. تغییراتی که در نقش و ت
